Quân đội Mỹ điều chỉnh chiến lược an ninh châu Phi

Quân đội Mỹ đang hối thúc các nước châu Phi chịu trách nhiệm nhiều hơn về an ninh của chính họ khi chính quyền Trump tập trung vào các chính sách trong nước. Liệu động thái này có tiếp thêm động lực cho các nhóm chiến binh và phá vỡ tiến trình chống khủng bố? Ảnh: AFP/TTXVN

Châu Phi nên tự chịu trách nhiệm nhiều hơn về những thách thức an ninh của chính mình. Đó là thông điệp mới đây được truyền đạt bởi Tướng Michael Langley, người đứng đầu Bộ Tư lệnh châu Phi của Mỹ (USAFRICOM). Đơn vị này là một phần của Lầu Năm Góc và chịu trách nhiệm về tất cả các hoạt động của Bộ Quốc phòng Mỹ hợp tác an ninh trên lục địa châu Phi.

Theo Đài phát thanh Quốc tế DW (Đức) ngày 11/6, thông báo trên được đưa ra khi Mỹ đang xem xét lại chiến lược quân sự của mình ở châu Phi, báo hiệu sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận về an ninh tại lục địa này.

Sự điều chỉnh đó phù hợp với chiến lược xoay trục rộng hơn dưới thời chính quyền Trump, ưu tiên an ninh nội địa và lực lượng quân sự tinh gọn, mạnh mẽ hơn, đồng thời giảm sự hiện diện của quân đội Mỹ ở nước ngoài, bao gồm cả ở châu Phi. Nhưng điều này có ý nghĩa gì đối với châu Phi?

Tầm quan trọng toàn cầu của châu Phi

Châu Phi có tầm quan trọng chiến lược đối với châu Âu và Mỹ vì dân số ngày càng tăng và nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào.

"Châu Phi là đối tác chiến lược với dân số trẻ đông đảo và đang gia tăng - dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2045 theo Triển vọng Kinh tế châu Phi. Châu Phi rất giàu có, nắm giữ các nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ và trữ lượng chiến lược như uranium mà cả các nước phương Tây và phương Đông đều phụ thuộc rất nhiều", nhà phân tích chính sách đối ngoại và an ninh Adib Saani, Giám đốc điều hành Trung tâm về Xây dựng hòa bình và An ninh con người Jatikay có trụ sở tại Ghana, nói với DW. Châu lục này cũng là nơi có 11 trong số 20 nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới vào năm 2024.

"Mỹ và các nước khác can dự vào châu Phi không chỉ vì thiện chí mà còn vì những nguồn lực trên rất quan trọng đối với việc điều hành các ngành công nghiệp trên toàn thế giới. Điều này làm cho mối quan hệ có lợi cho cả hai bên - một chiến thắng cho châu Phi và phần còn lại của thế giới", chuyên gia Saani nêu quan điểm.

Tuy nhiên, chiến lược quốc phòng của chính quyền Trump đã chuyển trọng tâm khỏi việc bảo vệ Mỹ trước các mối đe dọa xuất phát từ nước ngoài, bao gồm chống lại các tổ chức khủng bố như nhóm chiến binh "Nhà nước Hồi giáo" (IS) và al-Qaeda , những tổ chức đã mở rộng sự hiện diện và năng lực ở châu Phi.

Trước đây, các nỗ lực quân sự của Mỹ tại châu Phi kết hợp quốc phòng, ngoại giao và phát triển. "Mỹ là đối tác chặt chẽ trong việc chống lại chủ nghĩa cực đoan bạo lực, đặc biệt là ở Đông và Tây Phi. Chúng tôi đã dựa rất nhiều vào hậu cần, đào tạo và chia sẻ thông tin tình báo của Mỹ để giải quyết các mối đe dọa này. Về mặt an ninh con người, Mỹ cũng đã đóng góp thông qua USAID và các chương trình khác giúp nhiều người thoát khỏi đói nghèo", ông Saani giải thích.

