Phát triển cụm công nghiệp: Lối thoát cho làng nghề Hữu Bằng

“Thợ làm mộc” giữa 'vòng xoáy hỏa hoạn'

Xã Hữu Bằng trước đây thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội (nay là xã Quang Trung trên cơ sở sáp nhập xã Hữu Bằng và Bình Phú từ ngày 1/1/2025) từ lâu nổi danh với nghề mộc truyền thống. Đây cũng là nơi "xuất thân" của hàng loạt doanh nghiệp nội thất lớn trên cả nước. Thế nhưng,phía sau ánh hào quang là những nhà xưởng mọc san sát nhau giữa chằng chịt dây điện.

Từ năm 2020 đến nay, ít nhất ba vụ cháy lớn đã xảy ra, trong đó vụ cháy ngày 12/12/2024 là điển hình với hơn 10 xưởng gỗ bị thiêu rụi hoàn toàn, thiệt hại ước tính hàng chục tỷ đồng. Cụ thể, vào đêm 12/12, một xưởng gỗ ở thôn Bàn Giữa, xã Hữu Bằng, huyện Thạch Thất bốc cháy dữ dội. Lửa và khói bốc lên cuồn cuộn từ một ngôi nhà 2 tầng rồi nhanh chóng bắt cháy sang các cửa hàng, xưởng đồ gỗ bên cạnh. Sau nhiều giờ hoành hành, ngọn lửa đã thiêu rụi khoảng 10 nhà xưởng, cửa hàng. Cả dãy nhà xưởng chỉ còn đống hoang tàn.

Khung cảnh hoang tàn sau vụ cháy 10 xưởng gỗ tại làng nghề Hữu Bằng - Ảnh: Vietnamnet

Những dãy nhà xưởng đổ sập sau khi bị lửa thiêu rụi

Trước đó, vào tối ngày 29/7/2022, ngọn lửa cũng bùng phát tại một xưởng chế biến gỗ tại thôn thôn Ao Sen. Ngọn lửa bất ngờ bùng phát từ khu vực máy mài gỗ, sau đó lan rất nhanh sang nhà xưởng kế bên đã khiến hai nhà xưởng có diện tích khoảng 200–300m², thiệt hại toàn bộ nguyên vật liệu và máy móc.

Không phải ngẫu nhiên mà Hữu Bằng liên tục được “bà hỏa” ghé thăm và gieo rắc những thảm họa, thiêu rụi toàn bộ gia tài của những người gắn bó với nghề mộc suốt bao năm tháng. Bởi đây là làng nghề có mật độ nhà xưởng gỗ lớn nhất Hà Nội nhưng đang thiếu trầm trọng hệ thống phòng cháy chữa cháy quy mô, cơ sở hạ tầng cũ kỹ, điện dân sinh đấu nối chằng chịt, đường vào nhỏ hẹp gây khó cho xe chữa cháy. Vì vậy, nhiều người gọi Hữu Bằng là "làng nghề dễ bốc cháy nhất Hà Nội". Hệ thống lưới điện, nhà xưởng tạm bợ nằm san sát nhau... Gỗ thành phẩm, sơn PU, bụi gỗ... đều là mồi nguy cho lửa và trở thành nỗi “ám ảnh” kinh hoàng cho người làm mộc.

Cụm công nghiệp hiện đại: "Lối thoát" cho làng nghề

Nhận ra những bức thiết từ thực tiễn tại Hữu Bằng, ngay từ năm 2020, UBND thành phố Hà Nội đã có Văn bản số 2795/QĐ-UBND về việc thành lập Cụm công nghiệp làng nghề Hữu Bằng, huyện Thạch Thất. Chủ đầu tư dự án là Công ty Cổ phần đầu tư và Tư vấn xây dựng Trường An. Dự án có diện tích khoảng 30ha tại xã Hữu Bằng. Một trong những mục tiêu của cụm là di dời các cơ sở sản xuất, làng nghề tại khu dân cư ra khu vực sản xuất tập trung. Cụm công nghiệp Hữu Bằngcũng là cụm công nghiệp làng nghề như sản xuất đồ nội thất, gỗ và các sản phẩm từ gỗ, các ngành tiểu thủ công nghiệp khác.

Đến ngày 24/11/2022, UBND thành phố Hà Nội tiếp tục Quyết định số 4685/QĐ-UBND điều chỉnh Quyết định số 2785/QĐ-UBND ngày 26/6/2020 của UBND thành phố Hà Nội. Tiếp đến ngày 7/12/2023, UBND huyện Thạch Thất cũng ban hành Quyết định số 8288/QĐ- UBND phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết, tỷ lệ 1/500 Cụm công nghiệp Làng nghề Hữu Bằng, xã Hữu Bằng (từ đầu năm 2025, sau sáp nhập đổi tên là xã Quang Trung).

