Philippines, Indonesia tạm ngừng nhập khẩu gạo: Nông dân không cần lo lắng về đầu ra của hạt lúa

Ngày 11/9, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã chủ trì cuộc họp với các đơn vị, doanh nghiệp trước thông tin Philippines và Indonesia tạm ngừng nhập khẩu gạo từ đầu tháng 9. Tại cuộc họp, các doanh nghiệp và hiệp hội đều khẳng định "nông dân không cần lo lắng về đầu ra của hạt lúa".

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định thị trường gạo Việt Nam không chịu tác động lớn, nhờ chuỗi sản xuất - tiêu thụ trong nước vận hành ổn định. Ảnh minh họa: CTV

Theo bà Bùi Thị Thanh Tâm, Chủ tịch Tổng công ty Lương thực Miền Bắc (Vinafood1) khẳng định, cứ dân có gạo là mua. Lượng tồn kho hàng trăm nghìn tấn đang được doanh nghiệp Nhà nước tạm trữ, góp phần giữ nguồn hàng và ổn định giá. Ông Trần Tấn Đức, Thành viên HĐQT Tổng công ty Lương thực Miền Nam, cho biết sau cú giảm giá ngắn hạn, giá lúa đã phục hồi nhờ nhập khẩu từ châu Phi và hoạt động thu mua dự trữ quốc gia. Tới ngày 11/9, lúa chất lượng cao đã vượt 6.000 đồng/kg, lúa thường giữ mức 5.000 đồng/kg. Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT kiêm Phó Tổng giám đốc Trung An, đánh giá vụ hè thu cơ bản đã thu hoạch xong, việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu không ảnh hưởng nhiều tới kế hoạch xuất nhập khẩu. Ngoài ra, một số doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ hỗ trợ xuất khẩu, giải phóng tồn kho trong thời gian sớm để giữ uy tín với đối tác quốc tế.

Sau khi nghe các doanh nghiệp báo cáo tình hình, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh mục tiêu kép, bảo đảm an ninh lương thực trong nước và duy trì giá trị xuất khẩu, với nguyên tắc sản xuất bám nhu cầu, liên kết chặt chẽ và giảm chi phí. Ông Nam cũng đề cập đến Chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại đồng bằng sông Cửu Long đang triển khai ở 11 địa phương với hơn 320.000 ha đăng ký, giúp tăng năng suất 5–10% và giảm chi phí 10–20%.

Đại diện Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho biết, đến hết tháng 8, cả nước đã thu hoạch 3,13 triệu ha lúa, đạt sản lượng 20,52 triệu tấn. Phần còn lại của năm chủ yếu tập trung ở vụ thu đông với kế hoạch gieo hơn 708.000 ha tại Nam Bộ. Đây là dư địa quan trọng để điều tiết cung cầu nếu chuỗi liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp được vận hành nhịp nhàng. Song song với sản xuất, doanh nghiệp cần đầu tư hạ tầng sau thu hoạch như kho chứa thóc, gạo chuyên dụng, dây chuyền xay xát đạt chuẩn và công nghệ bảo quản hiện đại. Nếu thiếu những mắt xích này, chuỗi cung ứng dễ bị ùn tắc khi vụ thu đông bước vào cao điểm.

Khi hạ tầng được đầu tư đầy đủ, doanh nghiệp có thể tạm trữ chiến lược, lựa chọn thời điểm bán ra phù hợp với đơn hàng và giá cả quốc tế, thay vì phải bán vội để xoay vòng vốn. Còn theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, 4 tháng cuối năm sản lượng lúa dự kiến đạt thêm 13,8 triệu tấn, trong đó vụ thu đông riêng đồng bằng sông Cửu Long đóng góp khoảng 6 triệu tấn – lợi thế đặc thù mà các nước trong khu vực không có. Đây được coi là “đệm an toàn” cho xuất khẩu, nhất là khi Philippines có truyền thống tăng nhập khẩu dịp cuối năm.

Thị trường gạo Việt cần cả hai cánh tay - ứng phó nhanh trong ngắn hạn và chiến lược dài hạn.

