Pin năng lượng, đòn bẩy mới của Trung Quốc trong đàm phán với Mỹ

Một bãi pin lưu trữ năng lượng tại Iola, bang Texas, Mỹ - Ảnh: Getty Images

Dự thảo siết chặt xuất khẩu pin năng lượng của Bắc Kinh gần đây có thể gây áp lực đáng kể lên các doanh nghiệp Mỹ, đặc biệt những công ty phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.

Ngày 9/10, Chính phủ Trung Quốc ban hành Quyết định số 58 năm 2025 về việc ở rộng các hạn chế xuất khẩu sang lĩnh vực pin lithium-ion, gồm pin lithium-ion quy mô lớn dùng để lưu trữ năng lượng, vật liệu cathode, vật liệu anode từ graphite nhân tạo, máy móc sản xuất pin và thiết bị liên quan khác. Đây đều là những mặt hàng mà Trung Quốc đang dẫn đầu về công nghệ. Quyết định có hiệu lực từ ngày 8/11/2025.

ĐÒN BẨY MỚI

Trước đây, Trung Quốc thường sử dụng đất hiếm như một công cụ đàm phán chiến lược trong cuộc chiến thương mại với Washington. Giờ đây, với vị thế ngày càng thống trị trong lĩnh vực pin năng lượng, nước này đang tận dụng một đòn bẩy mới, khi Mỹ ngày càng phụ thuộc vào pin để đáp ứng nhu cầu từ các trung tâm dữ liệu và ổn định lưới điện.

Tương tự như các hạn chế xuất khẩu trước đây, quy định mới yêu cầu các công ty pin năng lượng phải xin cấp phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc trước khi xuất khẩu ra nước ngoài.

“Dù quy định mới có thể không tác động mạnh mẽ như các biện pháp kiểm soát xuất khẩu trước đây, nhưng với vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng pin năng lượng, Trung Quốc vẫn có khả năng tạo áp lực đáng kể và các doanh nghiệp Mỹ sẽ sớm cảm nhận được sức ép này”, ông Matthew Hales, nhà phân tích thương mại và chuỗi cung ứng của trang BloombergNEF, nhận xét.

Số liệu mới nhất của BloombergNEF cho thấy trong 7 tháng đầu năm nay, khoảng 65% pin lithium-ion lưới điện nhập khẩu của Mỹ đến từ Trung Quốc.

Hệ thống pin lưu trữ có vai trò đặc biệt quan trọng với Mỹ khi nhu cầu điện tăng mạnh do sự bùng nổ các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI) những năm gần đây. Theo một báo cáo của Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley, thuộc Bộ Năng lượng Mỹ, từ năm 2017-2023, lượng điện tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu tại Mỹ đã tăng gấp hơn hai lần. Con số này được dự báo sẽ tăng gấp 3 vào năm 2028.

“Trong khi Trung Quốc gặp khó khăn trong phát triển AI do hạn chế tiếp cận con chip tiên tiến của Mỹ, thì tại Mỹ, nhu cầu năng lượng khổng lồ đang trở thành một thách thức lớn đối với cơ sở hạ tầng phục vụ AI”, bà Emily Kilcrease, giám đốc Chương trình Năng lượng, Kinh tế và An ninh thuộc Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), nhận xét với hãng tin Bloomberg.

Hệ thống pin quy mô lớn giúp lưu trữ năng lượng tái tạo dư thừa và cung cấp lại khi nhu cầu tăng cao, giúp ngăn ngừa mất điện và tăng sự ổn định của lưới điện. Dù chỉ bắt đầu được triển khai tại Mỹ từ khoảng một thập kỷ trước, tổng công suất lắp đặt hệ thống pin quy mô lớn trên cả nước đã đạt 26 gigawatt vào năm 2024. Riêng tại Texas, dung lượng pin khoảng 4 gigawatt - đủ cung cấp điện cho khoảng 3 triệu hộ gia đình – đi vào hoạt động từ năm ngoái.

“Mỹ dự kiến sẽ cần bổ sung 136 gigawatt công suất lưu trữ pin năng lượng trong thập kỷ tới để đáp ứng nhu cầu điện. Trong đó, Phần lớn hệ thống pin phải nhập khẩu từ Trung Quốc và hiện chưa có quốc gia nào có thể thay thế nguồn cung này”, ông Hales của BloombergNEF nhận định.

SỰ PHỤ THUỘC VÀO TRUNG QUỐC

Những năm gần đây, công suất pin năng lượng tại Mỹ đã tăng đáng kể, nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Các nhà máy pin năng lượng của nước này có thể cũng sẽ chịu tác động trực tiếp từ quy định kiểm soát xuất khẩu mới của Trung Quốc, nước hiện chiếm khoảng 96% công suất sản xuất vật liệu anode và 85% vật liệu cathode trên toàn cầu.

“Rất nhiều công ty bên ngoài Trung Quốc rất phụ thuộc vào các vật liệu này. Nhiều nhà máy sản xuất pin đang mọc lên ở phía Đông Nam nước Mỹ, tất cả đều sẽ bị ảnh hưởng bởi các vật liệu thô này là đầu vào của họ”, ông Cory Combs, giám đốc bộ phận nghiên cứu chuỗi cung ứng và khoáng sản quan trọng tại công ty tư vấn Trivium China, nhận xét.

Giá cổ phiếu công ty sản xuất pin Fluence Energy của Mỹ đã giảm hơn 12% trong phiên giao dịch thứ Sáu tuần trước, mức giảm mạnh nhất kể từ ngày 12/8. Trong khi đó, cổ phiếu Tesla cũng sụt 5%. Cả hai công ty này đều phụ thuộc vào nguồn cung vật liệu sản xuất pin từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Bắc Kinh cũng có thể gây tổn hại cho ngành công nghiệp pin trị giá hàng tỷ USD của nước này. Trong bối cảnh dư thừa công suất trong nước, các công ty này đang ngày càng phụ thuộc vào thị trường nước ngoài.

Ở khía cạnh khác, theo một số nhà phân tích, việc Bắc Kinh siết chặt xuất khẩu pin năng lượng không chỉ nhằm tạo đòn bẩy trong đàm phán thương mại mà còn để duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

“Trung Quốc đã thể hiện rõ rằng họ không có ý định chuyển giao các công nghệ then chốt. Theo tôi, nước này đang hướng tới mục tiêu trở thành cường quốc dẫn đầu trong lĩnh vực pin năng lượng trong nhiều thập kỷ tới”, bà Ilaria Mazzocco, chuyên gia cấp cao về năng lượng sạch Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS), phát biểu.

Theo các nhà phân tích, việc Trung Quốc sử dụng đòn bẩy pin năng lượng nào có thể sẽ phụ thuộc một phần vào kết quả của các cuộc đàm phán thương mại sắp tới giữa hai nước.

Hồi tháng 6, Bắc Kinh đã khôi phục cấp phép xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ sau khi đạt được thỏa thuận với chính quyền ông Trump

Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ gặp nhau tại Hàn Quốc vào cuối tháng này để chốt thỏa thuận thương mại song phương. Tuy nhiên, sau khi Bắc Kinh công bố kế hoạch siết xuất khẩu mới, ông Trump nói rằng “không có lý do gì” để gặp ông Tập và dọa sẽ áp thuế quan bổ sung 100% với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ, đồng thời hạn chế xuất khẩu nhiều công nghệ.

Trong khi đó, Bắc Kinh bác bỏ cáo buộc của Mỹ rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của nước này là hành động trả đũa và khẳng định động thái như vậy “hợp lý và cần thiết vì lý do an ninh quốc gia”. Bắc Kinh cũng tuyên bố “không ngại” chiến tranh thương mại với Mỹ.

Hoài Thu