Phi công có được phép ngủ trong những chuyến bay dài máy bay đang chở đầy hành khách không?

Phi công có được phép ngủ trong chuyến bay không?

Trên thực tế, việc cho phép phi công ngủ trên máy bay giúp họ có đủ sức khỏe và tinh thần để đảm bảo an toàn cho hành trình bay

Mới đây, vụ việc hai phi công của Indonesia bị đình chỉ vì ngủ quên khiến máy bay đi chệch hướng thu hút sự quan tâm của dư luận.

Hãng hàng không Batik Air thuộc tập đoàn Indonesia Lion Group vừa đình chỉ hai phi công ngủ quên khi đang điều khiển chuyến bay số hiệu 6723 chở 153 hành khách trên hành trình từ thành phố Kendari, tỉnh Sulawesi tới thủ đô Jakarta hôm 25/1.

Theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia Indonesia (NTSC), khoảng nửa giờ sau khi máy bay cất cánh, cơ trưởng nói muốn nghỉ ngơi và cơ phó đồng ý. Cơ phó nắm quyền kiểm soát máy bay nhưng sau đó cũng ngủ quên.

28 phút kể từ lần cuối cùng cơ phó liên lạc với kiểm soát không lưu, cơ trưởng thức dậy và phát hiện máy bay đã bay chệch khỏi lộ trình ban đầu nhưng rất may vẫn hạ cánh an toàn.

Trên thực tế, một số quốc gia cho phép phi công ngủ trong buồng lái, trong khi những quốc gia khác - như Mỹ - cấm hành vi này và chỉ được nghỉ ngơi khi có phi công thay thế.

Một chuyến bay từ Mỹ đến châu Âu thường sẽ có ba phi công. Tại bất kỳ thời điểm nào, cũng có tối thiểu hai phi công ở trong buồng lái và phi công thứ ba đang nghỉ ngơi. Với các chuyến bay dài hơn sẽ có bốn phi công được phân công làm việc theo nhóm hai người.

Hassan Shahidi, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Tổ chức An toàn Chuyến bay, cho biết thời gian nghỉ ngơi theo lịch trình "được quản lý chặt chẽ" và "là một thông lệ quan trọng đối với những chuyến bay đường dài".

Trên thực tế, quy định cho phép phi công nghỉ ngơi khi đang làm việc phụ thuộc vào từng quốc gia. Ảnh: Pixabay

Tuy nhiên, một kiểu nghỉ ngơi khác của phi công - bị cấm theo quy định của Cục Hàng không Liên bang Mỹ - là những giấc ngủ ngắn trong buồng lái, được gọi là "nghỉ ngơi có kiểm soát".

Một số quốc gia như Canada, Australia cho phép phi công "nghỉ ngơi có kiểm soát" ngay trong buồng lái, với những yêu cầu nghiêm ngặt nhằm giúp giảm tình trạng mệt mỏi khi bay.

Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế cho biết các phi công nên ngủ trưa trong buồng lái, nếu được phép; và thường áp dụng cho các chuyến bay chặng ngắn, không có khu vực nghỉ ngơi. Khi đó, phi công sẽ thông báo cho phi hành đoàn rằng sẽ có một giấc ngủ ngắn để những người còn lại kiểm tra tình hình sau một khoảng thời gian nhất định.

Ngay cả đối với các hãng hàng không cho phép ngủ trưa, việc này cũng phải được sắp xếp cẩn thận chứ không phải là những giấc ngủ ngắn ngẫu hứng.

Canada quy định "thời gian nghỉ ngơi có kiểm soát" cần kéo dài 45 phút hoặc ít hơn, diễn ra trong thời gian bay của chuyến bay, kết thúc ít nhất nửa giờ trước khi bắt đầu hạ cánh. Quy định cũng nêu rõ: "chỉ một thành viên tổ bay có thể nghỉ ngơi vào bất kỳ thời điểm nào".

