Phép thử với chính quyền Trump

Kết quả của cuộc bầu cử ngày 4/11 sẽ đánh giá cảm nhận đầu tiên của cử tri sau 10 tháng ông Donald Trump nắm quyền. Ảnh: Reuters.

Một năm sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang giữ vai trò trung tâm trong các cuộc bầu cử cấp bang và địa phương diễn ra ngày 4/11. Kết quả của những cuộc bầu cử này sẽ là thước đo đầu tiên về cảm nhận cử tri sau 10 tháng ông Trump cầm quyền, đồng thời cho thấy liệu đảng Dân chủ có thể cải thiện vị thế trước thềm bầu cử giữa kỳ chỉ còn cách một năm hay không.

Cuộc bỏ phiếu diễn ra trong bối cảnh Chính phủ Mỹ đã đóng cửa sang ngày thứ 34 và nếu tình trạng này kéo dài thêm hai ngày nữa, đây sẽ trở thành đợt đóng cửa lâu nhất trong lịch sử.

Tổng thống Donald Trump đã thẳng thắn thừa nhận rằng ông đang hướng sự chú ý tới cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026 - với tâm trạng đầy lo lắng.

“Chúng ta đã đạt được những thành công mà chưa ai có được, nhưng vì lý do nào đó, các anh lại thua trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ. Tôi không hiểu vì sao. Nghe chẳng hợp lý chút nào,” Trump nói vào cuối tháng trước tại Nhà Trắng, khi ông bộc bạch về hiện tượng phản ứng chính trị mà hầu hết các tổng thống đều gặp phải trong bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Những cuộc đua đáng chú ý nhất

Ngày 4/11, các bang New York, California, New Jersey và Virginia sẽ tổ chức hàng loạt cuộc bỏ phiếu quan trọng. Virginia và New Jersey bầu thống đốc, California trưng cầu dân ý về đề xuất vẽ lại bản đồ bầu cử quốc hội, và thành phố New York chọn thị trưởng mới.

Đây là cơ hội để một bộ phận cử tri đưa ra phán xét về những hành động của chính quyền Trump mới. Dù không phải thước đo hoàn hảo, kết quả có thể hé lộ phần nào bầu không khí chính trị trước kỳ bầu cử năm sau, khi cử tri quyết định đảng nào sẽ kiểm soát Quốc hội trong phần còn lại nhiệm kỳ của Trump.

“Chúng ta phải thắng trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Nếu không, tất cả những gì chúng ta đã làm - rất nhiều thứ - sẽ đối thủ phá bỏ hết”, Trump phát biểu trước các thượng nghị sĩ Cộng hòa trong buổi ăn trưa tại Vườn Hồng của Nhà Trắng.

Tại thành phố New York, ứng viên đảng Dân chủ Zohran Mamdani sẽ tranh cử cùng cựu Thống đốc Andrew Cuomo (ứng viên độc lập) và Curtis Sliwa của đảng Cộng hòa. Đây là lần thứ hai ông Mamdani và ông Cuomo đối đầu trong cuộc đua vào ghế thị trưởng New York.

Cuộc đua giành chức thị trưởng New York có ý nghĩa quan trọng với tương lai của thành phố và đảng Dân chủ. Đảng Dân chủ có thể rút ra bài học kinh nghiệm từ chiến dịch tranh cử của ông Mamdani, cách ông tiếp cận mạng xã hội và hoạt động truyền thông, bao gồm cả xuất hiện trên Fox News.

Như Trump đã nhiều lần thể hiện rõ, cuộc đua thị trưởng New York là điều khiến ông bận tâm nhiều hơn bất kỳ cuộc bầu cử nào khác diễn ra vào thời điểm này. Ông thường xuyên chỉ trích lập trường của Zohran Mamdani, người tự nhận mình là nhà xã hội dân chủ, và đang dần trở thành “đối thủ ưa thích” mới của phe Cộng hòa trong bối cảnh Đảng Dân chủ tìm cách tái thiết lại lực lượng.

Ứng cử viên độc lập Andrew Cuomo và ứng viên đảng Dân chủ Zohran Mamdani tham gia tranh luận chức thị trưởng New York hôm 16/10. Ảnh: Reuters.

Tại New Jersey, cử tri theo truyền thống ủng hộ đảng Dân chủ, nhưng dường như ngày càng có thiện cảm với đảng Cộng hòa. Năm 2024, ông Trump chỉ thua 6 điểm %, con số thấp hơn nhiều so với 16 điểm % vào năm 2020.

Bên phía đảng Cộng hòa là Jack Ciattarelli, ứng viên được ông Trump ủng hộ. Trong khi đó, bà Mikie Sherrill và đảng Dân chủ nhấn mạnh mối liên hệ giữa ông Ciattarelli và ông Trump - yếu tố có thể mang tính quyết định tại một bang có số cử tri Dân chủ nhiều hơn khoảng 800.000 người so với cử tri Cộng hòa.

