'Phi địa giới' trong giải quyết thủ tục hành chính

Đồng chí Đặng Ngọc Hậu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh kiểm tra công tác vận hành Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh.

Xóa rào cản địa lý

Ngày 9/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 118/2025/NĐ-CP về thực hiện thủ tục hành chính (TTHC) theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại bộ phận một cửa và Cổng dịch vụ công quốc gia. Nghị định nêu rõ: “Thực hiện TTHC không phụ thuộc vào địa giới hành chính (phi địa giới) là việc cho phép tổ chức, cá nhân nộp hồ sơ và nhận kết quả giải quyết TTHC qua hình thức trực tuyến tại Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc qua dịch vụ bưu chính công ích hoặc trực tiếp tại bất kỳ bộ phận một cửa để thuận tiện cho việc thực hiện của tổ chức, cá nhân, không phân biệt cấp chính quyền, địa giới hành chính cư trú, nơi đặt trụ sở hoặc nơi đã cấp các loại giấy tờ cho tổ chức, cá nhân”.

Quy định mới này là một bước tiến quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính, thực sự thuận lợi trong bối cảnh sáp nhập, địa giới hành chính mở rộng, cư dân thường xuyên di chuyển, định cư và làm việc ở nhiều nơi khác nhau; mọi tổ chức, cá nhân có thể nộp hồ sơ ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào. Đặc biệt, đối với tỉnh miền núi, địa hình, giao thông đi lại khó khăn như Sơn La, từ lâu, câu chuyện “hộ khẩu ở đâu, về đó làm thủ tục” là nỗi ám ảnh với nhiều người dân. Cảnh tượng người dân phải xin nghỉ làm, vượt hàng chục, thậm chí trăm cây số để về phường, xã nơi đăng ký hộ khẩu giải quyết giấy xác nhận hay thủ tục công chứng không còn xa lạ, gây tốn thời gian, chi phí đi lại.

Thế nhưng, với mô hình việc tiếp nhận, giải quyết TTHC không phụ thuộc địa giới hành chính tỉnh đang triển khai, những rào cản vô hình ấy dần được gỡ bỏ. Mô hình cho phép tách biệt công đoạn “tiếp nhận, hướng dẫn” ra khỏi công đoạn “thẩm định, giải quyết”. Cụ thể, tại các điểm tiếp nhận thuộc hệ thống Trung tâm Phục vụ hành chính công, cán bộ đóng vai trò là đầu mối giao dịch chung, tiếp nhận hồ sơ của người dân bất kể họ cư trú tại xã, phường nào trong tỉnh, miễn là thủ tục đó nằm trong danh mục giải quyết TTHC không phụ thuộc địa giới hành chính. Dữ liệu sau đó được số hóa, chuyển trên môi trường điện tử về cơ quan có thẩm quyền xử lý; kết quả được trả qua bưu điện hoặc trực tuyến.

Mô hình "phi địa giới" trong giải quyết TTHC nhận được sự đồng tình cao của người dân, doanh nghiệp. Chị Lừ Thị Mai, bản Mé, xã Yên Châu, cho biết: Phương thức “phi địa giới” trong giải quyết TTHC giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, tăng tính linh hoạt và minh bạch. Ví dụ, thủ tục cấp bản sao giấy khai sinh, nếu như trước, tôi phải về quê nơi đăng ký khai sinh để thực hiện, nay có thể đến UBND xã nơi mình đang sinh sống để làm thủ tục hoặc có thể nộp trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia.

Từ góc độ người thụ hưởng, lợi ích là rất rõ ràng, chị Đinh Thị Hoa, hộ khẩu thường trú tại Hưng Yên, tạm trú tại phường Chiềng Cơi, chia sẻ: Trước đây, khi làm thủ tục đất đai, tôi phải xin nghỉ phép để về Hưng Yên. Với cơ chế mới, có thể thực hiện ngay tại điểm tiếp nhận nơi tạm trú, sẽ giảm đáng kể áp lực thời gian, chi phí đi lại.

Điểm cốt lõi của mô hình là thay đổi cơ chế làm việc của đội ngũ công chức. Nếu như trước, cán bộ bộ phận một cửa thường kiêm nhiệm, chịu sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo UBND xã, dẫn đến tình trạng “mỗi nơi một kiểu”, hoặc nể nang, cục bộ. Khi chuyển sang mô hình phi địa giới dưới sự điều phối của Trung tâm Phục vụ hành chính công, cán bộ tiếp nhận sẽ hoạt động độc lập hơn về mặt nghiệp vụ, chỉ tuân thủ quy trình chuẩn đã được công bố. Điều này, giúp giảm thiểu tối đa sự can thiệp chủ quan và rủi ro nhũng nhiễu.

Người dân đến giải quyết TTHC tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Mộc Sơn.

