Phú Thọ và khát vọng kiến tạo không gian đô thị thông minh

Phường Hòa Bình là một trong những đô thị lớn với dân số đông nhất tỉnh Phú Thọ hiện nay.

Mở ra không gian phát triển liên hoàn

Trong dòng chảy phát triển mạnh mẽ của đất nước, Phú Thọ - mảnh đất cội nguồn dân tộc - đang bước vào một giai đoạn mới đầy hứa hẹn. Từ một tỉnh trung du miền núi với vị trí chiến lược, Phú Thọ nay đã khoác lên mình tầm vóc mới sau khi hợp nhất ba tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hòa Bình, trở thành một địa phương có diện tích, dân số, tiềm lực kinh tế thuộc nhóm dẫn đầu khu vực phía Bắc. Đây là điều kiện để nâng cấp phân loại đô thị, từ đó tiếp cận được các chính sách hỗ trợ phát triển đô thị cao hơn, huy động được nhiều nguồn lực hơn cho phát triển hạ tầng nói chung, hạ tầng số nói riêng và các dịch vụ đô thị.

Quá trình đô thị hóa tại Phú Thọ được hình thành và phát triển qua từng năm, đến tháng 7/2025, tỷ lệ đô thị hóa chung toàn tỉnh ước đạt 33%; số lượng đô thị được công nhận toàn tỉnh là 58 đô thị các loại. Tuy nhiên, sau khi sáp nhập 3 tỉnh tính theo đơn vị hành chính mới sau sáp nhập các đô thị (gồm 15 phường) thì tỷ lệ đô thị hóa tại Phú Thọ hiện chỉ đạt khoảng 17,7%. Như vậy, chỉ tiêu đô thị hóa toàn tỉnh năm 2025 được tính toán lại giảm từ 33% xuống 17,7%; số lượng đô thị đã công nhận giảm từ 58 xuống 15 (giảm 43 đô thị). Nguyên nhân giảm là do sau khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội, sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã theo Nghị quyết số 1676/2025/QH15 ngày 16/6/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tỉnh Phú Thọ chỉ còn 15 đô thị (chỉ tính cấp phường là đô thị).

Ngày mới tại phường Vĩnh Phúc, đô thị có vị trí thuận lợi trong kết nối giao thông và phát triển kinh tế, thu hút nhiều dự án công nghiệp và hạ tầng logistics.

Trước khi hợp nhất, mỗi tỉnh đều có thế mạnh riêng: Phú Thọ là trung tâm văn hóa - hành chính Đất Tổ; Vĩnh Phúc phát triển công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao; Hòa Bình nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên, tiềm năng du lịch. Nay, ba mảnh ghép này hội tụ, tạo nên một không gian phát triển liên hoàn, vừa giàu bản sắc, vừa hội đủ yếu tố kinh tế - hạ tầng - nhân lực để bứt phá.

Tại buổi làm việc, trao đổi hợp tác trong lĩnh vực đầu tư, xây dựng, vận hành và quy hoạch phát triển cơ sở hạ tầng đô thị trên địa bàn tỉnh với Tập đoàn Xây dựng Thái Bình Dương hồi tháng 7/2025, Bí thư Tỉnh ủy Đặng Xuân Phong đã nhấn mạnh: Việc hợp nhất không chỉ giúp gia tăng quy mô mà quan trọng hơn là tạo ra một cấu trúc phát triển đồng bộ, liên kết chặt chẽ giữa các trung tâm. Với không gian, dư địa của Phú Thọ hiện nay, tỉnh đặc biệt quan tâm đến công tác quy hoạch để tạo không gian mới cho phát triển. Xây dựng đô thị thông minh không phải là mục tiêu xa xôi, mà là định hướng hành động ngay từ hôm nay, để từng bước nâng chất lượng sống của người dân.

Pháo hoa mừng Tết Độc lập 2/9 tại phường Việt Trì.

Việc hợp nhất không chỉ là thay đổi ranh giới hành chính, mà còn mở ra cơ hội tái thiết toàn bộ cấu trúc đô thị. Đồng thời, hình thành các cực tăng trưởng mới, việc điều chỉnh địa giới hành chính có thể làm xuất hiện các đô thị trung tâm mới, hoặc làm rõ vai trò đô thị trung tâm cấp xã, cấp tỉnh, từ đó mở ra cơ hội quy hoạch các khu công nghiệp, khu đô thị, khu dịch vụ, logistics... Đây là cơ hội để định hướng phát triển các “cực” kinh tế mới và các vùng động lực theo hướng bền vững và hiện đại hơn. Các trung tâm lớn và chuỗi đô thị vệ tinh giờ đây cùng nằm trong một quy hoạch chung, kết nối bởi mạng lưới giao thông và hạ tầng số hiện đại. Điều này giúp phân bổ dân cư hợp lý, giảm áp lực cho từng khu vực, đồng thời tạo động lực lan tỏa kinh tế.

Phát triển đô thị ven sông Đà với hệ thống giao thông kết nối các vùng miền có tiềm năng du lịch, dịch vụ.

Hòa quyện bản sắc Đất Tổ và nhịp sống hiện đại

Nghị quyết số 06 - NQ/TW ngày 24/01/2022 của Bộ Chính trị đã định hình rõ mục tiêu phát triển hệ thống đô thị Việt Nam hiện đại, đồng bộ, có sức cạnh tranh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Với Phú Thọ, nghị quyết này chính là “bản đồ chiến lược” để triển khai quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị theo hướng bền vững và thông minh. Theo tinh thần nghị quyết, không gian đô thị Phú Thọ cần phát triển theo mạng lưới, liên thông các khu trung tâm, khu chức năng chuyên biệt, đô thị ven sông - ven hồ và các hành lang kinh tế - kỹ thuật. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật, giao thông thông minh, không gian xanh, cùng quản trị đô thị dựa trên dữ liệu số sẽ là nền tảng để nâng cao chất lượng sống, tối ưu hóa nguồn lực và thu hút đầu tư.

