Phát triển khu công nghiệp sinh thái để cùng mang lại lợi ích thiết thực

Phát triển khu công nghiệp sinh thái là yếu tố cốt lõi giúp thực hiện cam kết Net Zero.

Liên chi hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (thành viên Hiệp hội Bất động sản Việt Nam) vừa tổ chức hội thảo “Xây dựng khu công nghiệp sinh thái thông qua cộng sinh công nghiệp và giải pháp bền vững”.

Phát biểu tại sự kiện, ông Bạch Ngọc Tùng, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn S-Group Việt Nam, cho biết sau 35 năm hình thành và phát triển, Việt Nam đã có hơn 430 khu công nghiệp. Trong đó, 300 khu công nghiệp đang hoạt động và tạo ra giá trị thu hút khoảng 350 tỷ USD. Giá trị này chiếm gần 12% thu ngân sách của Việt Nam, và thu hút được 3,8 triệu lao động. Các khu công nghiệp trải dài trên khắp cả nước, nhưng chủ yếu tập trung tại Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ, chiếm hơn 65% số lượng khu công nghiệp của cả nước.

Tuy nhiên, những khu công nghiệp của thời kì trước, nhìn chung chỉ ưu tiên sản xuất, tạo ra giá trị, thậm chí là tăng trưởng nóng, nhưng đến nay, xu thế toàn cầu là tiết kiệm năng lượng, hiệu quả về mặt tài nguyên, phát triển công nghiệp thông minh. Do đó, các khu công nghiệp truyền thống bắt đầu bộc lộ những hạn chế, đặc biệt về môi trường và năng lực cạnh tranh. Chính vì vậy, việc chuyển đổi sang các khu công nghiệp sinh thái là tất yếu.

CHUYỂN ĐỔI ĐỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Ông Bạch Ngọc Tùng lý giải trước đây, khu công nghiệp truyền thống thường là các nhà máy trong khu công nghiệp, hoặc các khu công nghiệp nói riêng chạy song song như những đường thẳng tuyến tính. Tuy nhiên, phát triển khu công nghiệp sinh thái sẽ tận dụng được thế mạnh của nhau, dư thừa của nhau, để kết nối thành vòng tuần hoàn tạo ra sự liên kết, giúp hình thành nên một cộng đồng sản xuất của các khu công nghiệp.

Hơn nữa, chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái còn để phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, giảm thiểu tác động của công nghiệp đến môi trường. Khu công nghiệp sinh thái có thể đóng góp đáng kể vào nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu, đảm bảo an ninh năng lượng, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc thực hiện những cam kết về phát triển bền vững… Ngoài ra, phát triển khu công nghiệp sinh thái cũng là giải pháp tối ưu, nhằm thực hiện kinh tế tuần hoàn thay thế kinh tế tuyến tính truyền thống. Mặt khác, khu công nghiệp sinh thái đang trở thành tiêu chí lựa chọn của nhiều nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Đại diện Tập đoàn Sgroup Việt Nam nhận định hệ thống khu công nghiệp Việt Nam đang tăng trưởng khá nhanh. Năm 2010, từ 1 khu công nghiệp tăng lên 260 khu công nghiệp và 10 năm sau xây dựng thêm 100 khu. Song, chúng ta thấy diện tích của các khu công nghiệp vẫn không ngừng được mở rộng. Dự kiến, năm 2030, diện tích đất công nghiệp của Việt Nam sẽ tăng gấp 1,5 lần và có khoảng 600 khu công nghiệp.

Trong chuỗi hành trình phát triển khu công nghiệp, với sự nhận diện của Chính phủ và xu hướng của toàn cầu đã hình thành những định hướng về khu công nghiệp sinh thái. Cụ thể, năm 2022, Chính phủ ban hành Nghị định 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế, làm căn cứ để triển khai thực hiện. Tháng 3/2025, Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT tiếp tục được ra đời với những tiêu chí rõ ràng… “Như vậy, việc phát triển khu công nghiệp đầu tư mới theo hướng khu công nghiệp sinh thái đã được hướng dẫn rất cụ thể”, ông Tùng chia sẻ.

