Phát triển năng lượng tái tạo cần chính sách cụ thể và dài hơi

Với những thuận lợi về khu vực địa lý, lợi thế về tự nhiên, nhiều địa phương phía Nam như Bình Thuận, Ninh Thuận, Cà Mau... đã nhận được sự tham gia của nhiều nhà đầu tư vào các dự án điện gió và điện mặt trời. Chỉ trong vòng hơn 1 năm qua, số lượng các dự án điện mặt trời đã tăng lên mức kỷ lục, đạt công suất lên đến 5.000MW.

Mặc dù vậy, hiện vẫn còn nhiều dự án nguồn điện theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh đang bị chậm tiến độ, hoặc chưa xác định được tiến độ. Điều này dẫn đến nguy cơ Việt Nam sẽ bị thiếu điện trong tương lai gần.

Báo cáo của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực mới đây cho thấy, trong số 62 dự án nguồn điện công suất lớn từ 200 MW trở lên trong Quy hoạch điện VII điều chỉnh, chỉ có 15 dự án đạt tiến độ, còn lại 47 dự án chậm tiến độ hoặc chưa xác định được tiến độ. Chính vì vậy, bên cạnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các dự án chậm tiến độ, đẩy mạnh tiết kiệm điện thì việc thúc đẩy phát triển các dự án năng lượng tái tạo (NLTT) như điện gió, điện mặt trời là cần thiết và cấp bách.

Sự gia tăng với tốc độ nhanh chóng của nguồn NLTT cũng đặt ra những thách thức mới.

Ông Hoàng Quốc Vượng - Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết, với tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của Việt Nam khoảng 6,5%-7%, từ nay tới năm 2030 Việt Nam cần có một nguồn điện năng vô cùng lớn. Lấy ví dụ tổng công suất nguồn điện của Việt Nam hiện đạt khoảng 55.000 MW, nếu tính cả các nguồn dự kiến đưa vào vận hành trong năm 2020 khoảng 4.300 MW, trong đó sẽ có khoảng gần 2.000 MW điện gió và mặt trời mới vào vận hành, thì công suất mới đạt gần 60.000 MW.

“Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh đến năm 2025, dự kiến nhu cầu công suất nguồn điện của hệ thống phải đạt 90.000 MW. Như vậy, trong giai đoạn 2021-2025, mỗi năm Việt Nam cần bổ sung thêm 5.000 MW. Trong khi đó, các nguồn điện năng chủ yếu như nhiệt điện, thủy điện cơ bản đều đã khai thác hết hoặc có những giới hạn phát triển”, ông Vượng nhận định.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã chủ động đưa ra nhiều giải pháp, như chỉ đạo các DN năng lượng hướng tới mục tiêu phát triển NLTT, nhằm khai thác "năng lượng xanh" để tạo ra nguồn điện, nhiên liệu sạch hơn gắn với bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu; đặc biệt là thúc đẩy phát triển NLTT, nhất là điện mặt trời và điện gió.

Tuy nhiên, sự gia tăng với tốc độ nhanh chóng của nguồn NLTT cũng đặt ra những thách thức mới về sự phát triển đồng bộ của hệ thống lưới điện, cơ chế giá điện… Cụ thể, hệ số sử dụng công suất của các nguồn NLTT tại Việt Nam chỉ khoảng 18-20%, thấp hơn đáng kể so với nguồn nhiệt than khoảng 75% và thủy điện khoảng 40-50%.

Gỡ những rào cản “kìm chân” năng lượng tái tạo

Hiện tại các địa phương đang phát triển rất nhanh các dự án NLTT, các chủ đầu tư cho biết, đều đang gặp phải những khó khăn chung trong việc đưa nguồn điện mặt trời vào lưới truyền tải điện. Đơn cử như ở Bình Thuận, trên địa bàn tỉnh có 20 dự án điện gió, với tổng công suất 812,5 MW, 95 dự án điện mặt trời với tổng công suất đề xuất, đăng ký đầu tư khoảng 6.047 MWp (tương đương 4.847 MW). Tuy nhiên, các dự án NLTT đang gặp khó khăn về hạ tầng lưới điện đấu nối, truyền tải điện hiện nay không đủ khả năng giải phóng công suất phát điện. Ngoài ra các chủ đầu tư còn đang gặp rào cản trong việc đền bù giải tỏa...

