Quân nổi dậy chiếm thủ đô Sryia, tuyên bố 'kết thúc chế độ của tổng thống Assad'

Trước đó các chiến binh nổi dậy đã tiến đến vùng ngoại ô thủ đô vào hôm 7/12, lần đầu tiên kể từ khi khu vực này được quân đội chính phủ chiếm lại vào năm 2018.

Truyền hình nhà nước Syria chiếu cảnh quân nổi dậy tụ tập bên trong dinh của Assad sau khi ông được cho là đã lên máy bay đến một địa điểm không xác định vào sáng nay.

Các quan chức quân sự và tình báo của chính phủ Syria đang bị quân nổi dậy thẩm vấn về tung tích của Assad khi họ cố gắng xác định vị trí di chuyển của ông.

Theo CNN, người ta đã không nhìn thấy hoặc nghe thấy tổng thống kể từ khi quân nổi dậy tấn công thủ đô.

Sau khi chiếm được Damascus, nhóm phiến quân HTS (Hayyet Tahrir al-Sham) đã nói trên Telegram rằng đây là hồi kết của một kỷ nguyên đen tối và là khởi đầu của một kỷ nguyên mới.

Phiến quân cho biết những người bị sơ tán hoặc bị giam cầm dưới thời Assad giờ đây có thể trở về nhà.

HTS cho biết đây sẽ là một 'Syria mới', nơi 'mọi người đều sống trong hòa bình và công lý được thực thi'.

Quân đội Syria đã rút khỏi phần lớn miền nam đất nước vào ngày 7/12 nhưng sau đó cho biết họ đang củng cố các vị trí ở vùng ngoại ô Damascus và ở phía nam.

Chỉ huy phiến quân Syria - Hassan Abdul Ghany cũng cho biết lực lượng nổi dậy đã 'giải phóng hoàn toàn' thành phố Homs ở miền trung Syria.

Quân nổi dậy trên đường phố thủ đô Damascus ngày 8/12

Việc chính phủ từ bỏ thành phố quan trọng này sau chưa đầy một ngày giao tranh khiến chế độ Assad đã nắm quyền 24 năm nay trở nên mong manh khi phiến quân cũng đang tiến về thủ đô Damascus. Chiếm được Homs, một ngã tư quan trọng giữa thủ đô và Địa Trung Hải, về cơ bản đã cắt đứt Damascus khỏi thành trì ven biển của sắc dân thiểu số Alawite của Assad, cũng như căn cứ không quân và hải quân của Nga.

Quân đội Syria và các chỉ huy an ninh đã rời Homs vào ngày 7/12 bằng trực thăng đến bờ biển trong khi một đoàn xe quân sự lớn rút lui bằng đường bộ, một sĩ quan quân đội cấp cao cho biết.

Người dân Homs cho biết quân nổi dậy đã chiếm được nhà tù trung tâm và đang giải thoát hàng nghìn người bị giam giữ. Nhân viên an ninh và tình báo nhà nước đã sơ tán khỏi văn phòng của họ sau khi đốt giấy tờ. Hãng thông tấn nhà nước Syria đã phủ nhận các báo cáo rằng tổng thống Assad đã sang Nga và tuyên bố ông vẫn tiếp tục lãnh đạo từ Damascus. Tuy nhiên, sau tuyên bố cho rằng đó là 'tin giả', một nguồn tin đã nói với CNN rằng Assad 'không thấy ở đâu cả' tại nơi ở thường lệ của ông ở thủ đô.

Li-băng cho biết họ đang đóng tất cả các cửa khẩu biên giới trên bộ với Syria, ngoại trừ một cửa khẩu chính nối Beirut với Damascus. Jordan đã đóng cửa biên giới với Syria vì tình hình an ninh ở phía Syria.

Các sự kiện diễn biến nhanh chóng ở Syria một lần nữa khiến khu vực này rơi vào tình trạng căng thẳng.

Theo báo cáo, lực lượng chính phủ đã rút lui khi các nhóm phiến quân tập trung ở vùng ngoại ô thành phố, tranh giành quyền kiểm soát sau hơn một tuần giao tranh dữ dội.

Theo hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ, các nhóm vũ trang đã đến vùng ngoại ô Darayya vào chiều 7/12, cách trung tâm khoảng 5 dặm.

'Các lực lượng của chúng tôi đã bắt đầu giai đoạn cuối cùng của việc bao vây thủ đô Damascus' - chỉ huy phiến quân Hassan Abdel Ghani cho biết với liên minh do người Hồi giáo lãnh đạo đã phát động cuộc tấn công 10 ngày trước.

'Damascus đang chờ đợi các người' - thủ lĩnh HTS Ahmed al-Sharaa, còn được gọi là Abu Mohammed al-Jolani, cho biết trong một tuyên bố gửi tới các chiến binh phiến quân trên Telegram vào ngày 7/12.

Cuộc tấn công dữ dội đã chứng kiến phiến quân phản đối chế độ này tiến nhanh nhất trên chiến trường ở cả hai bên kể từ khi cuộc nội chiến bắt đầu cách đây gần 13 năm.