Sau hợp nhất, Phú Thọ sở hữu vị trí kết nối hiếm có: Là cửa ngõ từ Thủ đô Hà Nội đi Tây Bắc, đồng thời nằm giữa các tuyến cao tốc, quốc lộ quan trọng. Địa hình đa dạng từ đồng bằng, trung du đến miền núi, giúp tỉnh có quỹ đất rộng để phát triển đô thị mới, khu công nghiệp, khu du lịch và hạ tầng quy mô lớn.

Phường Việt Trì là đô thị hội tụ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, đồng thời là trung tâm chính trị, hành chính của tỉnh Phú Thọ.

Đồng chí Nguyễn Xuân Quang - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Xây dựng khẳng định: Phát triển đô thị thông minh là phương thức để phát triển kinh tế số, kinh tế đô thị, góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân. Điểm mạnh của Phú Thọ là vừa có nền công nghiệp và dịch vụ phát triển, vừa có tài nguyên văn hóa và thiên nhiên phong phú. Hoàn toàn có thể phát triển mô hình đô thị thông minh xanh - nhân văn, cân bằng giữa công nghệ, môi trường và con người.

Thời gian qua, với nhiều nỗ lực trong phát triển đô thị thông minh đã đạt một số thành tựu trên các lĩnh vực như: Hình thành Trung tâm điều hành thông minh (IOC), dữ liệu đô thị trên nền GIS, giao thông thông minh, một số dịch vụ tiện ích về y tế, giáo dục và đặc biệt là các dịch vụ công trực tuyến. Phát triển đô thị thông minh đã đem lại lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp, nhà nước. Đối với người dân, được tiếp cận với các tiện ích thông minh, thông tin minh bạch về quy hoạch, y tế, giao thông, giáo dục. Đối với doanh nghiệp, giúp mở ra cơ hội đầu tư, kinh doanh minh bạch, hiệu quả hơn với dịch vụ công trực tuyến. Đối với nhà nước, tạo ra công cụ đột phá giúp điều hành, quản lý hiệu quả, ra quyết định nhanh và chính xác hơn. Tuy nhiên, thời gian tới cần tập trung vào các tiêu chuẩn, tiêu chí phát triển đô thị thông minh; nghiên cứu phát triển đô thị gắn liền với chuyển đổi số; nghiên cứu việc quy định lựa chọn thí điểm xã, phường xây dựng đô thị thông minh để lấy đó làm cơ sở nhân rộng, đồng thời khuyến khích phát triển công nghiệp phục vụ phát triển đô thị thông minh.

Trong phát triển đô thị phường Vĩnh Phúc, tỉnh Phú Thọ luôn quan tâm nâng cao tỷ lệ không gian xanh.

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX xác định rõ quyết tâm xây dựng và phát triển hệ thống đô thị thông minh, xanh, hiện đại; kết nối đồng bộ hạ tầng; nâng cao chất lượng sống; bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Đất Tổ; phát triển kinh tế đô thị bền vững gắn với bảo vệ môi trường. Để hướng đến tỷ lệ đô thị hóa đến năm 2030 đạt tỷ lệ 35% (theo dự thảo Văn kiện trình Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ, nhiệm kỳ 2025 - 2030), trong thời gian tới tỉnh Phú Thọ sẽ xây dựng kế hoạch để nâng cấp khoảng 22 xã thành phường hoặc các khu vực hình thành đô thị có vai trò thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương (theo Nghị quyết số 66.1/2025/NQ-CP ngày 18/7/2025 của Chính phủ).

Trên cơ sở đó, tỉnh sẽ hoàn thiện quy hoạch không gian đô thị theo hướng mạng lưới thông minh, đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông chiến lược và hạ tầng số, đồng thời phát triển các khu đô thị mới tích hợp công nghệ tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo và hệ thống xử lý nước - rác thải hiện đại. Việc nâng cao tỷ lệ không gian xanh và chỉ số hài lòng của người dân về dịch vụ đô thị sẽ được coi là thước đo thành công của quá trình phát triển.

Không gian đô thị xanh tại phường Việt Trì.

Khát vọng đô thị thông minh của Phú Thọ không tách rời bản sắc. Phú Thọ không đánh đổi môi trường hay bản sắc văn hóa để lấy tốc độ phát triển mà xây dựng đô thị thông minh phải lấy con người là trung tâm và gìn giữ hồn cốt Đất Tổ.

Trong 10 - 15 năm tới, nếu thực hiện đúng chiến lược, Phú Thọ có thể trở thành hình mẫu của một tỉnh hợp nhất thành công, với mạng lưới đô thị thông minh liên hoàn, gắn kết vùng, giàu bản sắc văn hóa, có sức cạnh tranh cao trên bản đồ phát triển quốc gia. Khát vọng ấy không chỉ được nuôi dưỡng bằng quyết tâm chính trị và chiến lược đúng đắn của hệ thống chính trị, mà còn cần sự đồng thuận và tham gia của mỗi người dân, cộng đồng doanh nghiệp. Khi truyền thống và hiện đại hòa quyện, Phú Thọ mới sẽ không chỉ “thay da đổi thịt” mà còn vươn tầm xứng đáng với vị thế Đất Tổ - nơi hội tụ quá khứ và tương lai, bản sắc và sáng tạo.

Việt Hà