Tướng Thủy quân Lục chiến Mỹ Michael Langley cho biết các ưu tiên của Lầu Năm Góc hiện tập trung vào việc bảo vệ lãnh thổ Mỹ, đồng thời khuyến khích "chia sẻ gánh nặng" với các đối tác châu Phi. Theo ông Langley, mục tiêu là xây dựng năng lực quân sự địa phương để cho phép các hoạt động độc lập và giảm sự phụ thuộc vào lực lượng Mỹ. Sự thay đổi này đã được chứng minh trong cuộc tập trận quân sự chung gần đây nhất mang tên "Sư tử châu Phi" lần thứ 25. Sự kiện thường niên này là cuộc tập trận quân sự lớn nhất trên lục địa và nhấn mạnh vào các hoạt động kết hợp trên không, trên bộ và trên biển với hơn 40 quốc gia tham gia. Nó thiếu các nỗ lực do Mỹ lãnh đạo thường thấy và thay vào đó tập trung vào sự hợp tác và phối hợp.

Việc giảm can dự của Mỹ có ý nghĩa gì?

Tuy nhiên, nhà phân tích chính sách đối ngoại Saani cảnh báo rằng sự hiện diện của Mỹ giảm đi có thể tạo ra một khoảng trống quyền lực, khuyến khích các mạng lưới chiến binh và làm suy yếu nhiều năm nỗ lực chống khủng bố. "Nếu Mỹ rút lại sự hỗ trợ, điều đó sẽ giáng một đòn mạnh vào chúng tôi. Điều đó có thể khuyến khích những kẻ khủng bố thực hiện các cuộc tấn công chết người và táo bạo hơn, vì biết rằng không có thế lực lớn nào ủng hộ cuộc chiến của chúng tôi. Điều này cũng sẽ làm giảm tinh thần của những người lính của chúng tôi, những người phải đối mặt với những mối đe dọa này hàng ngày và gây áp lực kinh tế đáng kể lên các quốc gia bị ảnh hưởng", ông Saani nhấn mạnh.

USAFRICOM hiện triển khai khoảng 6.500 nhân sự trên khắp châu Phi và đã đầu tư hàng trăm triệu USD vào hỗ trợ an ninh. Trong bối cảnh đó, ông Saani lo ngại rằng châu Phi sẽ không thể hoàn toàn độc lập khi nói đến an ninh: "Sẽ rất khó khăn về mặt hậu cần và công nghệ - chúng tôi đơn giản là chưa đạt được điều đó. An ninh là trách nhiệm chung và hoạt động tốt nhất khi có sự tham gia của nhiều bên. Theo tôi, châu Phi không thể tự mình thực hiện được".

Các nước châu Phi sẽ cần tìm kiếm các đồng minh khác – cả mới và cũ, các chuyên gia cho biết. Trung Quốc đã triển khai các chương trình huấn luyện quân sự mở rộng cho các lực lượng châu Phi, phần nào giống như các khía cạnh của mô hình quân sự Mỹ, trong khi các tổ chức quân sự tư nhân Nga tự thiết lập mình là đối tác an ninh quan trọng ở Bắc, Tây và Trung Phi.

"Cách tiếp cận của Trung Quốc trong quá khứ chủ yếu là kinh tế", ông Saani giải thích, chỉ ra rằng Mỹ chủ yếu tập trung vào hỗ trợ quân sự, bên cạnh việc cung cấp hỗ trợ kinh tế. "Nga có sự hiện diện mạnh mẽ với cả sự tham gia về kinh tế và quân sự. Có vẻ như mọi người đều đang cạnh tranh để được chú ý. Thông điệp rõ ràng là cần phải đa dạng hóa quan hệ đối tác. Chúng tôi không thể chỉ dựa vào Mỹ; châu Phi cũng có thể cần phải tương tác nhiều hơn với Nga và những đối tác khác", chuyên gia Saani chia sẻ.

Một số ý kiến cho rằng việc thiếu sự hỗ trợ của Mỹ có thể là lời cảnh tỉnh cho các nước châu Phi, buộc họ phải xem xét lại nguồn lực của mình và vượt qua thách thức.

Các quốc gia châu Phi hiện phải tận dụng cơ hội này để xem xét lại các nguồn lực an ninh của họ và hợp tác chặt chẽ hơn, ông Saani lưu ý, đồng thời kết luận: "Việc xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng của chúng tôi cũng rất quan trọng. Điều này có nghĩa là phát triển năng lực công nghiệp và nâng cao năng lực của lực lượng vũ trang".

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc