Phòng ngừa hóc dị vật cho trẻ: Những sai lầm cần tránh

Tuyệt đối không cho trẻ chơi, ăn những thứ dễ gây hóc đường thở. Ảnh minh họa: INT

Việc xử trí hóc dị vật không quá khó, song không phải ai cũng nắm rõ cách sơ cứu và xử lý đúng cách trong giai đoạn đầu, giúp trẻ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng nguy hiểm.

Dấu hiệu nhận biết

Theo bác sĩ Lê Thu Huyền - Bệnh viện Nhi Trung ương, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng hóc dị vật ở trẻ nhỏ. Trong đó, chủ yếu là do sự lơ là, thiếu kiểm soát của người lớn. Trẻ còn nhỏ luôn tò mò, thích khám phá thế giới xung quanh và bỏ vào miệng tất cả những gì trong tầm tay; ăn uống khi đang khóc hoặc đùa giỡn khi có thức ăn trong miệng; ăn thức ăn dễ hóc, không phù hợp với lứa tuổi.

Ngoài ra, trẻ chưa có răng hàm nên không thể nhai và nghiền nát hoàn toàn các mẩu thức ăn cứng, việc nhai và nuốt cũng chưa thuần thục, cũng như do còn quá nhỏ, trẻ không phân biệt được đồ vật với thức ăn nên thường có thói quen cho những vật nhỏ vào miệng. Trẻ có thể bị hóc do ăn các thực phẩm như xương cá, xương gà, các loại hạt cứng, quả có hạt như nhãn, vải, chôm chôm,... Một số trẻ thường thích ăn thạch rau câu, đây là loại thực phẩm mềm, trơn, dễ bị trôi tuột vào cổ họng khi chưa kịp nhai.

Bác sĩ Lê Thu Huyền lưu ý, hóc dị vật đường thở rất nguy hiểm khi di chuyển từ vùng hầu họng xuống đến khí phế quản gây bít cả đường thở trên dẫn tới ngạt thở, sau đó tử vong nhanh chóng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Với các dị vật nhỏ hơn, tùy theo kích thước hoặc hình dáng có thể vào sâu trong khí quản, phế quản gốc hoặc các phế quản thùy phổi, gây ho, khó thở, khò khè giống hen suyễn.

Việc phát hiện sớm tình trạng trẻ bị nghẹt đường thở do hóc dị vật là vô cùng quan trọng. Cha mẹ cần nghĩ tới dị vật đường thở khi trẻ đang chơi, đang ăn đột nhiên có các biểu hiện như ho dữ dội, sặc sụa, không thể kiểm soát cơn ho; khó thở hoặc thở khò khè vô cùng khó chịu; hoảng loạn, lo lắng, khóc liên tục; khó khăn trong việc nói, phát âm; Da tím tái nhanh chóng do thiếu oxy. Ngoài ra, ở trường hợp nặng, tắc hoàn toàn đường thở, trẻ sẽ mất dần ý thức, có biểu hiện suy hô hấp, ngừng tim, tím tái.

Theo bác sĩ Lê Thu Huyền, thực tế có rất nhiều bậc phụ huynh mắc sai lầm khi sơ cứu cho trẻ bị hóc dị vật, khiến tình trạng của bé không giải quyết được mà còn nặng hơn, đồng thời bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương cũng chỉ ra những cách sơ cứu sai thường gặp dưới đây:

Cho tay hoặc các vật khác vào miệng trẻ để móc dị vật ra: Việc làm này sẽ gây nguy hiểm cho trẻ, bởi nếu dùng vật khác móc dị vật ra có thể làm dị vật xuống sâu hơn, hoặc gây xước niêm mạc họng.

Vuốt xuôi ngực: Mỗi khi trẻ sặc hay nghẹn, nhiều người thường vuốt ngực cho trẻ, tuy nhiên đây là cách làm sai vì có thể làm dị vật chui sâu hơn vào đường thở.

