Quá trình luận tội Tổng thống Mỹ diễn ra thế nào?

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Lý do có luận tội tổng thống

Những người sáng lập nước Mỹ do lo sợ các tổng thống lạm dụng quyền lực nên đưa vào Hiến pháp một quy trình để loại bỏ một người khỏi chức vụ này. Tổng thống, theo Hiến pháp Mỹ, có thể phải rời khỏi văn phòng vì tội "phản bội, hối lộ, hoặc các tội ác và tội nhẹ khác." Các tội này trong quá khứ bao gồm tham nhũng và lạm dụng lòng tin của công chúng, khác với vi phạm có thể bị cáo buộc của các đạo luật hình sự.

Cựu Tổng thống Gerald Ford, khi còn ở Quốc hội từng nói: "Một hành vi phạm tội có thể dẫn đến luận tội là bất cứ điều gì mà đa số thành viên Hạ viện xem là như vậy tại một thời điểm nhất định trong lịch sử."

Nhưng chưa có tổng thống nào bị loại bỏ khỏi văn phòng do kết quả trực tiếp của luận tội. Cựu Tổng thống Richard Nixon từ chức trước khi ông có thể bị bãi chức. Hai ông Andrew Johnson và Bill Clinton bị Hạ viện luận tội nhưng không bị Thượng viện kết án.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại hội nghị thượng đỉnh NATO. (Ảnh: Toby Melville/Reuters)

Quá trình luận tội diễn ra thế nào?

Cuộc luận tội bắt đầu tại Hạ viện, nơi các nghị sĩ tranh luận và bỏ phiếu về việc có nên buộc tội chống lại tổng thống hay không. Điều này được thực hiện thông qua nghị quyết luận tội, hoặc các điều khoản luận tội được đa số tối thiểu/đa số đơn (tức hơn 50%) thành viên thông qua. Hiến pháp cho phép các nhà lãnh đạo Hạ viện có vai trò rộng hơn trong việc quyết định cách tiến hành các thủ tục luận tội, các chuyên gia pháp lý cho biết.

Trong vụ việc của Tổng thống Trump, Ủy ban Tình báo Hạ viện đã tiến hành một cuộc điều tra về nghi vấn ông lạm dụng quyền lực để gây áp lực khiến Ukraine phải mở các cuộc điều tra có lợi cho ông về mặt chính trị. Nhiều tuần làm chứng kín và điều trần trên truyền hình đã được tổ chức, trước khi báo cáo bằng chứng chính thức được đưa ra.

Hội đồng xét xử sẽ sử dụng báo cáo để xem xét các cáo buộc chính thức, có thể tạo thành cơ sở cuộc bỏ phiếu luận tội toàn Hạ viện vào cuối tháng 12.

Nếu Hạ viện chấp thuận các điều khoản luận tội, một phiên tòa sẽ được tổ chức tại Thượng viện. Thành viên Hạ viện trong đó đóng vai trò là công tố viên; các thượng nghị sĩ với tư cách là hội thẩm; Chánh án Mỹ chủ trì. Trong lịch sử, các tổng thống được phép có luật sư bào chữa, gọi nhân chứng và yêu cầu tài liệu.

Thượng viện có thể từ chối tổ chức phiên tòa không?

Có tranh luận về việc Hiến pháp có yêu cầu xét xử tại Thượng viện hay không. Nhưng các quy tắc có hiệu lực của Thượng viện đòi hỏi phải có một phiên tòa, và Lãnh đạo đa số Thượng viện Mitch McConnell đã công khai tuyên bố rằng ông sẽ cho phép tiến hành.

Các đảng viên Cộng hòa có thể tìm cách sửa đổi các quy tắc đó, nhưng một động thái như vậy là rủi ro chính trị và được coi là không thể, theo các chuyên gia pháp lý.

Mở phiên tòa và kết thúc nhanh chóng thì thế nào?

Các quy tắc của Thượng viện cho phép các thành viên, trước khi kết thúc phiên tòa, đưa ra các kiến nghị bác bỏ cáo buộc chống lại Tổng thống. Nếu đề xuất được đa số tối thiểu thông qua, quá trình luận tội sẽ kết thúc.

Ví dụ, phiên tòa luận tội Thượng viện của cựu Tổng thống Clinton kéo dài năm tuần. Trong quá trình tố tụng, một thượng nghị sĩ Dân chủ đưa ra kiến nghị bác bỏ cáo buộc và được bỏ phiếu thông qua.

Quốc hội Mỹ nhìn từ các Đảng đang gồm những ai?

Đảng Dân chủ kiểm soát Hạ viện. Hạ viện Mỹ hiện có 430 thành viên, 233 người thuộc đảng Dân chủ. Do đó, đảng Dân chủ có thể bỏ phiếu luận tội Tổng thống Trump, người của đảng Cộng hòa, mà không cần sự hỗ trợ của đảng Cộng hòa.

Năm 1998, khi đảng Cộng hòa chiếm đa số Hạ viện, cơ quan này đã bỏ phiếu luận tội ông Clinton, người thuộc đảng Dân chủ.

Thượng viện hiện có 53 thành viên đảng Cộng hòa, 45 đảng Dân chủ và hai thành viên độc lập thường bỏ phiếu với đảng Dân chủ. Việc kết án và bãi chức một tổng thống sẽ đòi hỏi đa số tuyệt đối (tức là hai phần ba phiếu).

Điều này được xem là không thể trong trường hợp của Tổng thống Trump vì nếu tất cả 100 thượng nghị sĩ bỏ phiếu, phải có ít nhất 20 người đảng Cộng hòa và tất cả người đảng Dân chủ và độc lập bỏ phiếu chống lại ông.

Ai sẽ trở thành Tổng thống nếu ông Trump bị bãi chức?

Trong trường hợp kịch bản khó tin vẫn xảy ra, và Thượng viện kết án ông Trump, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence sẽ trở thành Tổng thống trong phần còn lại của nhiệm kỳ ông Trump, kết thúc vào ngày 20/1/2021.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, hầu như không ai nghĩ đến kịch bản này.