Phụ nữ là để xót xa

“Như thể còn những việc làm sau cuối,
Như thể ta có thể hết buồn đau,
Lúc tuổi hạc cùng gia đình ta sẽ
Được thảnh thơi ngơi nghỉ cùng nhau”…

Thế nhưng, ông đã không được sống tới ngày tuổi hạc. Cuối mùa hè năm 1979, vào một ngày tháng Tám, Simonov đã trút hơi thở cuối cùng khi còn chưa tới 64 tuổi.

Cho tới phút cuối cùng của đời mình, Simonov vẫn gìn giữ một trái tim người lính, quả cảm, trung thực và vô cùng nhân hậu. Trong quan niệm của ông, một đấng nam nhi chân chính bao giờ cũng phải biết xót xa phụ nữ, ngay cả khi người phụ nữ ấy có làm ta đau đớn đến bao nhiêu. Nàng có thể phụ ta, nhưng ta đừng nên phụ nàng, đó chính là tâm niệm thường trực trong các thi phẩm của Simonov…

Sau khi cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại bùng nổ ngày 22-6-1941, Simonov với tư cách phóng viên của tờ báo quân đội Sao Đỏ đã lập tức đi ra ngay chiến trường. Chia tay với người đàn bà nghệ sĩ xinh đẹp và có phần tinh quái Valentina Serova, ông luôn đau đáu nỗi lo mình sẽ bị bỏ rơi. Bởi lẽ, Valentina Serova trước đó không lúc nào để cho thi nhân vững tin ở tình cảm mà nàng dành cho ông. Và lúc tạm rời nàng để ra chiến trường, Simonov đã phải viết:

Em từng nói với anh: “Em yêu”,
Nhưng đó chỉ trong đêm, qua hàm răng mím.
Còn sáng dậy, đôi môi khó giữ
Lời đắng cay: “Tội nợ thân mình!”

Anh đã tin đôi môi trong đêm,
Đôi tay nóng bỏng và tinh quái,
Nhưng trong đêm anh đã không tin
Những lời lẽ không mắt nhìn em nói.

Anh biết em, em không giả dối,
Em đã vô cùng muốn yêu anh.
Em chỉ nói dối được khi đêm tới,
Lúc thân mình chi phối tâm linh.

Nhưng sáng dậy, tỉnh táo rồi, tâm trí
Lại trở nên cứng cỏi như xưa,
Đã lần nào em nói lời ưng thuận
Với anh đang mỏi mắt trông chờ.

Và bất ngờ, chiến tranh, chia biệt,
Sân ga đông chật như nêm.
Và toa tầu xuềnh xoàng tỉnh lẻ
Sẽ chở anh tới Brest xa em.

Và buổi tối không có đêm hy vọng,
Không niềm hạnh phúc, giường êm.
Như tiếng thét: chẳng thể gì giúp được! -
Vị nụ hôn còn vương trên áo sinen.

Và để khỏi lẫn với lời khi trước,
Những lời trong cơn say, tối tăm,
Em bỗng nói với anh : “Em yêu”
Qua đôi môi gần như thanh thản.

Chưa bao giờ anh thấy em như thế,
Chưa bao giờ trước những câu biệt ly:
Em yêu, em yêu... Sân ga khuya khoắt,
Đôi tay vì đau khổ cóng dần đi...

Biết ơn mỹ nữ “hỉ xả” với mình nhưng lòng vẫn đầy hồ nghi. Và thế là khúc tuyệt tình ca “Đợi anh về” đã được hoàn thành rất nhanh, với ông là một lời nhức nhối chờ mong, nhưng với nhân thế lại là khúc tụng ca lòng chung thủy. Thực ra, trong suốt cả thời gian xa Valentina Serova, trong lòng Simonov lúc nào cũng chênh vênh vì cảm giác yêu đơn phương. Là người đàn ông trưởng thành theo đúng nghĩa của từ này, lại phải ở trong những tình huống bất thường của chiến tranh, ông vẫn cực kỳ gượng nhẹ mỗi khi nghĩ về nàng, ngay cả trong những tình huống rất đỗi đời thường:

Nhớ tên họ thêm vài ba tiếng,
Chuyện này ai tạc dạ ghi lòng?! –
Đám đàn ông buông một câu: “Thời chiến!”
Rồi ôm choàng phụ nữ như không.

Cảm ơn nàng đã dễ dàng đến thế,
Không cần lời thề thốt yêu đương,
Vẫn thay thế người tình xa ngái
Cho những ai cô độc trên đường.

Đám mày râu sắp giờ xung trận
Kiếm tìm đâu mái ấm thực gia đình?
Thôi đành nghĩ đến bàn tay nào đấy,
Bờ môi nào đấy phút điêu linh.

Anh không phán xét gì họ cả,
Dẫu sao thì trong lúc đao binh,
Cũng cần có một thiên đàng đơn giản
Cho những ai không cứng nổi tim mình.

Hay dở mấy cũng đành chấp nhận,
Ít ra thì khoảng khắc lâm chung,
Còn được nhớ đến môi, đến mắt
Mới gụi gần, dẫu chỉ của người dưng.