Sử dụng một số mẹo dân gian: Nhiều người lớn khi thấy trẻ bị hóc dị vật thường dùng cách nuốt miếng cơm to, hoa quả, hoặc một số cách chữa “mẹo”. Nhưng những cách này khiến trình trạng hóc dị vật trở nên nghiêm trọng hơn.

Bác sĩ Huyền lưu ý, khi phát hiện hay nghi ngờ trẻ bị hóc dị vật, cần hết sức bình tĩnh, không dùng tay hay vật bất kỳ để móc dị vật ra khỏi miệng trẻ. Việc móc họng có thể dẫn đến trẻ nôn ói, hít sặc lại chất ói lại càng nguy hiểm hơn. Nếu trẻ vẫn tỉnh táo, không khó thở, vẫn khóc hoặc nói được thì khuyến khích trẻ ho và nhanh chóng đưa con đến cơ sở y tế gần nhất. Nếu trẻ có biểu hiện tím tái, khó thở nặng, ngưng thở, không khóc được, không nói được thì sau khi gọi xe cấp cứu, cần phải tiến hành sơ cứu kịp thời trong thời gian đợi xe tới.

Hóc dị vật hay xảy ra ở trẻ, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Ảnh minh họa: INT

Cách sơ cứu

Bác sĩ Lê Thu Huyền thông tin, tùy vào từng độ tuổi của trẻ để có cách sơ cứu phù hợp khi trẻ bị hóc dị vật.

Đối với trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi: Đặt trẻ ở tư thế đầu thấp trên một cánh tay hoặc đùi của bạn. Lấy ngón tay mở miệng của em bé mở ra và lấy gót bàn tay vỗ vào vùng giữa lưng của trẻ 5 lần vào chỗ giữa hai bả vai. Kiểm tra giữa mỗi lần vỗ xem trẻ đã hết tắc nghẹn chưa.

Nếu tình trạng tắc nghẽn vẫn còn, lật ngửa trẻ lại, ấn ngực 5 cái bằng hai ngón tay ở 1⁄2 dưới xương ức. Mỗi lần ấn ngực, kiểm tra xem đã khai thông được chỗ bị nghẹn chưa. Nếu trẻ vẫn bị nghẹn, hãy đập lưng bé 5 lần xen kẽ với ấn dứt khoát lên ngực bé 5 lần cho đến khi dịch vụ cấp cứu đến nơi.

Đối với trẻ lớn hơn: Để trẻ cúi người xuống và lấy ức bàn tay của bạn vỗ mạnh và dứt khoát ở chỗ giữa hai bả vai. Trước khi vỗ tiếp, kiểm tra xem đã khai thông được chỗ bị nghẹn chưa. Nếu vẫn chưa hết nghẹn, sau khi vỗ 5 lần hãy sử dụng phương pháp ấn ngực. Đặt một bàn tay ở giữa lưng và đặt tay kia ở giữa ngực đứa trẻ.

Lấy ức bàn tay đang đặt trên ngực, ấn ngực xuống 5 lần - tương tự như cách ấn ngực hồi sinh tim phổi nhưng chậm hơn và dứt khoát hơn. Sau mỗi lần ấn ngực, kiểm tra xem đã khai thông được chỗ bị nghẹn chưa. Nếu trẻ vẫn còn bị nghẹn, hãy gọi cấp cứu rồi thực hiện thao tác vỗ lưng 5 lần và ấn ngực 5 lần thay đổi nhau cho đến khi bác sĩ cấp cứu tới nơi.

Khi đã làm xong các bước sơ cứu, điều quan trọng là phải kiểm tra xem sự thông đường thở bằng cách xem cử động của lồng ngực, lắng nghe tiếng thở và cảm nhận hơi thở.

