Qatar rao bán 24 Eurofighter Typhoon sau 3 năm biên chế

Ba năm sau khi tiếp nhận Eurofighter Typhoon đầu tiên, Qatar đang tìm cách chuyển nhượng toàn bộ 24 tiêm kích Tranche 3A trị giá hơn 6 tỷ USD. Theo các nguồn tin quốc phòng khu vực, Doha đã âm thầm đàm phán với Thổ Nhĩ Kỳ. Động thái này phản ánh ưu tiên mới của Không quân Qatar (QEAF): giảm gánh nặng hậu cần từ đội hình hỗn hợp và tập trung vào hai dòng chủ lực F-15QA và Rafale.

Qatar "chán" Eurofighter, tiêm kích châu Âu không còn được ưa chuộng chỉ sau ba năm biên chế- Ảnh 1.

Tổng quan sự kiện

Quyết định mua cùng lúc ba dòng chiến đấu cơ – Eurofighter Typhoon, Rafale và F-15 – vào cuối thập niên 2010 từng được xem là nỗ lực "cân bằng nhà cung cấp" của Qatar với Mỹ, Anh, Pháp và Đức. Tuy nhiên, việc vận hành đội hình đa chủng loại khiến chi phí đào tạo, bảo trì, hậu cần tăng mạnh và làm giảm tính đồng bộ tác chiến. Trong bối cảnh đó, Typhoon trở thành ứng viên bị loại bỏ đầu tiên.

Phân tích kỹ thuật: Typhoon Tranche 3A tại QEAF

Phi đội Typhoon của Qatar thuộc biến thể Tranche 3A, trang bị radar mảng pha chủ động Captor-E và gói điện tử hàng không nâng cấp. Đây là cấu hình tiên tiến nhất của dòng máy bay này trong biên chế các khách hàng xuất khẩu.

Tốc độ tối đa: Mach 2
Trần bay: khoảng 16 km
Tải trọng vũ khí: hơn 7 tấn
Radar: Captor-E (AESA)

Dù có cấu hình khí tài mạnh, Typhoon vẫn không đáp ứng kỳ vọng của QEAF. Theo đánh giá nội bộ từ các đợt huấn luyện, Typhoon thiếu khả năng tàng hình, cảm biến hợp nhất và hệ thống tác chiến điện tử ở mức tương đương F-15QA; đồng thời bị nhận xét kém linh hoạt và tiêu tốn nhiên liệu hơn so với Rafale trong một số bài tập. Những yếu tố này khiến Typhoon khó giữ vai trò chủ lực.

Chiến thuật và hậu cần: điểm nghẽn của đội hình hỗn hợp

Vận hành ba dòng tiêm kích từ ba nhà sản xuất khác nhau tạo ra ma trận hậu cần phức tạp: phụ tùng, khí tài, chuẩn huấn luyện và bảo trì không đồng nhất. Điều này ảnh hưởng đến khả năng duy trì sẵn sàng chiến đấu và tăng chi phí vòng đời. Trong thực tế triển khai, Typhoon dần bị đẩy ra ngoài trọng tâm huấn luyện – tín hiệu cho thấy ưu tiên lực lượng đang chuyển về F-15QA và Rafale.

Vị thế Eurofighter trên thị trường

Eurofighter Typhoon được quảng bá là chiến đấu cơ đa năng hàng đầu châu Âu, song doanh số xuất khẩu hạn chế. Ngoài Qatar, các đơn hàng đáng kể chỉ xuất hiện ở Kuwait, Ả Rập Xê Út và Áo; nhiều nước khác chọn F-15, F-18 hoặc F-35. Trong diễn tập liên quân, Typhoon thường bị đánh giá bất lợi hơn trước các nền tảng Mỹ trong môi trường tác chiến điện tử phức tạp. Việc thiếu tàng hình, tầm bay hạn chế và chi phí vận hành cao khiến Typhoon khó cạnh tranh với F-35A – dòng đang chiếm lĩnh thị trường.

Ở châu Âu, Anh đã ngừng đặt hàng mới để tập trung ngân sách cho F-35B; Đức duy trì dây chuyền nhằm bảo vệ công nghiệp quốc phòng; Tây Ban Nha và Ý dịch chuyển nguồn lực sang các chương trình thế hệ 6 như GCAP. Trong bối cảnh đó, kế hoạch bán lại phi đội Typhoon của Qatar gia tăng sức ép thương mại và công nghiệp lên chương trình Eurofighter.

Qatar "chán" Eurofighter, tiêm kích châu Âu không còn được ưa chuộng chỉ sau ba năm biên chế- Ảnh 2.

Thổ Nhĩ Kỳ: phương án mua lại theo bối cảnh

Theo các nguồn tin khu vực, Thổ Nhĩ Kỳ – sau khi bị loại khỏi chương trình F-35 và gặp trở ngại tiếp cận F-16 Block 70 – đã xuất hiện trong các cuộc trao đổi với Doha. Trước đó, Ankara từng bày tỏ ý định mua Typhoon đã qua sử dụng từ Oman. Gói 24 chiếc Tranche 3A gần như mới của Qatar có thể giúp tăng nhanh lực lượng mà không cần chờ sản xuất nội địa.

Dù vậy, đây bị xem là lựa chọn mang tính tình thế. Thổ Nhĩ Kỳ hiểu giới hạn công nghệ của Typhoon so với các nền tảng thế hệ mới. Rafale khó là phương án do quan hệ căng thẳng với Pháp; còn máy bay Nga/Trung Quốc tiềm ẩn rủi ro lớn với ràng buộc NATO. Nếu thương vụ thành công, sự hồi phục của Eurofighter trên thị trường – như nguồn tin nhận định – sẽ nghiêng về yếu tố chính trị hơn là ưu thế kỹ thuật.

Tác động với Qatar và xu hướng trang bị

Về phía Qatar, việc bán Typhoon giúp tối ưu chi phí, đơn giản hóa bảo đảm kỹ thuật và tập trung vào hai nền tảng được đánh giá phù hợp hơn với yêu cầu tác chiến: F-15QA và Rafale. Động thái này phản ánh xu hướng tại vùng Vịnh: ưu tiên hiệu quả thực chiến và tính đồng bộ đội hình thay vì chia nhỏ nguồn lực cho nhiều đối tác.

Tổng thể, Eurofighter Typhoon – từ biểu tượng hợp tác công nghiệp quốc phòng châu Âu – đang đứng trước thách thức thích nghi khi kỷ nguyên máy bay thế hệ 5 và 6 định hình ưu tiên mới: tàng hình, hợp nhất cảm biến và chi phí vòng đời cạnh tranh. Trong bối cảnh đó, quyết định "thanh lý sớm" của Qatar là bước đi mang tính thực dụng dựa trên nhu cầu tác chiến và hậu cần đã được kiểm chứng qua ba năm vận hành.

Qatar "chán" Eurofighter, tiêm kích châu Âu không còn được ưa chuộng chỉ sau ba năm biên chế- Ảnh 3.

CTVX