Phát triển giao thông xanh tại thành phố Hồ Chí Minh:Bài 2: Cần chính sách đồng bộ khi xanh hóa giao thông khu vực trung tâm TP Hồ Chí Minh

Hạ tầng quá tải, xe cá nhân tăng cao làm gia tăng ùn tắc giao thông tại thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: H.Phạm

Xác lập trung tâm "xanh"

Theo nghiên cứu của Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh) và đơn vị tư vấn, nồng độ bụi mịn trung bình năm tại thành phố Hồ Chí Minh cao gấp 6 lần so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO); trong đó, khí thải từ giao thông vận tải góp đến 40%. Đáng chú ý, xe máy và xe con phát thải CO2 khoảng 49%; xe tải hàng hóa phát thải CO2 khoảng 39% tổng phát thải.

Trước thực tế này, cơ quan chuyên môn đề xuất lập vùng phát thải thấp (LEZ) ở khu vực trung tâm thành phố Hồ Chí Minh. Nếu đề xuất này được cấp thẩm quyền duyệt, giai đoạn đầu, ô tô thương mại không đạt chuẩn Euro 4 và xe máy kinh doanh dịch vụ dưới tiêu chuẩn Euro 2 sẽ bị hạn chế lưu thông. Xe tải hạng nặng chạy dầu diesel sẽ bị cấm hoàn toàn.

Thành phố ưu tiên phát triển phương tiện không phát thải, thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Dự kiến, giai đoạn 2026-2032, thành phố Hồ Chí Minh sẽ lắp đặt 58 camera giám sát giao thông và nhận diện biển số tự động (ANPR) tại mọi lối vào/ra của vùng LEZ.

Sơ đồ đề xuất lập vùng phát thải thấp (LEZ) ở khu vực trung tâm thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Sở Xây dựng thành phố

Hệ thống ANPR sẽ ghi nhận hình ảnh, thời gian, địa điểm vi phạm, đối chiếu dữ liệu đăng kiểm và quy định vùng phát thải thấp, rồi tự động lập biên bản, gửi thông báo phạt nguội qua email, VNeID hoặc bưu điện.

Giai đoạn 2027-2032, thành phố sẽ mở rộng đối tượng áp dụng, bao gồm các phương tiện xe mô tô, xe gắn máy dưới tiêu chuẩn Euro 2 và xe ô tô dưới tiêu chuẩn Euro 4 lưu thông ở khu vực trung tâm. Từ năm 2032 trở đi, thành phố sẽ nâng tiêu chuẩn khí thải đối với ô tô, xe gắn máy lưu thông vào vùng phát thải thấp.

Cần lộ trình phù hợp

Trao đổi với Báo Hànôịmới, Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc xác lập giao thông xanh tại khu vực trung tâm là cần thiết, nhưng cần có lộ trình phù hợp, quyền lợi hài hòa. Mặt khác, việc chuyển đổi đồng loạt từ xe xăng sang xe điện phải tính đến bài toán ngân sách, tránh bị hụt tổng thu ngân sách.

Cũng theo các chuyên gia, thành phố đưa ra lộ trình kiểm soát khí thải theo tiêu chuẩn Euro 2 và Euro 4 là một bước đi có cơ sở, nhưng vẫn cần xem xét kỹ lưỡng về tính phù hợp và khả năng thực thi trong bối cảnh Việt Nam.

Tiến sĩ Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc cấm người dân, doanh nghiệp đăng ký xe máy xăng mới trong vùng LEZ có thể bị xem là “ép buộc” nếu không có phương án thay thế hợp lý. Cho nên, cần thí điểm trước khi mở rộng, có thể bắt đầu với một vài phường để rút kinh nghiệm, tránh triển khai đại trà.

Song song đó, thành phố cần đẩy mạnh truyền thông và giáo dục cộng đồng, giải thích rõ lợi ích, tác hại của khí thải, cách chuyển đổi phương tiện; tăng mức hỗ trợ tài chính cho nhóm thu nhập thấp, trợ cấp cao hơn, hoặc cho vay không lãi suất khi mua xe điện, bởi mức hỗ trợ trong Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông của thành phố vẫn chưa đủ hấp dẫn với nhóm thu nhập thấp.

Tài xế xe công nghệ mong cơ quan chức năng thành phố Hồ Chí Minh có chính sách hỗ trợ phù hợp khi chuyển đổi sang xe điện. Ảnh: H.Phạm

Anh Trịnh Viết Nhân mua xe máy hiệu Wave Alpha được hơn 15 năm, đang sử dụng xe để chạy Grab tại thành phố Hồ Chí Minh. Theo anh Nhân, nếu thành phố lập vùng phát thải thấp, xe đang chạy của anh có nguy cơ bị cấm vào trung tâm thành phố, điều này sẽ ảnh hưởng tới cuộc sống, bởi chiếc xe máy là “cần câu cơm” hằng ngày đối với gia đình anh.

“Mong cơ quan chức năng có giải pháp phù hợp với điều kiện những người lao động có thu nhập thấp như chúng tôi, như hỗ trợ chi phí chuyển đổi, hỗ trợ vay vốn phù hợp với hoàn cảnh thực tế để mua xe điện”, anh Nhân mong muốn.

Về phía cơ quan quản lý, ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh cho hay, thành phố sẽ tiếp thu ý kiến để xây dựng chính sách vừa giảm ô nhiễm, vừa hạn chế ảnh hưởng đời sống và đi lại của người dân. Cùng với đó, thành phố sẽ xây dựng chính sách phân loại và chế tài đối với xe không đạt chuẩn. “Các chính sách bảo đảm công bằng, không để ai gặp khó khăn khi chuyển đổi”, ông An nhấn mạnh.

Minh Tuấn