Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng: 'Phát triển công nghệ chiến lược: Đã qua giai đoạn bàn nguyên lý để đi vào hành động thực chiến'

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc với Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và các chuyên gia về công nghệ chiến lược ngày 26/11 tại NIC.

Mở đầu phiên làm việc sáng ngày 26/11 tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC – Bộ Tài chính), Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã nhấn mạnh thông điệp cốt lõi được nhấn mạnh liên tục trong thời gian qua. Đó là Việt Nam đã xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực quan trọng nhất để giúp đất nước tăng tốc, bứt phá và phát triển bền vững.

Với việc ban hành Nghị quyết 57 và Quyết định 131 của Thủ tướng Chính phủ về 11 nhóm ngành công nghệ chiến lược, nền tảng pháp lý và định hướng của Việt Nam trong phát triển các ngành công nghệ chiến lược đã rõ ràng. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở khâu triển khai.

“Vấn đề bây giờ là triển khai thế nào? Bao giờ có sản phẩm? Bao giờ có phát minh sáng chế?”, Phó Thủ tướng thẳng thắn đặt vấn đề. “Chính phủ không muốn nghe những báo cáo chung chung hay bàn về tính cấp thiết nữa, những điều đó đã được khẳng định. Yêu cầu đặt ra cho giai đoạn cuối năm 2025 và 2026 là những sản phẩm cụ thể, những nhóm nghiên cứu mạnh được hình thành và những nhiệm vụ được xác định rõ ràng. Đây là sự chuyển dịch tư duy quan trọng, từ việc hoạch định chính sách sang tư duy kiến tạo sản phẩm Make in Vietnam”.

NHỮNG KIẾN NGHỊ ĐƯỢC ĐỀ XUẤT

Đáp lại Phó Thủ tướng, ông Ngô Tuấn Anh, Chủ tịch Mạng lưới V-Security, cho rằng Việt Nam đang thiếu hụt hàng trăm nghìn nhân sự an ninh mạng chất lượng cao. Để giải quyết bài toán này, giải pháp không nằm trên giảng đường lý thuyết mà ở “thao trường an ninh mạng”.

“Đây là mô hình đào tạo thực chiến, cho phép mô phỏng các cuộc tấn công mạng quy mô lớn để nhân sự được rèn luyện trong môi trường như thật. Nhóm V-Security kiến nghị Chính phủ công nhận Thao trường mạng là sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia và hỗ trợ hạ tầng để triển khai các kịch bản diễn tập quy mô lớn”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Ông Ngô Tuấn Anh, Chủ tịch Mạng lưới V-Security, nêu đề xuất với Phó Thủ tướng.

Đồng quan điểm, ông Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), Nhà sáng lập/Giám đốc Dự án Chống lừa đảo, nhấn mạnh “niềm tin số” chính là nền tảng để giải quyết những vấn đề cấp bách hiện nay của Việt Nam. Trước sự gia tăng của tội phạm mạng sử dụng AI và Deepfake xuyên biên giới, ông Hiếu đề xuất thành lập Trung tâm phòng chống lừa đảo và tội phạm mạng quốc gia, hoạt động theo thời gian thực dựa trên dữ liệu thống nhất từ ngân hàng, viễn thông và cơ quan điều tra – mô hình đã thành công tại Singapore.

“Không có dữ liệu sạch và hạ tầng tính toán mạnh, Việt Nam sẽ không thể tạo ra công nghệ lõi để giải quyết những bài toán của riêng mình”, ông Hiếu bày tỏ.

Ý kiến từ GS. Nguyễn Ngọc Tú, đại diện nhóm Lượng tử đến từ Mỹ, cũng thu hút nhiều chú ý. Ông chỉ ra sự “mơ hồ” trong định hướng phát triển công nghệ lượng tử khi Việt Nam thiếu sự nhất quán về điểm bắt đầu.

Ông đưa ra triết lý “xương cùng gặm, thịt cùng ăn”, nghĩa là muốn làm chủ công nghệ lõi, Việt Nam phải chấp nhận dấn thân vào những tầng sâu nhất, “nhiễu nhất” của kỹ thuật lượng tử chứ không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng bề nổi. Vì vậy, đề xuất được vị chuyên gia đưa ra là Việt Nam cần trang bị ngay các hệ thống cơ bản như máy tính lượng tử siêu dẫn để tập vận hành, giải quyết các bài toán cơ bản và bắt kịp với cộng đồng thế giới.

