Phát triển các sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ cây sen
Sự hòa quyện giữa truyền thống và đổi mới sáng tạo đang được nhiều cơ sở sản xuất trong tỉnh hiện thực hóa với việc xây dựng vùng liên kết, phát triển các sản phẩm chế biến từ sen thành sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), mang lại giá trị gia tăng cao, nâng tầm vị thế nông sản của tỉnh trên thị trường. Qua đây lan tỏa hình ảnh đẹp trong sản xuất của nông nghiệp địa phương với cả nước và bạn bè quốc tế.
Sản phẩm "Trà ướp hoa sen Bách Diệp" của Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Thiên Trường Phát, phường Vị Xuyên (thành phố Nam Định).
Cây sen không chỉ là hình ảnh mang tính biểu tượng văn hóa tâm linh mà còn là cây trồng sinh kế gắn với đất đai, mùa vụ. Thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo định hướng của ngành Nông nghiệp, nhiều hộ dân đã mạnh dạn đưa cây sen trồng trên những diện tích đất lúa kém hiệu quả, không thể canh tác. Đặc biệt, tại các huyện Trực Ninh, Giao Thủy, Nghĩa Hưng, Xuân Trường có hệ thống ruộng trũng, rộng lớn, điều kiện thủy lợi thuận lợi, thổ nhưỡng phù hợp, cây sen đang trở thành cây trồng chủ lực. Không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế vượt trội so với trồng lúa truyền thống, cây sen còn có khả năng làm sạch nguồn nước, cải tạo đất và tạo cảnh quan sinh thái. Điều đặc biệt của cây sen chính là tính toàn diện, đa dạng trong giá trị khai thác hầu hết các bộ phận từ hạt, ngó, củ, hoa, lá… với sự hỗ trợ của công nghệ chế biến hiện đại. Do vậy, khi chương trình OCOP được triển khai, cây sen đã được nhiều địa phương lựa chọn quan tâm để phát triển thành sản phẩm OCOP đặc trưng của địa phương.
Trong hành trình nâng tầm nông sản địa phương, Chương trình OCOP đã trở thành bệ phóng cho nhiều sản phẩm chế biến từ cây sen ở Nam Định vươn lên có thương hiệu uy tín. Đi đầu trong chế biến các sản phẩm từ sen phải kể đến Công ty TNHH Viagri, xã Trực Chính (Trực Ninh). Công ty đã đầu tư thiết bị hiện đại như: nhà màng phơi nguyên liệu công nghệ Hàn Quốc, máy thái lát, máy sao đều tự động… và thực hiện quy trình chế biến đạt tiêu chuẩn HACCP (hệ thống quản lý an toàn thực phẩm dựa trên việc xác định, đánh giá và kiểm soát các mối nguy tiềm ẩn trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm) cùng với ứng dụng công nghệ sấy lạnh tạo ra các sản phẩm được xếp hạng OCOP 3 sao “Tinh bột củ sen Viagri” và “Trà củ sen Viagri”. Đây là các sản phẩm được chế biến từ những củ sen tươi nguyên liệu được tuyển chọn từ vùng trồng liên kết an toàn với quy trình hiện đại. Sản phẩm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phù hợp với xu hướng nhu cầu tiêu dùng thực phẩm lành mạnh của thị trường hiện nay. Tại cùng địa phương, hộ kinh doanh Vũ Văn Anh cũng đã xây dựng thành công sản phẩm “Tinh bột củ sen thượng hạng”, một sản phẩm OCOP tiêu biểu được làm từ những củ sen trồng tại xã Trực Chính với quy trình sản xuất, chế biến tiêu chuẩn ISO 22000 về an toàn thực phẩm. Ngoài kênh bán hàng truyền thống, sản phẩm còn được quảng bá, tiêu thụ trên các kênh thương mại điện tử giúp sản phẩm ngày càng được biết đến rộng rãi hơn. Bình quân mỗi năm hộ kinh doanh Vũ Văn Anh bán 500kg tinh bột, 300kg trà củ sen, doanh thu đạt khoảng 400 triệu đồng, lãi suất chiếm khoảng 50%.
