'Vũ khí mới' của Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại với Mỹ
Trung Quốc bất ngờ hạn chế xuất khẩu pin lithium và vật liệu chủ chốt, tạo đòn áp lực lớn lên Mỹ giữa lúc nhu cầu năng lượng cho AI và trung tâm dữ liệu tăng vọt.
Một trạm sạc điện của Tesla tại Hawthorne, California, Mỹ. Ảnh: AFP/ TTXVN
Theo tờ Thời báo Nhật Bản (japantimes.co.jp), Trung Quốc vừa công bố loạt hạn chế xuất khẩu mới đối với pin, đánh dấu việc Bắc Kinh xác định một đòn bẩy chiến lược khác trong cuộc chiến thương mại với Mỹ. Các hạn chế này nhắm vào pin lithium-ion quy mô lớn dùng để lưu trữ năng lượng, vật liệu cathode (cực dương) và vật liệu anode (cực âm) cũng như máy móc sản xuất pin - tất cả đều là những công nghệ mà Trung Quốc đang giữ vị thế dẫn đầu toàn cầu.
Pin: Đòn bẩy mới trong cuộc chiến thương mại
Trước đây, Trung Quốc từng sử dụng đất hiếm như một công cụ thương mại. Giờ đây, với vị thế thống lĩnh trong ngành pin, Bắc Kinh đã tìm thấy một công cụ mới, đặc biệt quan trọng khi Mỹ ngày càng cần lưu trữ năng lượng để hỗ trợ các trung tâm dữ liệu và ổn định lưới điện.
Các hạn chế này, có hiệu lực từ ngày 8/11, yêu cầu các công ty sản xuất pin phải xin giấy phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc trước khi xuất khẩu. Hệ thống này cho phép Bắc Kinh lựa chọn vũ khí xuất khẩu một cách có chọn lọc.
Matthew Hales, nhà phân tích chuyên về thương mại và chuỗi cung ứng tại BloombergNEF (BNEF), cho biết: "Mặc dù không tác động đến nhiều ngành công nghiệp như các biện pháp kiểm soát xuất khẩu khác của Trung Quốc, nhưng sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng pin có nghĩa là họ có thể gây sức ép mạnh mẽ và các công ty Mỹ có thể cảm nhận được điều này khá nhanh chóng".
Theo dữ liệu mới nhất từ BNEF, trong 7 tháng đầu năm 2025, pin lithium-ion quy mô lưới điện của Trung Quốc chiếm khoảng 65% lượng nhập khẩu của Mỹ. Các nhà phân tích nhận định lệnh hạn chế xuất khẩu chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các loại pin này.
Tác động lớn đến an ninh năng lượng Mỹ
Pin quy mô lớn đóng vai trò quan trọng đối với Mỹ, giúp lưu trữ năng lượng tái tạo dư thừa và giải phóng khi cần điện, từ đó ngăn ngừa mất điện và tăng cường sự ổn định của lưới điện. Việc lắp đặt pin quy mô lớn tại Mỹ đã đạt tổng công suất 26 gigawatt vào năm 2024.
Nhu cầu năng lượng tại Mỹ đang tăng vọt, được thúc đẩy bởi sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Theo báo cáo của Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley, các trung tâm dữ liệu tại Mỹ đã tăng gấp đôi mức tiêu thụ điện từ năm 2017 đến năm 2023 và dự kiến sẽ tăng gấp ba vào năm 2028. Emily Kilcrease, Giám đốc Chương trình Năng lượng, Kinh tế và An ninh tại Trung tâm An ninh Mỹ mới, nhận định: "đáp ứng nhu cầu năng lượng lại là hạn chế tại Mỹ đối với cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu AI".
Theo BNEF, dự kiến sẽ có tới 136 gigawatt công suất mới được bổ sung trên toàn quốc trong thập kỷ tới. Ông Hales cho biết phần lớn nguồn cung này sẽ phải đến từ Trung Quốc và không thể dễ dàng thay thế bằng các quốc gia khác.
Điều đáng lo ngại là các hạn chế không chỉ dừng lại ở pin thành phẩm. Việc đưa các thành phần quan trọng như vật liệu cathode (cực dương) và vật liệu anode (cực âm) vào các biện pháp của Bắc Kinh thể hiện một "sự leo thang lớn" vì các công ty bên ngoài Trung Quốc rất phụ thuộc vào chúng, Cory Combs, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại Trivium China tiết lộ. Trung Quốc hiện kiểm soát khoảng 96% công suất sản xuất anode và 85% công suất cathode của thế giới.
Celina Mikolajczak, Giám đốc điều hành sản xuất pin cho Tesla và nhà máy khổng lồ của Panasonic tại Nevada, cho biết: "Rất nhiều nhà máy sản xuất pin đang mọc lên, tất cả đều sẽ bị ảnh hưởng bởi điều này - đây là nguồn nguyên liệu thô của họ".
Ngay lập tức, cổ phiếu của công ty pin Fluence Energy đã giảm hơn 12%, và cổ phiếu Tesla giảm 5% vào cuối tuần trước, do cả hai công ty đều phụ thuộc một phần vào linh kiện pin của Trung Quốc.
Tuy nhiên, Bryan Bille, nhà nghiên cứu chính sách tại Benchmark Mineral Intelligence, nhận định việc kiểm soát xuất khẩu cũng có thể đặt ngành công nghiệp pin trị giá hàng tỷ USD của Trung Quốc vào thế khó do tình trạng dư thừa công suất trong nước.
Ngoài ra, các nhà phân tích xem các biện pháp của Trung Quốc không chỉ là đòn bẩy mà còn là phương tiện để duy trì lợi thế cạnh tranh. Ilaria Mazzocco, nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nói: "Tôi nghĩ họ đã rất rõ ràng về việc không muốn tiết lộ các công nghệ cốt lõi" và đang hướng đến mục tiêu trở thành thế lực hàng đầu trong ngành này.
Quyết định cuối cùng về việc sử dụng đòn bẩy pin sẽ phụ thuộc vào kết quả của các cuộc đàm phán thương mại. Phản ứng trước loạt biện pháp mới nhất của Trung Quốc, Tổng thống Donald Trump tuyên bố "không có lý do gì" để tham dự cuộc họp dự kiến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào cuối tháng này và đe dọa sẽ áp đặt thêm thuế quan 100% đối với Trung Quốc.
Tuy nhiên ngay sau khi đăng dòng trạng thái trên Truth Social về việc đánh thuế bổ sung 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc khiến thị trường Mỹ và toàn cầu "bay" mất khoảng 3.000 tỷ USD, Tổng thống Trump đã viết dòng trạng thái khá "nhẹ nhàng", để ngỏ khả năng đàm phán với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
