Phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm: Cần cơ chế phối hợp đa ngành, đa cấp và liên vùng

Toàn cảnh phiên toàn thể chiều 5/11. Ảnh: Trúc Oanh

Động lực đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế

Ngày 5/11, tại Hà Nội, Bộ Xây dựng phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương tổ chức Diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn phát biểu tại Phiên toàn thể. Ảnh: Trúc Oanh

Phát biểu tại phiên toàn thể, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn nhấn mạnh, năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi là năm cuối thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, kỷ niệm 80 năm Quốc khánh và 50 năm thống nhất đất nước. Đồng thời, là thời điểm triển khai mô hìnhchính quyền địa phương hai cấp – bước ngoặt trong quản trị và phát triển đô thị Việt Nam.

Trong bối cảnh mới, phát triển đô thị không chỉ là yêu cầu tăng trưởng kinh tế mà còn là vấn đề chiến lược về chính trị, văn hóa, xã hội và môi trường. Hơn 3 năm sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 06-NQ/TW về phát triển bền vững đô thị và Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá khoa học – công nghệ, hệ thống đô thị cả nước đã mở rộng, hạ tầng đồng bộ hơn, nhiều đô thị chuyển mình theo hướng xanh, thông minh và bao trùm.

Ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương. Ảnh: Trúc Oanh

Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Duy Hưng khẳng định, đô thị là không gian và động lực đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội; đóng góp tỷ trọng lớn trong GDP quốc gia, là cực tăng trưởng, đầu mối liên kết vùng và cửa ngõ giao thương quốc tế.

Sau 3 năm triển khai Nghị quyết 06, các cấp, ngành, địa phương đã thể chế hóa chủ trương của Đảng, hoàn thiện pháp luật, cắt giảm thủ tục hành chính, chú trọng quy hoạch đô thị - nông thôn, tạo không gian phát triển mới, cải thiện hạ tầng và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Nhiều khu đô thị hiện đại được đầu tư đồng bộ, công tác chỉnh trang, cải tạo đô thị được đẩy mạnh; thị trường bất động sản và phân khúc nhà ở phát triển hài hòa hơn; Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội đạt kết quả tích cực. Hệ thống hành chính được tinh gọn, chuyển đổi số trong quản lý đô thị tiến triển mạnh, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, ông Hưng cũng chỉ ra nhiều hạn chế: quy hoạch còn chồng chéo, manh mún, thiếu liên kết; đô thị trung tâm chưa phát huy vai trò dẫn dắt; chênh lệch phát triển giữa các đô thị còn lớn. Hạ tầng chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, còn phổ biến tình trạng ùn tắc giao thông, ngập úng, thiếu công trình công cộng, trường học, bệnh viện, xử lý nước thải và rác thải.

Hiện tượng “quy hoạch treo”, “dự án treo” kéo dài gây lãng phí nguồn lực và ảnh hưởng đời sống người dân. Việc quản lý, khai thác không gian ngầm và không gian tầm thấp còn hạn chế, thiếu tầm nhìn tổng thể.

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn, ngày càng nghiêm trọng; khả năng chống chịu thiên tai và biến đổi khí hậu còn yếu. Những thiệt hại nặng nề do bão lũ tại miền Trung thời gian qua tiếp tục đặt ra yêu cầu cấp bách của phát triển đô thị bền vững, thích ứng khí hậu.

Đổi mới thể chế và quản trị

Đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu đạt tỷ lệ đô thị hóa khoảng 55%, hình thành mạng lưới đô thị quốc gia đồng bộ, liên kết vùng, cân bằng giữa các khu vực. Đến năm 2045, Việt Nam sẽ có hệ thống đô thị hiện đại, bền vững, có bản sắc riêng, có khả năng cạnh tranh quốc tế và thích ứng cao với biến đổi khí hậu.

Để đạt được mục tiêu đó, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) Trần Quốc Thái cho rằng, cần thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ trọng tâm đổi mới phát triển đô thị. Trong đó, ưu tiên tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật tổ chức quy hoạch, xây dựng quản lý đô thị đồng bộ với Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật quy hoạch, Luật chính quyền địa phương (sửa đổi).

Điều chỉnh quy hoạch hệ thống đô thị -nông thôn và xây dựng triển khai chương trình phát triển đô thị quốc gia. Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về phát triển đô thị kết nối với cơ sở dữ liệu đất đai, dân cư, đầu tư, hạ tầng… Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, huy động nguồn lực và tăng cường năng lực quản lý đô thị ở các cấp.

Ông Thái nhấn mạnh: “Sau gần 4 thập kỷ đổi mới, Việt Nam bước sang kỷ nguyên đô thị hóa mới với thể chế, hạ tầng, không gian phát triển được tái cấu trúc. Việc sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025 tạo cơ hội chưa từng có. Mục tiêu hiện nay không chỉ là xây dựng đô thị mà hướng đến đô thị đáng sống, thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh.”

Đại sứ Thụy Sĩ Thomas Gass khẳng định, Việt Nam cần cân bằng giữa tốc độ phát triển và yêu cầu bền vững, giữa tăng trưởng và khả năng chống chịu.

Đại diện Ngân hàng Thế giới (WB) cũng cho biết, WB sẽ luôn đồng hành với Việt Nam trong hành trình phát triển đô thị bền vững, qua đó tiếp thêm nguồn động lực và niềm tin quý báu cho những nỗ lực chung.

Với thông điệp xuyên suốt tại Diễn đàn: “Không có quy hoạch tốt thì không thể có đô thị đáng sống; và không có quản trị hiện đại thì không thể có phát triển bền vững”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn nhấn mạnh, thời gian tới Bộ cùng với các Bộ, ngành địa phương sẽ tiếp tục nỗ lực hoàn thiện thể chế và chính sách phát triển đô thị bền vững. Rà soát, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, hoàn thiện cơ chế phân cấp - phân quyền - giám sát đô thị hai cấp.

Điều chỉnh quy hoạch hệ thống đô thị - nông thôn và xây dựng, triển khai Chương trình phát triển đô thị quốc gia. Xác định rõ trọng tâm các nhiệm vụ để thực hiện phát triển đô thị ứng phó biến đổi khí hậu, cải tạo đô thị song song với nhiệm vụ phát triển các đô thị động lực, đô thị sinh thái, đô thị thông minh gắn với các hành lang phát triển ưu tiên.

Bộ Xây dựng sẽ chủ trì thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu đô thị quốc gia, tích hợp dữ liệu quy hoạch, đất đai, hạ tầng, dân cư và môi trường, kết nối với các nền tảng quốc gia khác để phục vụ quản lý thống nhất và ra quyết định thông minh.

Ngoài ra, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình đầu tư hạ tầng theo hướng xanh, tiết kiệm năng lượng và ít phát thải; thúc đẩy hợp tác quốc tế về thích ứng khí hậu, tài chính xanh và đổi mới sáng tạo.

Phát triển nguồn nhân lực và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đô thị.
Tăng cường đào tạo năng lực số cho cán bộ quản lý đô thị; khuyến khích doanh nghiệp công nghệ nội địa tham gia chuỗi giá trị đô thị thông minh; xây dựng mạng lưới hợp tác giữa chính quyền – học viện – doanh nghiệp – cộng đồng.

Trúc Oanh