Phụ nữ vùng cao làm tốt công tác bảo vệ môi trường

Phụ nữ Mường Nhé “biến rác thành tiền”. (Nguồn: Báo Tài nguyên và Môi trường)

Lan tỏa các mô hình giảm rác thải

Mô hình thu gom phế liệu “Biến rác thải thành tiền” đã được phát động, thực hiện ở nhiều địa phương vùng cao. Tại tỉnh Điện Biên, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) huyện Mường Nhé đã xây dựng mô hình này tại 22 chi hội trong toàn huyện. Mô hình “Biến rác thải thành tiền” được Chi hội phụ nữ bản Mường Nhé mới, xã Mường Nhé triển khai thí điểm lần đầu tiên vào tháng 6/2022.

Theo đó, rác thải sinh hoạt được các hội viên phân loại tại nhà, hàng tháng lại tập trung những loại có thể tái chế bán cho các cơ sở thu mua phế liệu. Sau một thời gian thực hiện, phụ nữ bản Mường Nhé dần dần hình thành các thói quen thu gom, phân loại phế liệu, rác thải. Không chỉ góp phần giữ gìn vệ sinh, cảnh quan môi trường sống, nguồn thu từ bán phế liệu có thể đóng góp gây quỹ để hỗ trợ các hội viên nghèo, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trong bản.

Đáng nói, sau một thời gian triển khai, từ mô hình điểm tại một bản, hiện Hội LHPN huyện Mường Nhé đã nhân rộng mô hình ra 22 chi hội, tại 9/11 xã trong toàn huyện, hướng tới tiếp tục lan tỏa hoạt động ý nghĩa, thiết thực này ra toàn huyện. Đặc biệt, Ban Thường vụ Hội LHPN huyện cũng tính đến vấn đề, tại một số xã còn khó khăn như Huổi Lếch, Nậm Vì… số lượng phế liệu ít, người đến thu mua cũng không đều nên triển khai mô hình sẽ gặp nhiều khó khăn hơn các xã khác. Do đó cần giải pháp tháo gỡ những khó khăn, bất cập để mô hình có thể hoạt động hiệu quả ở các xã này.

Tại Nam Đông - một huyện miền núi của tỉnh Thừa Thiên Huế, với số lượng đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 45% dân số toàn huyện như Cơ Tu, Tà Ôi, Pacô, Pahy, Vân Kiều, Mường... - Hội LHPN huyện cũng nhận thức rõ vị trí và tầm quan trọng của công tác bảo vệ, giữ gìn môi trường xanh sạch đẹp trong cuộc sống cộng đồng, nhất là đối với phụ nữ. Nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo đã được triển khai, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng, trong đó có mô hình “Biến rác thành tiền” tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện.

Đơn cử, Hội LHPN xã Hương Phú đã triển khai thực hiện phong trào “Biến rác thành tiền” gắn với các mô hình “Xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh”, thu hút đông đảo hội viên tham gia cùng nhiều ý tưởng sáng tạo. Đối với rác vô cơ, những vật dụng bỏ đi của gia đình như vỏ chai nước ngọt, nước mắm, dầu ăn, thùng giấy, thau nhựa hỏng… đều được các chị em thu gom, phân loại mỗi ngày để sau đó đem bán. Tiền bán được, mọi người góp vào để hỗ trợ cho những hoàn cảnh khó khăn.

Đối với rác hữu cơ như thức ăn thừa, rau, củ, quả, lá cây… các chị em thu gom, đem ủ phân bón cho vườn rau, cây ăn trái, hoa cảnh. Điều quan trọng nhất của mô hình này là nâng cao kiến thức về phân loại, xử lý rác, giữ gìn vệ sinh cho phụ nữ vùng cao, góp phần thay đổi thói quan vứt rác bừa bãi của các hộ gia đình, nhằm bảo vệ cảnh quan môi trường.

Phụ nữ huyện Nam Đông dọn dẹp môi trường. (Nguồn: Sở VHTT Thừa Thiên Huế)

Bên cạnh mô hình “Biến rác thành tiền”, phụ nữ dân tộc thiểu số tại huyện Nam Đông còn tích cực tham gia nhiều mô hình bảo vệ môi trường trong nhiều năm qua. Ví dụ, sáng kiến “Ngày Chủ nhật xanh” đã không chỉ dừng lại ở phong trào mà đã trở thành thói quen, nếp sống đẹp. Đó là vào Chủ nhật hàng tuần, cán bộ, người dân, từ người lớn đến trẻ em các xã trên địa bàn huyện cùng nhau dọn dẹp vệ sinh môi trường đường làng ngõ xóm, vỉa hè, lòng lề đường, chỉnh trang hàng rào, trồng hoa dọc các tuyến đường chính trong xã, tạo môi trường trong lành. Bên cạnh đó, Hội LHPN huyện còn tổ chức định kỳ các lớp tập huấn về phân loại và xử lý rác, giảm thiểu rác thải nhựa cho các cán bộ, đoàn viên thanh niên, phụ nữ.

