Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam (*): Xây dựng thương hiệu quốc gia về văn hóa

Theo đó, đến năm 2030, các ngành công nghiệp văn hóa (CNVH) phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 10%/năm, đóng góp 7% GDP; lực lượng lao động tăng 10%/năm và chiếm 6% tổng lao động xã hội.

Kiến tạo giá trị phát triển bền vững

Hai đêm concert của G-Dragon tại Hà Nội (8 và 9-11) thu hút gần 100.000 khán giả, tạo kỷ lục show quốc tế có lượng người xem lớn nhất Việt Nam. Điều này cũng đồng nghĩa với việc G-Dragon đã kéo theo lượng lớn người hâm mộ trong nước và quốc tế đến thủ đô, làm tăng vọt tìm kiếm lưu trú. Sau khi G-Dragon công bố tổ chức concert tại Hà Nội, lượt tìm kiếm nơi lưu trú tại thủ đô trong thời gian diễn ra concert tăng hơn 250% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy sức hút lớn đối với khách du lịch âm nhạc.

Concert của G-Dragon tại Hà Nội tạo kỷ lục show quốc tế có lượng người xem lớn nhất Việt Nam .Ảnh: CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ BỘ VĂN HÓA - THỂ THAO VÀ DU LỊCH

Theo Báo cáo xu hướng du lịch 2025 (Travel Trends 2025) của Booking.com, 68% du khách Việt được truyền cảm hứng du lịch từ mạng xã hội, trong khi 33% bị ảnh hưởng bởi phim ảnh hoặc chương trình truyền hình. Cho thấy nội dung liên quan đến văn hóa đang trực tiếp tác động mạnh mẽ đến ý định du lịch của du khách. Với nhiều du khách, chính những sự kiện âm nhạc là yếu tố chính thôi thúc họ đi du lịch chứ không phải điểm đến.

Ông Lê Minh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, cho rằng du lịch văn hóa sẽ giúp kết nối phát triển các ngành CNVH Việt Nam. GS-TS Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam, khẳng định CNVH và du lịch là 2 trụ cột cùng kiến tạo giá trị phát triển bền vững. Du lịch là kênh quảng bá hiệu quả nhất cho CNVH, đồng thời chính CNVH lại cung cấp cho du lịch những sản phẩm độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến.

Nhấn mạnh du lịch văn hóa được xác định là trụ cột quan trọng của CNVH, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Nguyễn Hồng Hải cũng cho rằng sự kết hợp giữa du lịch bền vững và CNVH là xu thế tất yếu, phù hợp định hướng phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản. Ngày càng nhiều sản phẩm du lịch văn hóa, du lịch di sản và du lịch sáng tạo được hình thành, trở thành thương hiệu riêng của từng địa phương. Có thể kể đến như Festival Huế, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Tuần lễ Văn hóa - Du lịch Tây Bắc, Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên… Những sự kiện này không chỉ thu hút du khách, mà còn lan tỏa rộng rãi hình ảnh văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Ở lĩnh vực điện ảnh, TS Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển Điện ảnh Việt Nam, Giám đốc Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng (DANAFF) - cho rằng DANAFF đã giúp xây dựng nền tảng hệ sinh thái đào tạo tài năng sáng tạo tại miền Trung và Việt Nam. Sự kiện này cũng đã đưa Đà Nẵng trở thành điểm hội tụ mới của tài năng điện ảnh châu Á, thúc đẩy hợp tác điện ảnh quốc tế và nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ điện ảnh khu vực.

Trên thực tế, trước đây, điện ảnh thương mại là cuộc chơi của tư nhân thì hiện nay, nhà nước và tư nhân cùng "ra trận". "Mưa đỏ" của Điện ảnh Quân đội lập kỷ lục phòng vé với hơn 700 tỉ đồng, trong khi bộ phim hành động "Tử chiến trên không" của Điện ảnh Công an Nhân dân phối hợp cùng Galaxy Group sản xuất đã có doanh thu hơn 250 tỉ đồng.

Tương tự, nhiều chuyên gia cũng nhấn mạnh yêu cầu phải có định hướng cụ thể để phát triển các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật trở thành sản phẩm đặc sắc, từng bước tiến đến xuất khẩu văn hóa. Nghệ thuật biểu diễn phải trở thành "mỏ vàng" trong phát triển CNVH với những lợi ích về kinh tế, văn hóa, xã hội.

Tháo điểm nghẽn thể chế

Theo các nhà chuyên môn, đến năm 2030, số lượng cơ sở kinh tế hoạt động trong lĩnh vực này tăng bình quân 10%/năm; giá trị xuất khẩu tăng 7%/năm. Tầm nhìn đến năm 2045 hướng đến một nền CNVH phát triển bền vững, đóng góp 9% GDP, lực lượng lao động chiếm 8%, trong đó các sản phẩm CNVH số chiếm trên 80% tổng sản phẩm.

Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia phát triển về CNVH và công nghiệp giải trí trong khu vực châu Á, góp phần khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ CNVH thế giới. Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết chiến lược vẫn xác định 10 ngành CNVH, ưu tiên những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế, theo hướng "đi tắt đón đầu". Các lĩnh vực được ưu tiên lựa chọn gồm: nghệ thuật biểu diễn, điện ảnh, phần mềm và trò chơi giải trí; quảng cáo; du lịch văn hóa… là những lĩnh vực mà người Việt Nam có nhiều tiềm năng sáng tạo.

Bộ trưởng cũng nêu 3 trụ cột phát triển, đó là: Nhà sáng tạo - đề cao vai trò sáng tạo của văn nghệ sĩ và nhân dân; Doanh nghiệp - nơi biến ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm, hàng hóa và cuối cùng là Nhà nước - vai trò kiến tạo chính sách. Theo kế hoạch, Chính phủ đang đề xuất Quốc hội xây dựng Luật CNVH theo hướng kiến tạo sự phát triển, nhằm thể chế hóa và thúc đẩy phát triển thực chất lĩnh vực CNVH.

PGS-TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam - cho rằng chúng ta đã có chủ trương, chiến lược, nhận thức thống nhất về vai trò của CNVH. Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở tầm nhìn, mà nằm ở thể chế. Khung thể chế phát triển các ngành CNVH hiện nay vẫn còn phân tán theo từng lĩnh vực quản lý nhà nước; thiếu cơ chế điều phối đủ mạnh để kết nối văn hóa - sáng tạo - khoa học công nghệ - du lịch - thương mại - đô thị; thiếu các công cụ khuyến khích đầu tư tư nhân và hợp tác công - tư; thiếu hành lang thử nghiệm chính sách (sandbox) cho các mô hình mới.

Và đặc biệt là thiếu cơ chế vận hành linh hoạt ở cấp địa phương, nhất là tại các đô thị trung tâm sáng tạo. Thiếu thể chế đồng bộ khiến cho tiềm năng của các ngành CNVH chưa thực sự trở thành động lực phát triển.

Cũng chung quan điểm này, PGS-TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho rằng để CNVH đóng góp 7% GDP vào năm 2030, chúng ta không thể đi theo lối mòn cũ, mà cần những cơ chế thật sự đột phá - những cơ chế mở đường cho sáng tạo, công nghệ, doanh nghiệp và tài năng Việt bứt phá.

Trước hết, cần một hệ sinh thái pháp lý vượt lên trước thực tiễn. Kinh nghiệm của Hàn Quốc, Anh, Trung Quốc hay Singapore cho thấy không có CNVH mạnh nếu thiếu hành lang pháp lý minh bạch, thông thoáng. Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện các luật liên quan đến quyền tác giả - quyền liên quan, luật về hoạt động nghệ thuật, luật điện ảnh (triển khai hiệu quả) và luật chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa.

Các thủ tục cấp phép cần được đơn giản hóa tối đa; các rào cản trong sản xuất phim, tổ chức biểu diễn, quảng cáo sáng tạo, xuất khẩu bản quyền cần được tháo bỏ để doanh nghiệp thực sự "dám làm - dám đầu tư - dám sáng tạo".

Thứ hai, cần cơ chế tài chính và ưu đãi đầu tư đột phá. CNVH phát triển dựa vào sự dấn thân của doanh nghiệp trong các lĩnh vực rủi ro cao như điện ảnh, game, âm nhạc, thiết kế, thời trang. Vì vậy, Việt Nam phải mạnh dạn áp dụng các ưu đãi thuế, miễn - giảm tiền thuê đất, quỹ hỗ trợ sáng tạo, tín dụng ưu đãi cho dự án văn hóa có tiềm năng.

Thứ ba, phát triển hạ tầng sáng tạo quy mô lớn là điều kiện không thể thiếu. Chúng ta cần những phim trường hiện đại, trung tâm thiết kế, khu sáng tạo đa ngành, không gian nghệ thuật mở, cụm CNVH chuyên biệt tại Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Huế, Hải Phòng. Đó sẽ là nơi hội tụ các doanh nghiệp sáng tạo, đào tạo nhân lực, kết nối nghệ sĩ - công nghệ - thị trường. Hạ tầng sáng tạo chính là "bến đỗ" của tài năng và là nền tảng để sản phẩm văn hóa đạt chất lượng quốc tế.

Thứ tư, cần quy hoạch và đào tạo nguồn nhân lực sáng tạo chất lượng cao. CNVH là ngành đòi hỏi trí tuệ, bản lĩnh, kỹ năng số và tư duy quốc tế. Đến năm 2030, Việt Nam cần hàng chục nghìn nhân lực trong các lĩnh vực kỹ xảo điện ảnh, thiết kế game, quản trị sự kiện, sản xuất nội dung số, marketing sáng tạo, quản lý nghệ thuật…

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 16-11

.

YẾN ANH