Văn phòng của Assad trước đó vào hôm 7/12 cho biết Tổng thống vẫn ở lại thủ đô và tiếp tục nhiệm vụ sau khi các con và người vợ sinh ra ở Anh của ông đã sang Nga vào tuần trước, và anh rể của ông bị cáo buộc đã đến Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), theo các quan chức an ninh Syria.

Trong khi đó, các đồng minh của Assad ở Nga, Iran và Hezbollah, bị phân tâm hoặc mệt mỏi vì các cuộc xung đột khác, không có dấu hiệu can thiệp.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nói với CNN rằng Thổ Nhĩ Kỳ mong muốn nước láng giềng Syria có thể 'nhanh chóng đạt được hòa bình và sự yên bình mà họ mong muốn' trong suốt 13 năm xung đột dân sự.

Ông nhấn mạnh: 'Tôi muốn nói điều này một cách công khai: Chúng tôi không để mắt đến đất đai - thậm chí là một hòn đá cuội thuộc về một quốc gia khác'.

Charles Lister, giám đốc chương trình Syria và chống khủng bố và chủ nghĩa cực đoan tại Viện Trung Đông nói với hãng tin Bloomberg rằng tương lai của Assad “chưa bao giờ mong manh đến thế”.

Người dân ăn mừng ở Damascus ngày 8/12 sau khi phiến quân chiếm được thủ đô

Nhóm quân nổi dậy HTS là ai?

HTS, nhóm chỉ huy cuộc tấn công của phiến quân ở Syria, là một tổ chức Hồi giáo hùng mạnh đã duy trì quyền kiểm soát trên thực tế đối với tỉnh Idlib trong nhiều năm.

Nhóm này do Abu Mohammad al-Julani lãnh đạo, đã củng cố lực lượng vào năm 2017 như một tập hợp các phe phái Hồi giáo khác nhau nhưng có nguồn gốc từ tổ chức al-Qaeda.

Thành phần cốt lõi của HTS xuất phát từ một nhóm từng được gọi là Jabhat al-Nusra - chi nhánh Syria của al-Qaeda - nhưng sau đó đã tìm cách định vị lại thành một tổ chức dân tộc chủ nghĩa Syria hợp pháp.

Nhóm này chính thức cắt đứt quan hệ với al-Qaeda và thành lập một nhánh dân sự được gọi là 'Chính phủ cứu rỗi' để tìm cách lãnh đạo Syria, khẳng định rằng nhóm này không có tham vọng mở rộng ra ngoài biên giới quốc gia.

Các báo cáo ban đầu từ người dân ở Aleppo dường như cho thấy các chiến binh HTS đã đối xử tốt với người dân sau khi lật đổ lực lượng chính phủ Syria.

Nhưng có nghi ngờ rằng nguồn gốc thánh chiến của HTS vẫn còn và nhóm này vẫn bị Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (UNSC), Hoa Kỳ, Anh cùng nhiều nước khác chỉ định là một tổ chức khủng bố.

Hiện vẫn chưa rõ tung tích của tổng thống Assad

Cán cân quyền lực thay đổi

Nga dường như cũng không ở vị thế có thể giúp Assad giành lại quyền kiểm soát bằng cách tập trung và chuyển nguồn lực sang Ukraine.

'Nga không có kế hoạch cứu Assad và không thấy có kế hoạch nào xuất hiện miễn là quân đội của tổng thống Syria tiếp tục từ bỏ các vị trí của mình' - một nguồn tin 'thân cận với Điện Kremlin' nói với Bloomberg.

Tương tự như vậy, Iran đã do dự hoặc không thể chuyển hướng hỗ trợ của mình cho Syria. Hôm 6/12, Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi cho biết ông sẽ chỉ giúp Assad 'ở mức độ cần thiết', nhưng trước đó đã hứa sẽ 'cân nhắc' việc gửi quân.

Việc chiếm được Hama đã trao cho lực lượng phiến quân do Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo quyền kiểm soát một thành phố trung tâm chiến lược mà họ chưa bao giờ chiếm được trước đây.

Jihad Yazigi, biên tập viên của bản tin Syria Report trước đây đã nói với Reuters: 'Assad hiện không thể để mất bất cứ thứ gì khác. Trận chiến lớn sẽ diễn ra chống lại Homs. Nếu Homs thất thủ, chúng ta đang nói đến khả năng thay đổi chế độ.'

Nó diễn ra sau một nỗ lực đáng kinh ngạc nhằm chiếm Aleppo, thành phố chính ở phía bắc Syria vào tuần trước như một phần của cuộc tấn công chớp nhoáng bắt đầu vào ngày 27/11.

Sự sụp đổ của quyền kiểm soát của chính phủ Syria ở phía bắc đã minh họa rõ nét cho sự thay đổi trong cán cân quyền lực kể từ khi nhóm Hezbollah của Li-băng, một chốt chặn của lực lượng Assad, phải chịu tổn thất thảm khốc trong cuộc chiến với Israel.