Ở vùng đất Giao Thủy, Hợp tác xã (HTX) Sản xuất và Dịch vụ nông nghiệp Sen Hồng 18, xã Giao Hà đang tiếp tục gìn giữ, phát triển nghề trồng sen truyền thống. Để chuẩn hóa chất lượng các sản phẩm từ cây sen, HTX đã xây dựng tỉ mỉ quy trình chọn giống, chăm sóc, thu hoạch hạt sen. Đồng thời xây dựng thành công 2 sản phẩm OCOP “Hạt sen tươi Sen Hồng” và “Hạt sen khô Sen Hồng”. Những hạt sen giàu dinh dưỡng được chọn lọc kỹ lưỡng và phơi khô tự nhiên để giữ trọn dưỡng chất, hương vị, có tác dụng hỗ trợ sức khỏe, nâng cao sức đề kháng, bổ dưỡng với sức khỏe con người. Với thông điệp “Từ làng sen Giao Hà, đến mọi nhà Việt Nam”, hiện nay HTX Sen Hồng 18 đang không ngừng mở rộng liên kết sản xuất vùng nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và quảng bá thương hiệu sen Nam Định. Đặc biệt, nói về các sản phẩm chế biến từ sen không thể không nhắc tới sản phẩm OCOP “Trà ướp hoa sen Bách Diệp - Tịnh Tâm Trà” của Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Thiên Trường Phát, phường Vị Xuyên (thành phố Nam Định). Sản phẩm được áp dụng công nghệ ướp trà hiện đại chứng nhận ISO về an toàn thực phẩm với chất lượng vượt trội. Từng búp trà, từng cánh sen đều được lựa chọn kỹ càng, thể hiện sự trân trọng thiên nhiên và văn hóa ẩm thực. Không chỉ là một sản phẩm hàng hóa, thức uống thanh tao, Tịnh Tâm Trà còn mang trong mình câu chuyện văn hóa, thiên nhiên và tinh thần sáng tạo của người dân địa phương đưa hương vị trà sen Nam Định vươn xa.
Phát triển sản phẩm OCOP từ cây sen không đơn thuần chỉ là câu chuyện làm kinh tế, mà còn là hành trình gìn giữ và nâng tầm giá trị văn hóa, môi trường và con người Nam Định. Tuy nhiên, để sen thực sự trở thành cây trồng chủ lực và lan tỏa giá trị bền vững, đòi hỏi phải có chiến lược bài bản và dài hơi. Trước hết, việc xây dựng vùng nguyên liệu sen ổn định, bền vững và tập trung cần được đặt lên hàng đầu. Thông qua mô hình HTX, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp sẽ giúp đảm bảo chất lượng đồng đều và nguồn cung bền vững cho sản xuất. Mặt khác, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, đầu tư vào chế biến sâu sẽ giúp đa dạng hóa sản phẩm từ cây sen, tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng như: tinh bột sen cao cấp, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm tự nhiên. Ngoài ra cần đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu sản phẩm dựa trên các nền tảng số như sàn thương mại điện tử, mạng xã hội và các hội chợ OCOP để đưa sản phẩm sen Nam Định tiếp cận với đa dạng người tiêu dùng.
Không quá khi nói rằng, cây sen đang từng bước trở thành “đại sứ xanh” về sự chuyển mình trong ngành trồng trọt của nông nghiệp Nam Định. Từ những vùng đất trũng trước kia thường bị bỏ hoang hoặc trồng lúa kém hiệu quả, sen định vị và mang đến những giá trị kinh tế đáng kể, không để lãng phí nguồn lực đất đai. Sự phát triển nhanh chóng các sản phẩm OCOP từ sen là minh chứng rõ nét cho kết quả đổi mới tư duy phát triển nông nghiệp gắn với đổi mới sáng tạo, dựa trên nền tảng văn hóa bản địa. Đó là cách để Nam Định - tỉnh nông nghiệp truyền thống, không chỉ giữ gìn bản sắc mà còn mở lối cho kinh tế nông thôn đi vào chiều sâu, đa tầng giá trị trong kỷ nguyên mới.
