Philippines và Indonesia tạm ngừng nhập khẩu gạo: Thị trường Việt Nam vẫn giữ nhịp ổn định

Nông dân yên tâm nhờ dự trữ và thị trường thay thế

Thực tế, nông dân không cần quá lo lắng về đầu ra của hạt lúa. Chủ tịch Vinafood1, bà Bùi Thị Thanh Tâm, cho biết chỉ cần nông dân có gạo, doanh nghiệp sẵn sàng thu mua. Trong thời gian qua, Vinafood1 và nhiều doanh nghiệp nhà nước khác đã liên tục tổ chức các đợt thu mua, tạm trữ, vừa giữ nguồn hàng, vừa ổn định giá, tránh tình trạng lao dốc bất thường.

Việc Philippines tạm dừng nhập khẩu chưa tạo tác động đáng kể đến xuất khẩu

Ông Trần Tấn Đức, thành viên Hội đồng quản trị Tổng công ty Lương thực Miền Nam, nhận định sau cú giảm giá ngắn hạn, giá lúa đã kịp phục hồi nhờ sự tham gia mạnh mẽ của nhập khẩu từ châu Phi và hoạt động thu mua cho dự trữ quốc gia. Tính đến ngày 11/9, giá lúa chất lượng cao đã vượt ngưỡng 6.000 đồng/kg, trong khi lúa thường cũng duy trì ở mức 5.000 đồng/kg.

Theo ông Đức, việc Nhà nước thu mua dự trữ có thể kích giá gần như ngay lập tức, qua đó tạo niềm tin cho nông dân. Dẫu vậy, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận Philippines vẫn là thị trường trọng điểm, chưa thể thay thế hoàn toàn trong ngắn hạn.

Bên cạnh những dấu hiệu tích cực, doanh nghiệp vẫn đối diện một số khó khăn. Nguy cơ tồn kho khi thị trường lớn tạm ngừng nhập khẩu khiến nhiều đơn vị lo ngại dòng tiền bị chậm lại. Do đó, đề xuất đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế VAT, nới hạn mức tín dụng để doanh nghiệp duy trì sức mua đang được đặt ra.

Ông Đức cũng nhắc đến chương trình một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại đồng bằng sông Cửu Long như một giải pháp chiến lược dài hạn, đồng thời khẳng định các hiệp định thương mại tự do chính là “cú hích đường dài” để gạo Việt xây dựng thương hiệu và giữ chỗ đứng trên thị trường quốc tế.

Ở góc nhìn khác, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Phó tổng giám đốc Công ty Trung An, đánh giá việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu không tác động nhiều đến kế hoạch kinh doanh bởi vụ hè thu đã cơ bản hoàn tất.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thu Hương, Giám đốc kinh doanh Công ty Chơn Chính tại Đồng Tháp, lại kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường gửi công hàm đề nghị phía Philippines cho phép xuất khẩu những hợp đồng đã mở L/C và đặt cọc trước ngày 6/8. Theo bà Hương, đây không chỉ là cách giải phóng hàng nghìn tấn gạo đang tồn kho mà còn là biện pháp giữ uy tín với đối tác trong bối cảnh nhiều biến động.

Liên kết sản xuất - chìa khóa ổn định thị trường

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh mục tiêu kép: vừa bảo đảm an ninh lương thực trong nước, vừa duy trì giá trị xuất khẩu. Nguyên tắc cốt lõi là sản xuất phải bám sát nhu cầu, đồng thời xây dựng liên kết chặt chẽ để giảm chi phí. Chương trình một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại đồng bằng sông Cửu Long hiện đang triển khai tại 11 địa phương, với hơn 320.000 ha đã đăng ký. Kết quả bước đầu cho thấy năng suất tăng 5-10% và chi phí giảm từ 10-20%, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Theo lịch thời vụ, vụ hè - thu cơ bản kết thúc vào giữa tháng 9, còn vụ thu - đông sẽ thu hoạch rộ vào tháng 11 và 12. Thách thức đặt ra là làm sao để tránh tình trạng ùn tắc cục bộ khi lúa tập trung về nhà máy và kho chứa. Cơ cấu lúa chất lượng cao vẫn phải được giữ làm nền tảng, không chỉ cho xuất khẩu mà còn cho thị trường nội địa.