Trong khi Hezbollah được cho là đã gửi 2.000 chiến binh đến Syria, theo một nguồn tin thân cận với nhóm đại diện được Iran hậu thuẫn thì sự ủng hộ của Assad từ các đồng minh vẫn tiếp tục suy yếu.

Xe tăng của quân đội chính phủ bị đốt cháy

Theo một nhóm giám sát chiến tranh và phiến quân, lực lượng phiến quân chỉ còn cách Damascus 12 dặm (20km) vào lúc 18h ngày 7/12 (giờ VN) gây ra mối đe dọa đối với thủ đô.

Theo một nhóm giám sát, quân đội Syria được cho là đã rút quân khỏi tất cả các thị trấn cách thủ đô khoảng 10km. một nhóm giám sát đã đưa tin ngay sau đó.

Bộ quốc phòng Syria, trung thành với Assad, đã phủ nhận việc quân đội đã rời khỏi các vị trí. 'Không có sự thật nào trong tin tức tuyên bố rằng lực lượng vũ trang của chúng tôi, hiện diện ở mọi khu vực của vùng nông thôn Damascus, đã rút lui' - họ cho biết.

Rami Abdel Rahman, người đứng đầu Đài quan sát nhân quyền Syria nói với AFP rằng các chiến binh phiến quân địa phương hiện cũng kiểm soát toàn bộ tỉnh Daraa.

Chỉ huy phiến quân Hassan Abdel Ghani, thuộc liên minh do người Hồi giáo lãnh đạo đã phát động cuộc tấn công ở phía tây bắc đất nước, cho biết 'chúng tôi hiện chỉ cách cổng phía nam của thủ đô Damascus chưa đầy 20 km'. 'Cuộc tiến công về phía thủ đô vẫn tiếp tục' - ông nói thêm.

Quân đội Israel hiện đánh giá rằng phiến quân gây ra mối đe dọa trực tiếp đối với chế độ của Assad.

Trong khi chế độ Assad suy yếu có lợi cho Israel, vẫn còn tranh cãi về việc gửi quân vào - trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với Hamas ở Gaza và đụng độ với Iran - và lo lắng về việc giúp đỡ các chiến binh thánh chiến dòng Sunni từng liên kết với al-Qaeda.

Lực lượng phòng vệ Israel tuyên bố vào chiều 7/12 rằng một cuộc tấn công đã được thực hiện bởi 'những cá nhân có vũ trang' tại một đồn của Liên hợp quốc ở khu vực Hader của Syria.

Họ cho biết họ đang hỗ trợ lực lượng Liên hợp quốc đẩy lùi cuộc tấn công và sẽ tiếp tục hoạt động ở cao nguyên Golan để bảo vệ Israel và công dân của mình.

Các lực lượng của Assad đã được hỗ trợ bởi các cuộc không kích dữ dội của Nga, nhưng quân nổi dậy vẫn tiếp tục tiến qua các phòng tuyến của Assad.

Vì Nga không có chung biên giới trên bộ với Syria, nên họ cũng phụ thuộc vào thiện chí của Thổ Nhĩ Kỳ để cho phép tàu chiến đi qua eo biển Bosporus.

Nội chiến Syria đã diễn ra trong 13 năm

Trong khi Thổ Nhĩ Kỳ và Nga có thể hợp tác để làm trung gian cho một thỏa thuận ngừng bắn vào tháng 5 năm 2020, các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã ủng hộ các nhóm đối lập trong nỗ lực thay thế tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).

Đối với Nga, Syria đại diện cho một thành trì chiến lược quan trọng trong nỗ lực thể hiện sức mạnh của mình ở Trung Đông.

Nicole Grajewski, thành viên của Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế, nói với tờ Wall Street Journal rằng việc mất đi ảnh hưởng sẽ là "thảm họa" đối với Nga.

'Việc chứng kiến máy bay Nga rời khỏi Syria khi lực lượng phiến quân tiến về căn cứ không quân của họ và tài sản của họ ở Damascus sụp đổ sẽ gây ra hậu quả cho hình ảnh của Nga về chính mình' – bà cho biết.

Assad đã dựa rất nhiều vào sự hậu thuẫn của Nga và Iran trong những năm xung đột dữ dội nhất, giúp ông giành lại hầu hết lãnh thổ và các thành phố lớn nhất của Syria trước khi tiền tuyến đóng băng vào năm 2020.

Nhưng Nga đã tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine kể từ năm 2022 và nhiều người trong ban lãnh đạo cấp cao của Hezbollah, lực lượng liên kết với Iran hùng mạnh nhất, đã bị Israel ám sát trong hai tháng qua.

Trong khi đó, Iran đã chứng kiến các lực lượng ủy nhiệm của mình trên khắp khu vực bị suy yếu do các cuộc không kích của Israel.

Và quân đội Syria đã kiệt sức và suy yếu sau 13 năm chiến tranh và khủng hoảng kinh tế, không còn nhiều ý chí chiến đấu.

Anh Duy