Các tỉnh khác như Cà Mau, Gia Lai, Ninh Thuận cũng gặp những khó khăn tương tự. Điều này cho thấy, mặc dù rất giàu tiềm năng cho phát triển các nguồn NLTT, song Việt Nam vẫn đang gặp những rào cản lớn “kìm chân” sự phát triển của xu hướng này.

Ông Nguyễn Văn Đô, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Cà Mau cho biết, hiện trạng lưới điện của tỉnh Cà Mau hiện nay chỉ đủ đáp ứng 40% công suất các dự án NLTT hiện có, nếu các dự án điện gió và điện khí hoạt động đồng loạt thì lưới điện truyền tải khó có thể đáp ứng.

Ngoài ra, theo ông Đô, vị trí đấu nối từ các dự án nhà máy điện đến các trạm biến áp còn khá xa do địa hình tỉnh có 3 mặt giáp với biển hiện tại đường dây 220kV chỉ đến khu vực Nhà máy điện Cà Mau 1 và 2, nên việc mỗi nhà đầu tư phải đầu tư đường dây truyền tải riêng biệt và khá xa làm tăng suất đầu tư lên dẫn đến dự án kém hiệu quả.

Phát triển năng lượng tái tạo sẽ giải được bài toán phát triển bền vững trong mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng của Việt Nam là quan điểm của bà Tạ Thị Thanh Thanh, Giám đốc Công ty CP Năng lượng Veneria. Theo bà Thanh, yếu tố quan trọng mà các DN trong ngành này cần lưu ý là việc sử dụng công nghệ tiên tiến trong khảo sát nhà máy điện mặt trời, trong đó có việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để vận hành và quản lý các dự án. “Trong ngành NLTT, cụ thể là trong lĩnh vực điện mặt trời, trí tuệ nhân tạo đóng góp một phần không nhỏ vào quá trình vận hành và quản lý nhà máy điện mặt trời”, bà Thanh nhấn mạnh.

Nhà đầu tư đường dây truyền tải riêng biệt và khá xa làm tăng suất đầu tư lên dẫn đến dự án kém hiệu quả.

Ông Nguyễn Hữu Vinh, Phó Chủ tịch Ủy ban năng lượng thuộc Tập đoàn Hà Đô cho hay, về truyền tải, với các chính sách thu hút đầu tư của nhà nước, DN có thể tham gia đầu tư để giải tỏa công suất. Thực tế hiện nay, các dự án của Tập đoàn cũng không vướng mắc nhiều về vấn đề lưới điện truyền tải.

“Tuy nhiên DN mong muốn, Chính phủ có những chính sách cụ thể hơn, dài hơi hơn về thu hút đầu tư trong phát triển năng lượng, để DN nhìn vào đó đưa ra kế hoạch đầu tư của mình. Nếu thời gian ưu đãi, thu hút đầu tư ngắn sẽ khiến DN vừa làm vừa lo, không dám đầu tư mạnh trong lĩnh vực này”, ông Vinh cho biết thêm.

Để giải bài toán phát triển năng lượng tái tạo, tháo gỡ những rào cản đang kìm chân sự phát triển lĩnh vực này, nhà quản lý sớm có chủ trương làm các điểm đấu nối để vận hành sớm các dự án đã hoàn thiện. Ngoài ra, cần hoàn thiện cơ sở hạ tầng, chú trọng đầu tư phát triển lưới điện đảm bảo yêu cầu đặt ra của các dự án năng lượng tái tạo thời gian tới. Bên cạnh đó, cần có cơ chế chính sách ưu tiên về giá điện, lãi suất vốn vay hợp lý để thu hút mạnh hơn các DN đầu tư vào lĩnh vực này./.

Theo Nguyễn Quỳnh/VOV.VN