Đáng chú ý là mô hình điểm “Phụ nữ sống xanh” đã được triển khai tại 2 xã Hương Sơn và Hương Xuân, nhằm đánh giá tính hiệu quả trong việc phân loại, xử lý rác thân thiện với môi trường góp phần lan tỏa, nhân rộng trên toàn huyện. Kể từ khi ra mắt mô hình, phụ nữ Hương Xuân đã tích cực vận động các đơn vị hội tổ chức phân loại rác tại nhà, các loại rác hữu cơ chị em đào hố chôn lấp, còn rác hữu cơ gom lại để đội thu gom rác vận chuyển đến bãi tập kết. Sau bão lụt, chị em phụ nữ còn chủ động tham gia làm vệ sinh môi trường trên địa bàn đơn vị của mình như vớt bèo, rác khơi thông dòng chảy làm sạch đường làng ngõ xóm.

Kết hợp nhiều sáng kiến bảo vệ môi trường

Những năm qua, Hội Phụ nữ các cấp trong tỉnh Gia Lai đã triển khai nhiều mô hình, hoạt động nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho hội viên, phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Hội LHPN xã Kdang, huyện Đak Đoa, bắt đầu tổ chức cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch” tại làng Rkhương Tleo từ năm 2014, sau đó nhân rộng ra toàn xã. Đến nay, định kỳ mỗi tháng hoặc 2 tháng 1 lần, các chi hội tổ chức cho hội viên tham gia dọn vệ sinh đường làng ngõ xóm; tham gia trồng và chăm sóc con đường hoa, hàng rào xanh, hỗ trợ nhau di dời chuồng trại ra xa nhà ở, làm chuồng trại, nhà vệ sinh, đào hố rác.

Hội LHPN xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh, thành lập Câu lạc bộ “Phụ nữ nói không với rác thải nhựa” vào đầu tháng 7/2021 ở là Phung. Hội đã tặng gùi cho các thành viên CLB, vận động chị em sử dụng khi đi chợ, dùng hộp nhựa đựng thịt, cá, dùng lá chuối gói rau. Hoạt động này góp phần hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, nhất là túi nylon, tại các địa phương miền núi, giảm thiểu xả rác nhựa ra môi trường. Câu lạc bộ “Phụ nữ hạn chế sử dụng túi ni lông” cũng là một trong những sáng kiến bảo vệ môi trường của các chi hội phụ nữ xã Ayun, huyện Chư Sê. Hoạt động này góp phần tuyên truyền, vận động hội viên phụ nữ và người dân về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, giữ gìn môi trường sống tự nhiên.

Phụ nữ miền núi ngày càng khẳng định vai trò nòng cốt trong công tác bảo vệ môi trường. (Nguồn: Hội LHPN Việt Nam)

Mặt khác, đối với công tác bảo vệ rừng, phụ nữ vừa là đối tượng bị ảnh hưởng nhưng cũng là nhân tố tích cực đóng góp vào ngăn chặn, phòng chống các các hành vi xâm hại rừng. Điển hình là mô hình “Phụ nữ chăm sóc, quản lý và bảo vệ rừng” do Ban Chấp hành Hội Phụ nữ xã Gung Ré, huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng xây dựng, từ năm 2013. Điểm đặc biệt của mô hình này là phát huy hiệu quả vai trò của phụ nữ trong các gia đình - người vợ, người mẹ - để vận động chồng, khuyên, ngăn con cái… không tham gia các hoạt động tàn phá rừng, nâng cao ý thức bảo vệ rừng như bảo vệ môi trường sống và sinh kế của chính mình.

Sau khi thành lập, phụ nữ đã chủ động xây dựng quy chế hoạt động được toàn thể các hội viên góp ý, thống nhất. Mô hình hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, không vì lợi ích cá nhân của một ai, tham gia vì lợi ích chung của cộng đồng. Các thành viên hoạt động theo kế hoạch được xây dựng hàng tháng, hàng quý mục đích lồng ghép để tuyên truyền bảo vệ rừng trong các cuộc họp thôn, sinh hoạt tổ định kỳ, đột xuất…

Đáng nói, việc tuyên truyền, vận động bà con tham gia bảo vệ rừng, không xâm hại rừng… là công việc hết sức vất vả, ngay cả đối với chính các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương chứ chưa nói đến các chị em phụ nữ vùng cao. Hoạt động này cần sự đồng lòng, kiên trì, bền bỉ, quyết tâm vượt khó, với mục đích cảm hóa cũng cũng như hướng mọi người đến với nét văn hóa và truyền thống của cộng đồng trong bảo vệ và phát triển rừng, từng bước xây dựng cộng đồng địa phương là “tấm lá chắn thép”, là “tai mắt”, là lực lượng chính trong tất cả các hoạt động nhằm ngăn chặn các hành vi khai thác trái phép tài nguyên rừng, dẫn đến suy thoái rừng, mất rừng.

Có thể thấy, cho đến hiện tại, ngày càng nhiều sáng kiến hay về bảo vệ môi trường ngày càng được quan tâm và thực hiện tại các địa phương miền núi, trong đó phụ nữ đóng vai trò là lực lượng nòng cốt, quan trọng.

Hiện nay, ở phạm vi quốc gia và quốc tế, giới và môi trường đã trở thành những vấn đề được quan tâm hàng đầu. Theo đó, lồng ghép giới trong các chính sách môi trường cũng được xem là nhiệm vụ quan trọng nhằm đạt mục tiêu “kép”: bình đẳng giới và bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu. Cũng trên tinh thần này, Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nêu rõ giải pháp “Nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, quyền trẻ em trong lĩnh vực môi trường; tăng cường vai trò, vị thế của phụ nữ trong bảo vệ môi trường”.

Đỗ Trang