Phối cảnh hiện đại của cụm công nghiệp Hữu Bằng với hạ tầng đồng bộ, đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy

Sau khi quy hoạch được phê duyệt, ngày 15/10/2024, UBND huyện Thạch Thất đã ban hành Văn bản số 360/KH-UBND về việc thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm để thực hiện dự án với tổng diện tích 305.716,3m/627 thửa đất. Đến ngày 2/11/2024, UBND huyện Thạch Thất ban hành Thông báo thu hồi đất số 2530/TB-UBND để thực hiện dự án Cụm công nghiệp làng nghề Hữu Bằng. Danh sách thông báo thu hồi đất được gửi tới hơn 600 hộ dân.

Chính quyền từ thành phố đến cơ sở đã rất nỗ lực để đẩy nhanh tiến độ dự án. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Ngọc, Phó Chủ tịch UBND xã Quang Trung cho biết khó khăn lớn nhất là việc một số hộ dân chưa phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương trong việc làm công tác giải phóng mặt bằng, dẫn đến việc không nắm rõ việc thực hiện quy hoạch…

Đáng chú ý, theo bà Ngọc một số hộ dân còn chưa hiểu đúng các quy định bởi do điều kiện đặc thù trước đây, xã Hữu Bằng cũ không thể triển khai giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài theo Nghị định 64-CP. Đất nông nghiệp xã Hữu Bằng là do Hợp tác xã nông nghiệp Hữu Bằng quản lý và giao khoán sản phẩm đến nhóm lao động và người lao động theo Chỉ thị 100-CT/TW của Ban Bí thư và Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị. Do đó, hồ sơ địa chính chính quy còn thiếu. Các dữ liệu chủ yếu căn cứ vào sổ giao khoán của Hợp tác xã nông nghiệp xã Hữu Bằng nay là Hợp tác xã Sản xuất dịch vụ tổng hợp Hữu Bằng.

Theo báo cáo của UBND xã Quang Trung, do trồng lúa hiệu quả kém, nên một bộ phận lớn các hộ dân sau khi được hợp tác xã giao khoán đã không trực tiếp sản xuất nông nghiệp, mà tự ý mua bán, chuyển nhượng trái phép cho các hộ gia đình, cá nhân khác. Giá chuyển nhượng và dự kiến mức bồi thường, hỗ trợ chênh lệch khiến một số hộ dân không đồng thuận trong triển khai dự án. Đặc biệt, một số hộ gia đình tự ý chuyển đổi đất nông nghiệp để xây dựng lán, xưởng trên đất nông nghiệp (theo kết quả rà soát có khoảng 33 lán xưởng nằm trong vị trí thu hồi của dự án).

Trước những khó khăn đang gặp phải, theo lãnh đạo UBND xã Quang Trung, thời gian tới, chính quyền địa phương tiếp tục đối thoại, thực hiện đầy đủ các trình tự, thủ tục trong thu hồi đất. Cùng với đó, theo chỉ đạo của UBND thành phố Hà Nội và Nghị quyết của Huyện ủy Thạch Thất, UBND xã Quang Trung đang quyết liệt triển khai thực hiện hoàn thành thu hồi đất trước 30/6 và đưa vào khởi công, thực hiện dự án án sau 1/7. Hiện xã cũng đang báo cáo cơ quan chức năng có phương án kiên quyết cưỡng chế thu hồi đất để bảo đảm tiến độ dự án, đồng thời sẽ xử lý nghiêm các hộ xây dựng trái phép.

Khu vực quy hoạch triển khai Cụm công nghiệp Hữu Bằng

Sau những vụ “bà hỏa” ghé thăm, làng nghề Hữu Bằng lại thêm một lần hứng chịu những mất mát. Mỗi ngọn lửa bùng lên ở Hữu Bằng là một lời cảnh báo nhức nhối: Nếu không thay đổi, nếu không quy hoạch lại, nếu không di dời kịp thời, thì chính người dân những người thợ, người chủ xưởng sẽ là những người gánh chịu đầu tiên.

Không thể cứ sau mỗi vụ cháy lại là một tiếng thở dài, một lần gom góp lại từ đống tro tàn. Không thể để những giấc mơ khởi nghiệp, bao năm vun vén, tan biến chỉ sau một đêm đỏ lửa. Người dân cũng cần nhìn nhận rằng đồng thuận với dự án cụm công nghiệp không phải là đánh đổi đất đai, mà là giữ lấy chính sự sống, sự an toàn cho gia đình và thế hệ tương lai. Đó là bước chuyển mình bắt buộc, là con đường duy nhất để làng nghề không trở thành mồi lửa cho những bi kịch tiếp theo.

Thái Bình