Với ai đó có thể khi nào khác
Anh đôi giờ cũng ngang dọc tìm quên
Nhưng những ngày này, cả tâm hồn thể xác
Không lúc nào anh phụ tình em.

Cũng chính vì tai ương khủng khiếp
Rằng chắc gì ta tái ngộ cùng nhau,
Trong cách biệt anh không thể để
Nỗi nao lòng làm yếu trái tim đau.

Không ấm nổi bởi ái ân lạ lẫm,
Dẫu chết rồi vẫn xa cách bao nhiêu,
Anh để phía sau mình vĩnh viễn
Dấu âu sầu của cặp môi yêu…

Rất tuyệt đối trong tình yêu của cá nhân mình, Simonov vẫn rất biết cảm thông với tình yêu của đồng đội. Và gần mười năm sau khi chiến tranh kết thúc, Simonov vẫn viết về một đồng đội đã hy sinh và một người phụ nữ cựu chiến binh như sau (theo một giả thuyết, những dòng thơ này lấy cảm hứng từ cảnh ngộ một “người vợ chiến trường” của nguyên soái Georgi Zhukov):

Anh không trẻ nhưng hiên ngang táo tợn,
Giữa mưa bom bão đạn chẳng nao lòng.
Lính công binh, cùng những người đồng đội,
Bao nhịp cầu anh đã bắc qua sông;

Nhưng ở ngay lối vào Berlin,
Anh đã hy sinh trên bãi mìn sau cuối,
Không kịp trối trăng với người bạn gái,
Không biết mình sắp có con trai.

Người vợ ở Tambov thành góa bụa.
Ở trung đoàn, cô ý tá công binh –
Tình yêu của anh từ năm bốn mốt
Đầy đau thương – cũng còn lại một mình.

Ôi cô gái đã không suy tính
Số phận mình những tháng ngày sau,
Suốt chiến tranh luôn cùng anh chiến đấu,
Mọi hiểm nghèo chết chóc coi khinh

Ôi cô gái đã không hề đòi hỏi,
Không cầu xin anh một chút gì,
Nhưng đã lấy thân đỡ anh khỏi đạn,
Anh bị thương – bò cõng anh đi,

Những đêm dài săn sóc anh không ngủ,
Không bắt anh hứa hẹn mai này
Sẽ cưới cô, sẽ ly dị vợ
Hay chia cho một nửa gia tài.

Cô chưa chắc đã xinh đẹp lắm,
Trông thân hình chưa chắc đã giai nhân,
Nhưng có lẽ sức mạnh không ở đó!
Anh nào được thấy cô mặc váy bao giờ.

Cô chủ yếu chỉ mang quân phục,
Mũ calô gọn ghẽ trên đầu
Suốt con đường chiến tranh lửa khói
Ầm ầm vang tiếng đạn bom gào.

Anh thấy cô đẹp nét nào thế nhỉ?
Phải vì cô dũng cảm can trường?
Hay vì cô luôn xót xa người khác?
Hay là vì cô biết yêu thương?

Đúng, cô đã yêu anh vô hạn,
Trao cho anh tất cả cuộc đời.
Đúng thế đấy! Chắc chắn là đúng thế!...
Dẫu biết anh đã có vợ con rồi.

Vợ góa của đại tá giờ được lĩnh
Món tiền lương chồng để lại cho mình.
Cậu cả đã có nghề tử tế,
Cô út hơn năm nay đã lập gia đình.

Nhưng đâu đó còn một người phụ nữ,
Chị mang danh người vợ chiến trường.
Chỉ mình chị, chỉ riêng mình chị
Đến bây giờ tay trắng vẫn hoàn không.

Chỉ mình chị và đứa con trai nhỏ
Mới vừa cầm những quyển sách đầu tiên
Vất vả lắm mới đủ quần áo vá
Y tá thời nay, lương mẹ được bao tiền

Mẹ thỉnh thoảng kể chú nghe về cha,
Rằng cha hiền, dũng cảm và bướng bỉnh.
Nhưng chú trên bìa vở của mẹ mua cho
chẳng được
Ghi họ cha ở cạnh tên mình.

Dù chú có anh trai và chị gái
Nhưng điều này giúp chú được gì đâu?
Xin thiên hạ đừng nên tàn nhẫn,
Đừng eo xèo làm mẹ chú buồn đau!

Ngay cả nếu mẹ chẳng may lầm lỗi
Trước ai người, nơi nào đó, ngày xưa,
Xin thiên hạ đừng nên tàn nhẫn
Làm vấy bùn tâm trí trẻ thơ!

Đừng đặt điều làm tối đen hồn chú!
Cậu con trai phải được biết rằng
Cha chú đã hy sinh trong chiến đấu
Và trái tim mẹ vỡ hai lần.

Không quên lãng điều chi,
không có chồng chính thức,
Không được ai cần đến bây giờ,
Mọi khổ đau mẹ vượt qua lặng lẽ...
Hãy cúi xuống hôn tay, khi các bạn gặp bà!..

Người đàn ông chân chính phải luôn biết xót xa phụ nữ, nhất là những người phụ nữ từng yêu ta. Đó là tâm nguyện của Simonov.

(Các bản dịch thơ Simonov trong bài viết này là của nhà thơ Hồng Thanh Quang).

Linh Vân