Trẻ còn tỉnh: Khuyến khích trẻ ho cố gắng đẩy dị vật ra ngoài. Nếu không hiệu quả, đứng hoặc ngồi phía sau trẻ, vòng 2 tay qua người trẻ, đặt bàn tay hình nắm đấm dưới mũi ức, đặt bàn tay còn lại ôm lấy nắm đấm, tiến hành ấn bụng mạnh hướng từ trước ra sau, từ dưới lên trên, lặp lại 5 lần. Sau đó, kiểm tra miệng trẻ lấy dị vật ra nếu có, nếu vẫn còn tắc nghẽn, tiếp tục lặp lại ấn bụng như trên.

Trẻ hôn mê: Gọi cấp cứu ngay lập tức. Đặt trẻ nằm ngửa, người thực hiện sơ cứu quỳ gối, tựa hai chân hai bên đùi của trẻ. Tiến hành nắm 2 bàn tay thành nắm đấm, đột ngột ấn vào dưới xương ức của trẻ.

Ấn mạnh từ dưới lên trên 5 cái liên tiếp. Sau đó, kiểm tra đường thở xem dị vật đã rơi ra ngoài hay chưa. Nếu dị vật chưa rơi ra ngoài, tiếp tục thực hiện lại các bước trên đến khi dị vật rơi ra hoặc ê-kíp cấp cứu đến.

Bác sĩ Huyền khuyến cáo, sau các bước sơ cứu, nếu dị vật trẻ bị hóc được lấy ra thì vẫn cần phải đưa trẻ đến bệnh viện để được kiểm tra kỹ lưỡng, đề phòng trường hợp có thể còn sót dị vật.

Hình ảnh đầu ngòi bút và đầu nắp bút được gắp ra từ khí quản 2 bệnh nhi tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Ảnh: BVCC

“Hóc dị vật là tai nạn thường gặp phải ở trẻ nhỏ. Bố mẹ, người trông trẻ cần hết sức cảnh giác với những đồ vật xung quanh trẻ, nhất là những vật nhỏ, cứng, vì trẻ nhỏ có thể nhầm giữa đồ chơi và đồ ăn, tuyệt đối không để trẻ vừa ăn vừa chơi đùa, không la mắng khiến trẻ khóc khi ăn vì có thể gây sặc.

Nếu trẻ không may bị hóc dị vật, bố mẹ cần hết sức bình tĩnh, gọi cấp cứu và trong thời gian chờ đợi thì áp dụng các biện pháp sơ cứu đúng cách”, bác sĩ Lê Thu Huyền nhấn mạnh.

Theo cô Trần Phương Lan - Trường Mầm non Tuổi Thơ (Hà Nội), trẻ nhỏ rất hiếu động, tò mò khám phá và chưa nhận thức được những nguy hiểm rình rập, vì vậy người lớn luôn để trẻ trong tầm quan sát của mình. Bên cạnh đó, cần có các biện pháp phòng ngừa cất đặt đồ đạc nguy cơ thành dị vật đường thở xa tầm tiếp cận của trẻ.

Đồ chơi: Để bóng bay (đã thổi hoặc chưa thổi) ngoài tầm tay của trẻ. Để đồ chơi nhỏ, ví dụ như xếp hình Lego, giầy dép của của búp bê Barbie... xa tầm tay. Không cho bé chơi với những thứ đồ chơi có thể tháo rời. Luyện cho trẻ thói quen không cho vào miệng ngậm mút.

Đồ đạc trong nhà: Không để cúc áo và các loại pin trong tầm tay của trẻ. Khóa những ngăn tủ chứa vật dụng nhỏ mà trẻ có thể với tới.

Phòng ngừa sặc thức ăn: Luôn cho trẻ ngồi một chỗ khi ăn. Không ép trẻ ăn, uống khi đang khóc, chạy nhảy hoặc không nên nô đùa khi có thức ăn trong miệng, vì như vậy trẻ có thể bị nghẹn.

Động viên trẻ ăn từ từ và nhai kỹ. Đảm bảo đúng chế độ ăn uống theo lứa tuổi của trẻ. Không nên cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi ăn thức ăn dễ hóc như lạc, thạch, nhãn, kẹo dẻo chip chip, hạt trân châu...

Ngọc Trang