Đối với ngành bán dẫn, ông Nguyễn Trần Thuật, Viện trưởng Viện Bán dẫn và Vật liệu tiên tiến, Đại hội Quốc gia Hà Nội, lại chọn một hướng tiếp cận thực dụng hơn: Thay vì chạy đua xây dựng các nhà máy khổng lồ (Mega Fab) tốn kém, Việt Nam nên tập trung vào mô hình Low-cost Fab (nhà máy quy mô nhỏ, chi phí thấp). Đây là phân khúc thị trường ngách nhưng thiết yếu cho các ứng dụng Analog và RF, phù hợp với năng lực hiện tại và nhu cầu chuyên biệt của Việt Nam. Theo đó, ông kiến nghị Chính phủ sớm hỗ trợ hình thành phòng thí nghiệm dùng chung quốc gia về chế tạo vi mạch để tận dụng cơ sở vật chất sẵn có.

Trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI), ông Lê Văn Ba, Giám đốc Quốc gia Dassault Systèmes, nhận định đây là lần đầu tiên, Việt Nam có cơ hội đi cùng thế giới trong làn sóng Generative AI (AI tạo sinh). Tuy nhiên, nếu không hành động ngay, chúng ta đang có dấu hiệu tụt hậu.

Ông Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), Nhà sáng lập/Giám đốc Dự án Chống lừa đảo, đề xuất thành lập Trung tâm phòng chống lừa đảo và tội phạm mạng quốc gia theo mô hình của Singapore.

“Song vấn đề cốt lõi của AI Việt Nam là dữ liệu tiếng Việt”, ông nói. “Thế giới sẽ không làm thay chúng ta việc này. Nhóm AI đề xuất một chiến lược mang tính toàn dân. Chính phủ mở các nguồn dữ liệu tri thức phổ thông (sách giáo khoa, báo chí, kho sách) để đào tạo AI, đồng thời kêu gọi người dân tham gia tương tác, sửa lỗi để dạy cho AI thông minh hơn. Đây là cách nhanh nhất để xây dựng một AI mang đậm bản sắc văn hóa và tri thức Việt Nam”.

KHÔNG CÒN VƯỚNG MẮC CHỦ TRƯƠNG

Phát biểu kết luận, Phó Thủ tướng khẳng định: “Thời của khoa học công nghệ đã đến, không còn vướng mắc gì về chủ trương để phát triển các ngành công nghệ chiến lược”. Với nguồn lực dành cho khoa học công nghệ chiếm khoảng 3-5% GDP và hệ thống pháp lý đang được hoàn thiện đồng bộ (10 luật được triển khai trong một năm), Chính phủ đã sẵn sàng các điều kiện cần thiết.

Cuộc làm việc có sự tham gia của đại diện các bộ ngành, cơ quan liên quan.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng Chính phủ cũng nhấn mạnh cơ chế thu hút “Tổng công trình sư” và “Kiến trúc sư trưởng” cho các dự án công nghệ quốc gia, coi đây là hai vị trí then chốt để dẫn dắt các chương trình mang tính nền tảng. “Tổng công trình sư” sẽ chịu trách nhiệm điều phối tổng thể, kết nối nguồn lực và đảm bảo dự án đạt đúng mục tiêu chiến lược, trong khi “Kiến trúc sư trưởng” thiết kế cấu trúc hệ thống, xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật và định hướng phát triển công nghệ lõi. Sự kết hợp của hai vai trò này giúp các dự án quốc gia có tầm nhìn dài hạn, tính đồng bộ cao và giảm thiểu rủi ro trong quá trình triển khai.

Cùng với đó, Phó Thủ tướng cũng đặt ra một “đơn đặt hàng” cấp bách hơn từ thực tiễn đời sống với các chuyên gia Mạng lưới Đổi mới sáng tạo. Đó là các giải pháp công nghệ giải quyết các bài toán lớn của đất nước như sạt lở đất, tắc nghẽn giao thông đô thị, hay ô nhiễm môi trường. Ông dẫn chứng việc sạt lở đất hiện nay diễn ra ngay cả khi không mưa do kết cấu đất bị phá vỡ, hay việc đầu tư hàng trăm tỷ USD cho đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị sắp tới. Nếu không có công nghệ để làm chủ vật liệu, làm chủ thi công, Việt Nam sẽ lãng phí nguồn lực khổng lồ.

Anh Nhi