Cũng theo chuyên gia này, có 6 khu công nghiệp thái đang được thí điểm tại 5 tỉnh, thành phố (Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đồng Nai, Đà Nẵng, Hải Phòng). Theo đó, có 295 giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên sản xuất sạch hơn; 62 giải pháp tiếp tục được đề xuất nhằm mang lại tiềm năng tiết kiệm đáng kể về kinh tế và môi trường. Đây là tiền đề quan trọng giúp làm thay đổi quan điểm, tư duy đầu tư của nhà đầu tư về những khu công nghiệp thế hệ mới.

Ông Douglas Snyder, Giám đốc điều hành Hội đồng công trình xanh Việt Nam, cho rằng trong bối cảnh hiện nay, phát triển khu công nghiệp sinh thái không chỉ là yếu tố cốt lõi giúp Việt Nam thực hiện cam kết Net Zero, mà còn là giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro đầu tư... Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi vẫn còn nhiều thách thức như: chi phí đầu tư lớn, vướng mắc về cơ chế pháp lý, hạn chế về năng lực doanh nghiệp và yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường…

NHIỀU ƯU ĐÃI CHO CHỦ ĐẦU TƯ

Dù vậy, ông Tùng thông tin khi thực hiện chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái sẽ có những ưu đãi.

Nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp sinh thái và doanh nghiệp sinh thái được ưu tiên vay vốn ưu đãi từ Quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam, Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa và các quỹ, nhà tài trợ trong nước và quốc tế;

Đồng thời, được cấp tín dụng xanh tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài Việt Nam theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và quy định khác của pháp luật có liên quan; phát hành trái phiếu xanh theo quy định của pháp luật về phát hành trái phiếu, pháp luật về bảo vệ môi trường để xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp sinh thái, thực hiện các biện pháp sản xuất sạch hơn, sử dụng hiệu quả tài nguyên và cộng sinh công nghiệp…

Song, để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc phát triển khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam, ông Tùng kiến nghị nhiều giải pháp: Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và chính sách.

Thứ hai, xây dựng và ban hành các quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn chi tiết cho việc thiết kế, xây dựng, vận hành khu công nghiệp sinh thái và áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn, phù hợp với điều kiện của Việt Nam; tăng cường chương trình đào tạo, tập huấn cho cán bộ quản lý, ban quản lý khu công nghiệp và doanh nghiệp về khu công nghiệp sinh thái.

Thứ ba, đẩy mạnh R&D (trung tâm nghiên cứu), chuyển giao công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực môi trường, tái chế và sử dụng hiệu quả tài nguyên sản xuất sạch hơn.

Thứ tư, hoàn thiện và vận hành hiệu quả Hệ thống thông tin quốc gia về khu công nghiệp và khu kinh tế, đảm bảo dữ liệu đầy đủ, chính xác, kịp thời và dễ truy cập; xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ việc sử dụng tài nguyên và phát thải tại các khu công nghiệp, công khai kết quả để tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Thứ năm, quy hoạch khu công nghiệp cần gắn kết chặt chẽ với quy hoạch đô thị, dịch vụ, đặc biệt là nhà ở và hạ tầng xã hội cho người lao động; ưu tiên đầu tư hạ tầng xanh, hạ tầng kỹ thuật dùng chung trong khu công nghiệp…

“Sự thành công của việc phát triển khu công nghiệp sinh thái đòi hỏi những nỗ lực đồng bộ từ Chính phủ, các bộ ngành, địa phương, nhà đầu tư và cộng đồng doanh nghiệp. Đây là một quá trình chuyển đổi mang tính chiến lược, góp phần quan trọng vào việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên mới”, đại diện Sgroup Việt Nam nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ông Trần Văn Sơn, Tổng Giám đốc TONMAT khẳng định xu hướng phát triển khu công nghiệp sinh thái sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực về môi trường, kinh tế - xã hội. Áp dụng các giải pháp sản xuất sạch, tiết kiệm năng lượng và sử dụng nguồn năng lượng tái tạo giúp giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và hạn chế ô nhiễm môi trường. Đồng thời, tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả vận hành cho doanh nghiệp.

Thanh Xuân