Phát triển trí tuệ nhân tạo vì con người

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp

Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày cho biết, Dự thảo Luật gồm 8 Chương, 36 Điều, quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo; quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân liên quan; và quản lý nhà nước đối với các hoạt động trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam. Việc xây dựng, ban hành dự án Luật nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo hành lang pháp lý đột phá cho trí tuệ nhân tạo. Kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số.

Dự thảo Luật không áp dụng cho hệ thống trí tuệ nhân tạo phát triển, cung cấp, triển khai, sử dụng riêng cho mục đích quốc phòng, an ninh, tình báo, cơ yếu. Hệ thống trí tuệ nhân tạo hoặc mô hình trí tuệ nhân tạo được phát triển, cung cấp, triển khai, sử dụng chỉ trong phạm vi nội bộ cơ sở nghiên cứu, đào tạo, phát triển khoa học và chưa được đưa vào khai thác, cung cấp cho bên thứ ba… Dự thảo Luật cũng quy định về mức độ rủi ro của hệ thống trí tuệ nhân tạo; phân loại và thông báo hệ thống trí tuệ nhân tạo; trách nhiệm minh bạch, gắn nhãn và giải trình; trách nhiệm quản lý và xử lý sự cố trí tuệ nhân tạo; hệ thống trí tuệ nhân tạo có rủi ro không chấp nhận được.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Về trách nhiệm và chế tài, hệ thống AI rủi ro cao được xác định là "nguồn nguy hiểm cao độ", theo đó nhà cung cấp và bên triển khai phải bồi thường thiệt hại kể cả khi không có lỗi, trừ trường hợp được miễn trừ theo Bộ luật Dân sự. Nếu có nhiều chủ thể tham gia, trách nhiệm được xác định theo mức độ kiểm soát rủi ro và khả năng dự báo của từng bên. Mức phạt hành chính tối đa hai tỷ đồng với tổ chức, một tỷ đồng với cá nhân; với vi phạm nghiêm trọng, mức phạt có thể lên đến 2% doanh thu năm trước liền kề.

Để thúc đẩy phát triển, dự luật đưa ra nhiều chính sách lớn như hỗ trợ nghiên cứu, đào tạo nhân lực chất lượng cao, phát triển hạ tầng dữ liệu và hạ tầng tính toán hiệu năng cao; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, thử nghiệm sản phẩm mới theo cơ chế "sandbox" có kiểm soát. Khung đạo đức quốc gia về AI cũng được ban hành để bảo đảm hệ thống được phát triển và sử dụng an toàn, không thiên lệch, tôn trọng các giá trị nhân văn.

Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải báo cáo thẩm tra về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo

Báo cáo thẩm tra dự án Luật do Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải trình bày nêu rõ, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo để bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý hiện có, thiết lập cơ chế quản lý thống nhất, đồng bộ, toàn diện và linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù của lĩnh vực trí tuệ nhân tạo; thúc đẩy hội nhập, công nhận lẫn nhau về công nghệ. Qua đó nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Dự án Luật cơ bản đã bám sát chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo

Qua thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội cho thấy, một số quy định còn chưa đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật, như việc phân loại mức độ rủi ro của hệ thống trí tuệ nhân tạo gồm 4 mức độ. Trong khi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa phân loại sản phẩm, hàng hóa thành 3 loại là chưa thống nhất nếu trí tuệ nhân tạo được xem là sản phẩm, hàng hóa. Quy định về việc chứng nhận sự phù hợp đối với hệ thống trí tuệ nhân tạo có mức độ rủi ro cao là chưa thống nhất, đồng bộ với nguyên tắc quản lý sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao quy định tại điểm d khoản 4 Điều 5 của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa…

Các đại biểu tham dự phiên họp

Ủy ban thấy rằng, phạm vi điều chỉnh tại dự thảo Luật được quy định tương đối toàn diện, thể hiện cách tiếp cận tổng thể, nhưng chưa làm rõ ranh giới giữa các lĩnh vực chịu sự điều chỉnh của Luật này với các luật có liên quan như Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Dữ liệu; Luật Công nghiệp công nghệ số… Dự thảo Luật mới tập trung vào hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo nhưng chưa bao quát đầy đủ các thực thể và yếu tố trung gian khác; không điều chỉnh hoạt động đào tạo, nghiên cứu, phát triển và thử nghiệm trí tuệ nhân tạo nội bộ.

Do đó, Ủy ban đề nghị, cần nghiên cứu, hoàn thiện quy định về phạm vi điều chỉnh để tránh chồng lấn với các luật hiện hành; nghiên cứu, mở rộng phạm vi điều chỉnh và bổ sung quy định liên quan đến các chủ thể trung gian nêu trên nhằm bảo đảm quản lý toàn diện chuỗi giá trị trí tuệ nhân tạo và ngăn ngừa rủi ro phát sinh từ hoạt động cung cấp nền tảng, mô hình gốc. Cân nhắc bổ sung hoạt động đào tạo, nghiên cứu, phát triển và thử nghiệm nội bộ vì các hệ thống trí tuệ nhân tạo rủi ro cao dù trong môi trường nội bộ vẫn có thể gây sự cố kỹ thuật hoặc an ninh mạng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát…

Quốc hội sẽ thảo luận dự án Luật Trí tuệ nhân tạo vào ngày 27/11 và dự kiến thông qua ngày 11/12.

Hương Giang