Theo các trợ lý, tổng thống vẫn theo dõi những cuộc bầu cử còn lại ở mức độ khác nhau, yêu cầu cập nhật nhiều hơn trong những ngày cuối và chỉ đạo phân bổ một phần quỹ vận động nhằm hỗ trợ nỗ lực tăng cường cử tri đi bầu. Ông hoàn toàn ủng hộ Jack Ciattarelli, ứng viên Cộng hòa tranh cử thống đốc New Jersey, nhưng không làm điều tương tự ở Virginia, nơi Phó Thống đốc Winsome Earle-Sears - ứng viên của Đảng Cộng hòa - được đánh giá là kém cạnh tranh hơn.

Tổng thống Trump nói về bang New Jersey - nơi ông sở hữu nhiều sân golf và thường dành nhiều thời gian nghỉ hè - rằng: Nhận định đó sẽ được kiểm chứng trong cuộc đua giữa Jack Ciattarelli, ứng viên Cộng hòa, và Hạ nghị sĩ Mikie Sherrill thuộc Đảng Dân chủ.

Ông Trump đã đạt được bước tiến đáng kể tại New Jersey vào mùa thu năm ngoái - ông chỉ thua bà Kamala Harris 6 điểm phần trăm, trong khi trước đó từng thua ông Joe Biden tới 16 điểm vào năm 2020. Tuy nhiên, Đảng Dân chủ vẫn nắm lợi thế lớn về cơ cấu, bao gồm số lượng cử tri đăng ký nhiều hơn phe Cộng hòa hơn 800.000 người.

Tại Virginia, ứng viên đảng Cộng hòa Winsome Earle-Sears đang chạy chiến dịch tập trung vào chính sách liên quan tới người chuyển giới, đặc biệt trong trường học. Với vị trí gần Washington, Virginia là nơi sinh sống của hàng trăm nghìn nhân viên chính phủ liên bang bị ảnh hưởng bởi quyết định cắt giảm biên chế và tình trạng đóng cửa chính phủ. Do đó, cuộc đua thống đốc chính xác là phép thử với Nhà Trắng trong năm 2025.

Việc chính phủ liên bang đóng cửa bước sang tháng thứ hai đang phủ bóng nặng nề lên cuộc bầu cử, khi hàng trăm nghìn nhân viên liên bang, quân nhân và nhà thầu chính phủ sinh sống tại đây bị ảnh hưởng trực tiếp. Trump từng cải thiện kết quả tại Virginia trong năm 2024, nhưng vẫn thua bà Kamala Harris 6 điểm phần trăm.

Cựu hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ Abigail Spanberger hiện duy trì lợi thế ổn định trước đối thủ Cộng hòa Winsome Earle-Sears - một trong những lý do khiến các trợ lý của ông Trump cho rằng ông chưa cần can thiệp sâu hơn. Tuy vậy, Tổng thống đã gọi điện tham gia một buổi vận động trực tuyến hôm thứ Năm nhằm khích lệ cử tri ủng hộ Đảng Cộng hòa đi bầu. Ông cũng dự kiến có “buổi cổ vũ qua điện thoại” từ Phòng Bầu dục vào tối thứ Hai, hướng đến cử tri tại Virginia và New Jersey.

Trong những ngày cuối cùng của chiến dịch, ông Trump dành cuối tuần tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, cách xa hai bang đang diễn ra cuộc đua. Ngược lại, cựu Tổng thống Barack Obama đã đến Virginia và New Jersey để vận động cho các ứng viên Dân chủ, kêu gọi cử tri nhận thức rõ tầm quan trọng của cuộc bầu cử này.

Nếu Đảng Dân chủ giành chiến thắng tại Virginia và New Jersey, kết quả này có thể hé lộ phần nào những trở ngại mà ông Trump và Đảng Cộng hòa sẽ phải đối mặt trong cuộc bầu cử năm sau. Tuy nhiên, nếu Đảng Cộng hòa thắng - hoặc kết quả chia đều - điều đó có thể cho thấy Đảng Dân chủ đã đánh giá sai mức độ ảnh hưởng tiêu cực mà Trump mang lại cho chính đảng của mình.

Tại Pennsylvania, cử tri sẽ quyết định giữ lại 3 thẩm phán đảng Dân chủ tại Tòa án Tối cao tiểu bang hay không. Hiện tại, đảng Dân chủ đang chiếm thế đa số 5-2 trong cơ quan tư pháp cao nhất của bang. Ba thành viên này sẽ đối mặt với lá phiếu “Có” hoặc “Không” vào ngày 4/11 để xác định họ có tiếp tục phục vụ thêm nhiệm kỳ 10 năm nữa hay không.

Kết quả ảnh hưởng đáng kể tới bầu cử năm 2026 và phân chia lại khu vực bầu cử trong tương lai. Đồng thời, Pennsylvania là bang chiến trường quan trọng trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Trước thềm bầu cử năm 2020 và 2024, phe Dân chủ chiếm đa số đã tận dụng lợi thế trong một số khía cạnh quan trọng liên quan đến thời hạn nộp phiếu qua thư, phiếu bầu tạm thời và đối chiếu chữ ký.