Trong khi đó, Cục Hàng không Liên bang Mỹ quy định nghiêm ngặt về việc nghỉ ngơi: không được bay quá 30 giờ trong 7 ngày liên tục hoặc 100 giờ trong một tháng. Phi công phải có 9 giờ nghỉ ngơi liên tục trước chuyến bay ít hơn 8 giờ và nghỉ ngơi 11 giờ nếu có chuyến bay từ 9 giờ trở lên.

Nếu được phép, phi công sẽ ngủ thế nào khi bay?

Các phi công phải thay nhau nghỉ ngơi trên các chặng bay đường dài xuyên đêm

Việc ngủ nghỉ của phi công có thể được phân thành hai loại như sau: nghỉ ngơi có kiểm soát (controlled rest) và ngủ trên giường. Đối với nghỉ ngơi có kiểm soát, phi công được ngủ trong buồng lái; còn ngủ trên giường, họ được phép rời buồng lái đến khoang hành khách (ghế dành riêng cho phi công ở khoang hạng nhất hay thương gia) hoặc nơi ngủ "bí mật" chuyên dụng của phi hành đoàn.

Đây là thông lệ và là tiêu chuẩn trong toàn ngành hàng không vì ngủ nghỉ đã được chứng minh cải thiện an toàn bay. Có như thế phi công mới ngủ nghỉ đầy đủ và đảm bảo cho các công việc khó khăn nhất của chuyến bay, chẳng hạn hạ cánh.

Nghỉ ngơi có kiểm soát hoặc ngủ trên giường của phi công thường diễn ra trên các chặng bay đường dài qua đêm, đặc biệt trong khoảng thời gian từ 4 giờ sáng. Trên các máy bay thân rộng đường dài đều có giường ngủ bí mật dành cho phi hành đoàn mà hành khách không hề hay biết.

Một trong hai phi công trên chuyến bay luôn phải thức và xử lý các tình huống, máy móc, thiết bị. Tuy nhiên, trong một số chuyến bay đường dài, có khoảng 3 hoặc 4 phi công để có thể phân chia cơ hội ngủ nghỉ phù hợp và điều đó giúp mỗi người nghỉ ngơi đầy đủ trong chuyến bay.

Sau khi cất cánh xong một lúc, phi công thứ nhất (người vừa thực hiện việc cất cánh) sẽ nghỉ ngơi hoặc ngủ trong khoảng thời gian nhất định, sau đó sẽ luân phiên cho phi công khác. Thời gian công việc còn lại được phân bổ đều cho các thành viên cho đến khi trước giờ hạ cánh khoảng 1 tiếng, tất cả phải tập trung tại buồng lái.

Chế độ nghỉ ngơi có kiểm soát cho phép một phi công có thể ngủ tới 45 phút bất cứ khi nào khối lượng xử lý công việc trong hành trình thấp. Điều này giúp phi công luôn tỉnh táo trong những thời điểm quan trọng hơn của chuyến bay, theo Flightdeckfriend.com. Tuy nhiên, nghỉ ngơi có kiểm soát lý tưởng nhất là khoảng 10 - 20 phút, còn nếu ngủ 30 - 60 phút có thể dẫn tới tình trạng chệnh choạng, nôn nao khi thức giấc.

Có những nguyên tắc được đặt ra khi phi công nghỉ ngơi trên chuyến bay, chẳng hạn: Nghỉ ngơi có kiểm soát phải được hai phi công cùng thảo luận và chỉ một người được ngủ, người kia phải thức; phải ngủ ở trên ghế của phi công đó; ghế phải kéo lùi xa bộ điều khiển.

Có một rủi ro là phi công nhận nhiệm vụ phải thức lại có khả năng ngủ gật. Để tránh điều này, các thành viên phi hành đoàn khác phải thường xuyên giữ liên lạc với phi công. Đối với một số loại máy bay, sẽ có nút cảnh báo nếu một vài bộ phận điều khiển không được chạm vào trong một quãng thời gian.

K.N (th)