Ukraine tiến gần thảm họa dân số

Chân dung những người lính Ukraine tử trận được xếp dọc lối vào tòa thị chính Hoshcha. Ảnh: Reuters

Bệnh viện tại Hoshcha ở miền Tây Ukraine chỉ ghi nhận 139 ca sinh trong cả năm nay, giảm so với 164 ca của năm 2024, và cách rất xa so với hơn 1 thập kỷ trước, khi mỗi năm có hơn 400 trẻ ra đời, chính quyền địa phương cho biết.

“Rất nhiều thanh niên đã chết. Họ lẽ ra sẽ bổ sung cho nguồn gien của Ukraine”, bác sĩ phụ khoa Yevhen Hekkel nói với Reuters.

Giới chức Ukraine đang phải giải bài toán mang tính sống còn khi đất nước tiến gần thảm họa dân số: Khi cuộc xung đột với Nga kết thúc, còn ai để tái thiết quốc gia bị tàn phá?

Hàng trăm nghìn người đã chết và bị thương trong gần 4 năm xung đột, hàng triệu người đã rời khỏi đất nước và tỷ lệ sinh đang suy giảm.

Hoshcha là thị trấn nhỏ chỉ có khoảng 5.000 dân. Dù cách tiền tuyến hàng trăm cây số, nơi đây cũng không thoát khỏi cuộc khủng hoảng nhân khẩu.

Tại làng Sadove gần đó, ngôi trường từng dạy hơn 200 học sinh đã phải đóng cửa.

“Chúng tôi buộc phải đóng trường cách đây 2 năm, vì chỉ còn 9 đứa trẻ”, ông Mykola Panchuk, Chủ tịch Hội đồng thị trấn Hoshcha, nói với Reuters.

Theo số liệu của Viện Nhân khẩu học thuộc Viện Hàn lâm khoa học Ukraine, Ukraine có khoảng 42 triệu người trước khi cuộc xung đột với Nga nổ ra năm 2022, nay còn chưa đến 36 triệu, bao gồm vài triệu người sống ở vùng đất mà Nga kiểm soát.

Viện này ước tính dân số Ukraine sẽ giảm còn 25 triệu vào năm 2051. Đà sụt giảm đang tăng tốc.

Theo tài liệu World Factbook 2024 của CIA, Ukraine có tỷ lệ tử vong cao nhất và tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới: Cứ mỗi ca sinh tương ứng với khoảng 3 ca tử vong.

Theo ước tính của Chính phủ Ukraine, tuổi thọ trung bình của nam giới Ukraine giảm từ 65,2 tuổi trước xung đột xuống còn 57,3 tuổi năm 2024. Với nữ giới, con số giảm từ 74,4 xuống 70,9.

Giới chuyên gia và chính trị gia cho rằng Ukraine sẽ cần hàng triệu người để tái thiết nền kinh tế bị tàn phá và đảm bảo đủ lực lượng để tự vệ trong tương lai.

Năm ngoái, Chính phủ Ukraine công bố chiến lược nhân khẩu đến năm 2040, cảnh báo nước này sẽ thiếu 4,5 triệu lao động trong thập kỷ tới. Các ngành cần lao động nhiều nhất gồm xây dựng, công nghệ và dịch vụ hành chính.

Chiến lược tập trung vào việc ngăn chặn làn sóng di cư và thu hút người Ukraine trở về bằng cách cải thiện nhà ở, cơ sở hạ tầng, giáo dục, cùng với biện pháp thu hút lao động nhập cư nếu vẫn thiếu hụt.

Giới chức ước tính các biện pháp này có thể kéo dân số tăng trở lại 34 triệu vào năm 2040, nhưng cũng cảnh báo con số có thể rơi xuống còn 29 triệu nếu xu hướng hiện tại không thay đổi.

Một nghĩa trang gần Hoshcha. (Ảnh: Reuters)

Tăng di cư, giảm sinh nở

Dọc lối vào tòa thị chính Hoshcha, chân dung những người lính tử trận được xếp thành hàng. Trên con phố chính, những người qua lại chủ yếu là người trung niên và cao tuổi.

Tại một trong hai ngôi trường còn lại của thị trấn, hiệu trưởng Marianna Khrypa cho biết số học sinh lớp 1 đang giảm, và khoảng 10% học sinh tốt nghiệp di cư ra nước ngoài, phần lớn là con trai.

“Phụ huynh đưa con đi trước khi chúng đủ 18 tuổi”, bà nói.

Ukraine cấm hầu hết nam giới trên 18 tuổi rời khỏi đất nước trong thời chiến.

Ukraine đối mặt với tình trạng suy giảm dân số trước khi xung đột nổ ra. Hàng triệu người rời quê hương vì kinh tế khó khăn và tham nhũng.

Làn sóng di cư ra nước ngoài tăng mạnh sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt, khiến hàng triệu người Ukraine chạy sang các nước châu Âu.

Báo cáo của Trung tâm Chiến lược kinh tế Ukraine công bố hồi tháng 3 cho biết, khoảng 5,2 triệu người đã rời đi kể từ khi chiến sự nổ ra và vẫn ở nước ngoài, chủ yếu tại Nga, Đức và Ba Lan.

Trung tâm dự đoán từ 1,7 - 2,7 triệu người trong số này sẽ không quay về, và có thể sẽ có thêm hàng trăm nghìn nam giới rời đi khi cuộc xung đột kết thúc.

Sự bất ổn trong thời chiến là yếu tố khiến các gia đình ngại sinh con.

Bà Inna Antoniuk, trưởng khoa sản của bệnh viện Hoshcha, cho biết khoảng 1/3 phụ nữ đến sinh nở có chồng đang phục vụ trong quân đội, trong đó một số đã chết hoặc mất tích.

Cô Anastasiia Yushchuk, 21 tuổi, bán cà phê trên chiếc xe van ven con phố chính của Hoshcha, cho biết nhiều người bạn của cô ngại sinh con. Bản thân cô muốn lập gia đình nhưng không hề ý định làm điều đó vài năm tới.

“Không có sự ổn định, không có gì để dựa vào”, cô chia sẻ.

Bình Giang