California mới là tâm điểm bầu cử ngày 14/11 khi cử tri sẽ quyết định tương lai của Dự luật 50 - được thiết kế nhằm vẽ lại ranh giới các khu vực bầu cử quốc hội của California, với mục tiêu củng cố quyền lực cho đảng Dân chủ trong Quốc hội. Nếu được thông qua, dự luật này sẽ trao cho giới lãnh đạo đảng Dân chủ quyền chủ động vẽ lại bản đồ bầu cử, qua đó có thể giành 5 ghế Hạ viện.

Dự luật này được xem là động thái đáp trả bang Texas - nơi do đảng Cộng hòa kiểm soát. Tại Texas, cơ quan lập pháp tiểu bang đã thông qua, và Thống đốc Greg Abbott đã ký ban hành bản đồ bầu cử mới, qua đó giúp đảng Cộng hòa giành thêm 5 ghế và tăng cơ hội duy trì thế đa số tại Hạ viện.

Cử tri bỏ phiếu cho Dự luật 50 tại California hôm 30/10. Ảnh: Reuters.

Trong khi thuế tăng và giá điện nước không ngừng leo thang, chi phí sinh hoạt đã trở thành tâm điểm trong cuộc bầu cử lần này.

Ngay cả ông Trump dường như cũng nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này. Trong cuộc vận động tranh cử qua điện thoại cho ông Ciattarelli hồi tháng 10, tổng thống liên tục nhắc đến chi phí năng lượng. Đây là dấu hiệu cho thấy chi phí tiện ích có thể trở thành trọng tâm trong bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026.

Đảng Dân chủ đang tìm cách tận dụng làn sóng bất mãn sớm của cử tri, hy vọng gây ra một đòn chính trị vào Trump chỉ một năm sau khi ông trở lại quyền lực. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Đảng Dân chủ đã thắng trong các cuộc đua thống đốc ở Virginia và New Jersey năm 2017, trước khi giành quyền kiểm soát Hạ viện vào năm sau đó với một chiến thắng áp đảo.

Nước Mỹ thêm chia rẽ?

CNN nhận định rằng cuộc bầu cử ngày 4/11 có thể trở thành một cột mốc quan trọng khác trong quá trình phân cực nước Mỹ, khi quốc gia này ngày càng bị chia rẽ thành hai phe đối nghịch và thù địch.

Từ New Jersey, Virginia đến California, kết quả bầu cử được dự báo sẽ tiếp tục củng cố quyền kiểm soát chính trị của mỗi đảng trên những vùng lãnh thổ rộng lớn, đồng thời làm gia tăng căng thẳng giữa các bang lên mức chưa từng thấy kể từ thập niên 1960.

Cuộc bỏ phiếu ngày 4/11 có khả năng thúc đẩy chia rẽ theo hai hướng rõ rệt.

Đầu tiên, chiến thắng của đảng Dân chủ trong cuộc đua thống đốc Virginia và New Jersey sẽ tiếp nối xu hướng đảng Dân chủ nắm hầu hết chức vụ dân cử ở các bang thường chọn đảng này trong bầu cử tổng thống. Xu hướng này cũng đúng với đảng Cộng hòa.

Quan trọng hơn, cuộc bầu cử được dự đoán sẽ đẩy nhanh quá trình phân chia lại các khu vực bầu cử. Diễn biến này có thể xóa sổ những chính trị gia hoặc khu vực ảnh hưởng cuối cùng của một đảng trong lãnh thổ do đảng kia kiểm soát. Trường hợp điển hình là phản ứng của California trước Texas với Dự luật 50. Nếu dự luật này được thông qua, chiến lược trên có thể lan rộng ra toàn quốc. Khi mỗi đảng ngày càng khó giành vị thế tại “thành trì” của đối thủ, cả hai có thể sẽ thu hẹp phạm vi hợp tác và loại bỏ các quan điểm ngoài khối liên minh của mình.

Tên của Trump, dĩ nhiên, không xuất hiện trên lá phiếu bầu hôm thứ Ba. Tuy nhiên, theo các chiến lược gia Cộng hòa, nếu có, họ sẽ tự tin hơn nhiều trong việc khôi phục liên minh cử tri ủng hộ Trump - một nền tảng có thể mở đường cho chiến thắng lớn hơn.

Đảng Dân chủ kỳ vọng sự phản đối mạnh mẽ đối với Trump và chính sách của ông sẽ giúp khơi dậy và đoàn kết lực lượng ủng hộ. Trong khi đó, Đảng Cộng hòa nỗ lực tối đa để huy động những người ủng hộ Trump cuồng nhiệt, đặc biệt là nhóm cử tri vốn ít đi bầu trong các kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ.

“Chúng ta đang chứng kiến hai phe ngày càng ít điểm chung. Việc một bên phải tuân theo mong muốn của bên kia ngày càng trở nên khó chấp nhận,” Geoffrey Kabaservice, Phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu chính trị tại Viện Niskanen, kết luận.

Trí Ân