Tính đến cuối tháng 8/2025, cả nước đã thu hoạch được 3,13 triệu ha lúa, đạt sản lượng 20,52 triệu tấn. Phần còn lại của năm sẽ tập trung chủ yếu vào vụ thu đông, với kế hoạch gieo trồng hơn 708.000 ha tại Nam Bộ. Đây chính là dư địa quan trọng để điều tiết cung cầu, nếu chuỗi liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp vận hành nhịp nhàng.

Các chuyên gia của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho rằng song song với sản xuất, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh hơn cho hạ tầng sau thu hoạch. Kho chứa thóc, gạo chuyên dụng, dây chuyền xay xát đạt chuẩn và công nghệ bảo quản hiện đại là những yếu tố then chốt. Thiếu đi những mắt xích này, chuỗi cung ứng dễ rơi vào tình trạng nghẽn mạch khi vụ thu đông bước vào cao điểm. Khi có đầy đủ hạ tầng, doanh nghiệp sẽ chủ động tạm trữ chiến lược, chọn thời điểm bán ra phù hợp với đơn hàng và biến động giá quốc tế, thay vì phải bán vội để xoay vòng vốn.

Khai thác lợi thế mùa vụ, mở rộng thị trường

Theo tính toán của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, bốn tháng cuối năm, sản lượng lúa dự kiến đạt thêm 13,8 triệu tấn, trong đó riêng vụ thu - đông ở đồng bằng sông Cửu Long đóng góp khoảng 6 triệu tấn. Đây là lợi thế đặc thù mà nhiều quốc gia trong khu vực không có, được coi như “đệm an toàn” cho xuất khẩu.

Đáng chú ý, Philippines thường có xu hướng tăng nhập khẩu gạo vào dịp cuối năm, nên việc tạm ngừng nhập khẩu trong ngắn hạn chưa phải là trở ngại lớn.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đánh giá rằng việc Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo chưa tạo tác động đáng kể đến xuất khẩu. Tuy nhiên, để phòng ngừa những rủi ro, Bộ sẽ báo cáo Chính phủ, đề nghị có những chính sách ưu đãi.

Ông Thắng cũng cho biết Bộ đã cử thêm 5 tham tán tại các thị trường trọng điểm nhằm đẩy mạnh xúc tiến thương mại và mở rộng đầu ra, hướng tới những thị trường giàu tiềm năng như châu Phi và Nam Mỹ.

Quan điểm xuyên suốt được người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh là phải đi tận nơi, tìm hiểu kỹ thị hiếu người tiêu dùng, từ đó sắp xếp cơ cấu mùa vụ và chọn giống phù hợp. Chỉ khi hiểu rõ khách hàng, hạt gạo Việt mới có thể đứng vững dài lâu. Ông cũng lưu ý rằng giá lúa hiện chỉ khoảng 5.500 đồng/kg, thấp hơn nhiều loại cây trồng khác, nếu không tái cơ cấu, nông dân khó có động lực bám ruộng. Vì thế, ngoài gạo, cũng cần tính đến việc phát triển các sản phẩm phụ cận để cải thiện thu nhập, giúp nông dân yên tâm gắn bó.

Một vấn đề khác được đề cập là công tác thông tin. Theo ông Trần Đức Thắng, tin tức Philippines tạm ngừng nhập khẩu có thể khiến nông dân hoang mang, bị thương lái lợi dụng để ép giá. Do đó, các đơn vị chức năng phải chủ động nắm bắt tình hình, định hướng dư luận kịp thời, tránh những cú sốc không đáng có.

Từ thực tế này, Quyền Bộ trưởng cho rằng thị trường gạo Việt cần cả hai cánh tay để ứng phó: một là các giải pháp ngắn hạn như tín dụng, thuế, xúc tiến thương mại để giữ nhịp xuất khẩu; còn lại là chiến lược dài hạn với việc khai thác lợi thế mùa vụ, mở rộng thị trường mới và tái cơ cấu sản xuất. Chỉ khi nông dân có lãi và niềm tin, gạo Việt mới thật sự bước vào quỹ đạo bền vững.

Đức Thuận