Phó Cục trưởng tiết lộ sự thật về nước mắm, kiện tụng liên miên vì hai chữ

Theo thống kê từ lực lượng chức năng, trong 6 tháng đầu năm 2025, cả nước đã kiểm tra và xử lý hơn 50.400 vụ liên quan tới buôn lậu, hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ với giá trị hàng hóa vi phạm lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Trong đó, nhà chức trách xử lý 1.430 vụ xâm phạm quyền về nhãn hiệu, với số tiền phạt hơn 18 tỷ đồng, tăng 30% so với cùng kỳ năm 2024.

Thông tin trên được nêu ra tại Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp cùng các bên liên quan tổ chức, chiều 26/8.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) khẳng định, tình trạng hàng hóa giả mạo, nhái thương hiệu không chỉ gây hại cho người tiêu dùng mà còn xâm phạm tới quyền sở hữu trí tuệ, làm môi trường kinh doanh không lành mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Ông nhớ lại, vào tháng 12/2024, tại hội nghị quốc tế bàn về sở hữu trí tuệ, Trung tâm Thương mại Saigon Square (TPHCM) bị Bộ Thương mại Mỹ đánh giá là một trong những địa điểm cần lưu ý.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đề cập về những khó khăn liên quan tới xử lý xâm phạm sở hữu trí tuệ. Ảnh: Hoàng Châu

Dẫu vậy, mỗi lần truy quét hàng vi phạm tại Saigon Square, lực lượng chức năng đều bị giám sát chặt chẽ. “Chúng tôi bị theo dõi ngay từ tất cả các cửa ra vào. Dù giả làm xe ôm, chúng tôi vẫn bị camera nhận diện. Khi thông tin bị lộ, toàn bộ chủ sạp lập tức đóng cửa, khiến chúng tôi không thể xử lý vi phạm nếu không kiểm tra trực tiếp”, ông nói.

Ở khía cạnh khác, những vụ kiện liên quan tới vi phạm sở hữu trí tuệ cũng không dễ xử lý.

Ví dụ, đối với nước mắm, các bên đang kiện chữ “truyền thống”. Tuy nhiên, thị trường chỉ có khoảng 15% nước mắm truyền thống, với quy trình trọn từ đánh bắt cá cơm, chế biến cá cơm, tới chiết xuất mắm. Phần còn lại trên thị trường không phải là sản phẩm nước mắm truyền thống.

Đưa ra dẫn chứng trên, ông Nam thừa nhận, cơ quan hữu trách khó xử lý các vụ kiện liên quan đến khái niệm “nước mắm truyền thống”. Hiện, không có định nghĩa chính thức theo luật về “nước mắm truyền thống” và “nước mắm hiện đại”.

Một vấn đề đáng lưu tâm là công nghệ trong sản xuất. Theo ông Nam, doanh nghiệp hoàn toàn có thể mua công nghệ và máy móc; giá càng cao thì chất lượng càng tốt.

Ông dẫn chứng bằng một câu chuyện thực tế: một giám đốc đã thành lập công ty mới để đối trọng với một thương hiệu đã có chỗ đứng trên thị trường. Vị giám đốc trên bỏ tiền ra mua công nghệ từ các hãng lớn. Sản xuất nước tương hay nước ngọt đều có công thức sẵn, muốn sản phẩm có mùi hương ra sao, cũng có công thức.

“Máy móc xuất xứ từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ đều có, với giá khoảng 5 triệu USD/chiếc. Trong trường hợp này, công ty mới không vi phạm kiểu dáng hay nhãn hiệu; họ chỉ cần thiết kế nhãn bao bì đẹp hơn, đặt tên thương hiệu khác đôi chút so với thương hiệu cũ là có thể đưa sản phẩm ra thị trường. Vậy doanh nghiệp lâu năm sẽ kiện thế nào?”, Phó Cục trưởng Nguyễn Thành Nam đặt câu hỏi, thừa nhận đây cũng là vấn đề ông chưa có lời giải.

Từ những dẫn chứng trên, theo ông Nam, trước khi trông chờ hoàn thiện chính sách về tài sản trí tuệ, chính doanh nghiệp phải tìm cách đổi mới, hoàn thiện mình. Doanh nghiệp cần đầu tư vào nghiên cứu phát triển, marketing sản phẩm, đẩy mạnh văn hóa doanh nghiệp trong kinh doanh…

Cùng với đó, doanh nghiệp phải tự bảo vệ mình trên thị trường cạnh tranh đầy khốc liệt. Nếu doanh nghiệp phát hiện và cung cấp đầy đủ, bằng chứng việc bị giả mạo nhãn hiệu, cơ quan quản lý Nhà nước có thể xử lý vụ việc trong vòng 24 tiếng.

Bên cạnh sự tự thân của doanh nghiệp và các hoạt động hỗ trợ từ cơ quan Nhà nước, một điểm quan trọng nữa là người tiêu dùng cũng cần thông thái hơn trong tiêu dùng sản phẩm.

Kết thúc phần chia sẻ, ông Nguyễn Thành Nam lấy ví dụ về thương hiệu giày Nike. Dù không sở hữu nhà máy sản xuất, Nike chỉ tập trung thuê gia công tại các nhà máy trên toàn cầu, nhưng vẫn xây dựng được vị thế của một thương hiệu đình đám thế giới.

Tương tự, Sabeco trước đây có vốn điều lệ khoảng 6.000 tỷ đồng nhưng được bán với giá tới 110.000 tỷ đồng.Năm 2017, Thai Beverage đã chi khoản tiền này để mua lại 53,6% cổ phần Sabeco.

Theo ông Nam, điều đó cho thấy giá trị thương hiệu không chỉ nằm ở nhãn hiệu mà còn là sự tổng hòa của nhiều yếu tố như thị phần, đội ngũ nhân sự, tài sản và tiềm năng phát triển trong tương lai. Tất cả những yếu tố này đều là tài sản trí tuệ mà doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm.

Trần Chung