Thách thức từ hạ tầng dữ liệu, chất lượng nhân lực

Dù tạo ra những thay đổi rất lớn, song việc triển khai TTHC phi địa giới đặt ra những thách thức không nhỏ về hạ tầng kỹ thuật, năng lực cán bộ. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, một số xã vùng sâu, vùng xa còn thiếu đường truyền internet tốc độ cao, thiết bị số hóa hồ sơ, máy tính cấu hình cao… Còn một số ít cán bộ, công chức làm việc tại Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã hạn chế trong tiếp cận, sử dụng các phần mềm dịch vụ công. Trong khi đó, để một cán bộ tại địa phương có thể tiếp nhận hồ sơ thuộc thẩm quyền của địa phương khác, hệ thống thông tin giải quyết TTHC của tỉnh phải đảm bảo kết nối thông suốt với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành.

Ngoài ra, việc kết nối sử dụng Cổng dịch vụ công quốc gia nhiều lúc quá tải, gây chậm chễ trong giải quyết TTHC; ở một số bản vùng cao, vùng sâu, hạ tầng viễn thông chưa phủ sóng; trình độ dân trí người dân không đồng đều, chưa có tài khoản định danh điện tử mức độ 2 hoặc chưa thuần thục cách thực hiện các thao tác trên Cổng dịch vụ công…

Qua nhận định, rủi ro lớn nhất của mô hình phi địa giới là sự gián đoạn trong quy trình luân chuyển hồ sơ điện tử. Nếu việc số hóa đầu vào không đảm bảo chất lượng (bản chụp không rõ nét, thiếu chữ ký số...), cơ quan thẩm định phải trả hồ sơ. Do đó, "kỷ luật số" là yếu tố sống còn. Bên cạnh đó, áp lực lên cán bộ tiếp nhận sẽ gia tăng; thay vì chỉ cần am hiểu thủ tục của một địa phương, cán bộ phải nắm vững quy trình nghiệp vụ nhiều lĩnh vực, có kỹ năng sử dụng công nghệ thành thạo, tránh để xảy ra tình trạng cán bộ tiếp nhận lúng túng, hướng dẫn sai, khiến người dân phải đi lại nhiều lần.

Công chức xã Chiềng Mung số hóa dữ liệu hồ sơ cho công dân.

Đẩy nhanh chuẩn hóa quy trình

Trước yêu cầu cấp thiết và thực tế, các ngành chức năng đã rà soát và tham mưu, trình Chủ tịch UBND tỉnh công bố và ban hành danh mục 1.192 TTHC tiếp nhận và giải quyết không phụ thuộc vào địa giới hành chính trên địa bàn tỉnh (trong đó, cấp tỉnh 955 TTHC; cấp xã 237 TTHC). Đây là nền tảng xây dựng quy trình điện tử liên thông giữa cấp xã với nhau, giữa cấp xã với các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết hồ sơ cho người dân, doanh nghiệp.

Việc lựa chọn các thủ tục “phi địa giới” không thực hiện theo hình thức cơ học, được sở, ngành nghiên cứu kỹ lưỡng, ưu tiên những thủ tục có tần suất phát sinh cao, như: Đất đai, xây dựng, giao thông, nhà ở, giáo dục, y tế, bảo trợ xã hội... Đồng thời, toàn bộ quy trình nội bộ giải quyết các thủ tục này cũng đã được Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng đầy đủ, thống nhất, tích hợp vào Hệ thống phần mềm giải quyết TTHC dùng chung của tỉnh và kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu chuyên ngành phục vụ giải quyết TTHC, giảm thiểu việc sử dụng giấy tờ, tiết kiệm thời gian.

Ông Sòi Đức Nghĩa, Phó Chánh văn phòng UBND tỉnh, Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh, cho biết: Đảm bảo vận hành thông suốt việc giải quyết TTHC “phi địa giới”, tỉnh tiếp tục quan tâm đầu tư, nâng cấp trang thiết bị tại Trung tâm Phục vụ hành chính công các cấp; ưu tiên kinh phí mua sắm hệ thống máy tính, máy scan, nâng cấp đường truyền Internet ; đẩy mạnh ứng dụng các nền tảng số giúp người dân có thể nộp hồ sơ trực tuyến, tra cứu tiến độ và nhận kết quả qua bưu điện hoặc ngay tại các điểm giao dịch công thuận tiện nhất. Cùng với hạ tầng kỹ thuật, các ngành, địa phương tập trung kiện toàn tổ chức, sắp xếp, bố trí đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp vị trí việc làm tại Trung tâm Phục vụ hành chính công; đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ cán bộ, cập nhật kỹ năng cho cán bộ và người dân để mô hình đi vào thực chất, bền vững.

Việc thực hiện TTHC không phụ thuộc địa giới hành chính, là nỗ lực lớn trong cải cách hành chính, thể hiện quyết tâm của địa phương trong xây dựng nền hành chính phục vụ, kiến tạo, phát triển, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp.

Thanh Huyền