Kết luận phiên họp, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng khẳng định: "Trong ngắn hạn, xuất khẩu gạo của Việt Nam không bị ảnh hưởng đáng kể". Sau cuộc họp, Bộ sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các ngân hàng ưu đãi tín dụng, hỗ trợ cơ cấu lại nợ, tháo gỡ vướng mắc về hoàn thuế VAT. Ông Thắng cũng cho biết, để đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng đầu ra sang châu Phi, Nam Mỹ, Việt Nam đã bổ sung thêm 5 tham tán nông nghiệp tại các thị trường trên.

Quyền Bộ trưởng nhấn mạnh: “Thị trường gạo Việt cần cả hai cánh tay - ứng phó nhanh trong ngắn hạn và chiến lược dài hạn. Một mặt tháo gỡ tín dụng, thuế, xúc tiến thương mại; mặt khác khai thác lợi thế vụ thu đông, mở rộng thị trường mới, tái cơ cấu sản xuất để nông dân có lãi và có niềm tin”. Với quan điểm, đi tận nơi, tìm hiểu rõ thị hiếu, từ đó sắp xếp cơ cấu mùa vụ, chọn giống phù hợp, Quyền Bộ trưởng nhìn nhận, chỉ khi hiểu rõ khách hàng, hạt gạo Việt mới có thể đứng vững dài lâu.

Dưới góc độ chính sách, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng cũng lưu ý, giá lúa hiện khoảng 5.500 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với các loại cây trồng khác. Nếu không tái cơ cấu, nông dân khó có động lực bám ruộng. Vì thế, ngoài gạo, cơ quan chuyên môn, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp cũng cần tính tới những nguồn thu bổ trợ từ sản phẩm phụ cận, để đời sống người trồng lúa được cải thiện và an tâm gắn bó. Đặc biệt, ông nhấn mạnh việc thông tin phải được xử lý kịp thời. “Tin Philippines tạm ngừng nhập khẩu có thể khiến nông dân hoang mang, bị thương lái ép giá. Các Cục, Vụ phải chủ động nắm bắt tình hình, định hướng dư luận, để tránh những cú sốc không đáng có”.

Trước đó, tại Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025 và những năm, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, với sản lượng xuất khẩu hàng chục triệu tấn, gạo đã mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất nhập khẩu và ngân sách quốc gia, tạo việc làm, thu nhập cho hàng triệu nông dân. Tuy nhiên, gần đây thị trường Philippines - chiếm khoảng 38-40% tổng lượng gạo xuất khẩu của nước ta, bất ngờ dừng nhập khẩu trong hai tháng, đồng nghĩa với việc khoảng 500.000 tấn gạo bị “ách lại”, đã gây khó khăn lớn.

Bên cạnh đó, Indonesia cũng thu hẹp nhập khẩu gạo. Hệ quả là xuất khẩu gạo của ta vừa giảm về sản lượng, vừa chịu áp lực giảm giá. Để tháo gỡ, Bộ Công Thương sẽ nỗ lực hoàn thiện và trình Chính phủ Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, vừa tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho các thương nhân tham gia hoạt động xuất khẩu gạo, vừa kiểm soát chặt chẽ; tiếp tục nâng cao hiệu quả của công tác dự báo, cân đối cung - cầu thông qua tăng cường các hoạt động: Đánh giá sát tình hình sản xuất mùa vụ, chủng loại, dự kiến kế hoạch thóc, gạo hàng hóa phục vụ xuất khẩu. Chỉ đạo thương nhân thực hiện nghiêm trách nhiệm trong việc chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất, thu mua tạm trữ; tiếp tục thực hiện công tác kiểm tra thi hành pháp luật và rà soát kết quả xuất khẩu gạo của thương nhân để kịp thời chấn chỉnh, xử lý các trường hợp vi phạm Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP.

Đồng thời, tiếp tục tăng cường công tác tìm kiếm, mở rộng, phát triển thị trường thông qua việc đàm phán ký kết các hợp đồng thương mại gạo với các thị trường có nhu cầu nhập khẩu, tổ chức triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu sản phẩm gạo Việt Nam theo Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030.

Chi Linh