Phòng bệnh sớm để giảm gánh nặng tim mạch

Chăm sóc và điều trị bệnh nhân đột quỵ. Ảnh: Bệnh viện E.

Trong ba thập kỷ qua, số ca mắc bệnh tim mạch trên toàn cầu đã tăng gấp đôi, vượt mốc 500 triệu người. Đây không chỉ là nhóm bệnh không lây nhiễm phổ biến nhất, mà còn là nguyên nhân tử vong hàng đầu, cướp đi sinh mạng của gần 19 triệu người mỗi năm, tương đương hơn 30% tổng số ca tử vong toàn cầu.

Các chuyên gia cảnh báo, bệnh tim mạch không còn là “căn bệnh của người giàu” hay của người lớn tuổi. Xu hướng trẻ hóa đang diễn ra rõ rệt, khi ngày càng nhiều người dưới 40 tuổi được chẩn đoán tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hay mắc các bệnh lý mạch vành.

GS.TS Phạm Mạnh Hùng – Phó Chủ tịch Hội Tim mạch học Việt Nam cho biết, khoảng 90% các ca đột tử ở người trẻ có nguyên nhân liên quan đến tim, chủ yếu do tăng huyết áp, béo phì, ít vận động và stress kéo dài.

Đáng lo ngại hơn, bệnh đang có xu hướng dịch chuyển từ cấp tính sang mạn tính. Người bệnh không còn tử vong tức thì, nhưng phải sống chung với các di chứng kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính, hơn 75% số ca tử vong do tim mạch xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, gây thiệt hại kinh tế toàn cầu hơn 1.000 tỷ USD mỗi năm, bao gồm chi phí y tế và tổn thất năng suất lao động.

Tại Việt Nam, bệnh mạch vành và đột quỵ vẫn là hai nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, chiếm tới 65% tổng số ca bệnh tim mạch. Hơn một thập kỷ qua, tỷ lệ người tăng huyết áp trong cộng đồng đã tăng gấp đôi – từ 15% năm 2010 lên 25 - 30% hiện nay. Thế nhưng, chỉ một nửa số người tăng huyết áp được phát hiện, và chưa tới một nửa trong số đó kiểm soát được bệnh ổn định.

“Nhiều người nghĩ huyết áp ổn định là khỏi bệnh nên tự ý dừng thuốc. Đây là sai lầm rất nguy hiểm, vì huyết áp sẽ tăng trở lại và dễ gây biến chứng như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim” - GS Phạm Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Song song với điều trị, phòng bệnh sớm đang được coi là “chìa khóa” để giảm gánh nặng tim mạch. Các chuyên gia khuyến cáo người dân cần kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, béo phì, hút thuốc, ít vận động, căng thẳng tâm lý và ô nhiễm môi trường. GS Phạm Mạnh Hùng khẳng định, nếu kiểm soát tốt những yếu tố này, có thể ngăn ngừa được tới 80% bệnh tim mạch.

Cùng với đó, việc chăm sóc toàn diện và dự phòng tại y tế cơ sở cần được tăng cường. Việt Nam hiện chỉ có dưới 2.000 bác sĩ chuyên khoa tim mạch, con số rất thấp so với nhu cầu chăm sóc cho hơn 100 triệu dân. Khoảng cách về nhân lực, cơ sở vật chất và khả năng tiếp cận dịch vụ giữa các vùng miền vẫn còn lớn, khiến nhiều bệnh nhân chỉ được chẩn đoán khi đã ở giai đoạn muộn.

Các chuyên gia trong nước và quốc tế đều thống nhất rằng, chuyển trọng tâm từ điều trị sang phòng ngừa sớm là hướng đi tất yếu. Việc hình thành mạng lưới tim mạch cộng đồng, kết hợp giữa bác sĩ chuyên khoa và hệ thống y tế cơ sở, sẽ giúp phát hiện sớm, theo dõi thường xuyên và giảm thiểu biến chứng.

Bộ Y tế cũng đã xác định, việc đưa các dịch vụ sàng lọc, theo dõi và điều trị bệnh tim mạch về tuyến cơ sở là hướng đi trọng tâm trong giai đoạn 2025 - 2030. Điều này không chỉ giúp người dân tiếp cận sớm, chi phí thấp, mà còn giảm tải cho bệnh viện tuyến trung ương. Để đạt mục tiêu đó, cần chuẩn hóa mạng lưới y tế cơ sở, đào tạo bác sĩ gia đình, tăng cường chuyển giao kỹ thuật từ tuyến trên và đẩy mạnh chuyển đổi số y tế – quản lý hồ sơ sức khỏe, dữ liệu bệnh nhân tim mạch liên thông toàn quốc.

Ngoài ra, mối liên hệ giữa bệnh tim mạch và bệnh truyền nhiễm cũng được nhấn mạnh. Người mắc bệnh tim mạch có nguy cơ cao hơn khi nhiễm các bệnh như cúm, phế cầu hay Covid-19, và ngược lại, các bệnh nhiễm trùng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tim mạch. Do đó, tiêm vaccine định kỳ được xem là biện pháp cần thiết giúp bảo vệ người bệnh, phá vỡ “vòng lặp” nguy cơ giữa hai nhóm bệnh này.

Đức Trân