Quan tâm chứng nhận lại sản phẩm OCOP

Sản phẩm Miến dong Lộc Biên sẽ hết hạn chứng nhận sản phẩm OCOP vào cuối năm 2025.

Trong tổng số 138 sản phẩm OCOP (thuộc 88 chủ thể) có 5 sản phẩm 4 sao và 133 sản phẩm 3 sao. Việc được chứng nhận đạt tiêu chuẩn OCOP mang lại nhiều lợi ích với chủ thể, như: Tạo dựng niềm tin đối với người tiêu dùng, nâng cao giá trị thương hiệu và mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Không ít sản phẩm từng chỉ được tiêu thụ quanh quẩn phạm vi địa phương, sau khi có “sao” đã xuất hiện ở các siêu thị lớn, tham gia hội chợ thương mại, thậm chí vươn tới những tỉnh, thành khác.

Đây được xem như “giấy thông hành” để sản phẩm có thể chiếm lĩnh, mở rộng thị trường tiêu thụ. Theo quy định giấy chứng nhận sản phẩm OCOP đạt từ 3 - 5 sao có giá trị trong thời hạn 36 tháng. Sau thời gian trên, để tiếp tục được sử dụng logo OCOP có gắn sao, các chủ thể sản xuất thực hiện đăng ký đánh giá, phân hạng lại theo Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/2/2023 và Quyết định số 1489/QĐ-TTg ngày 6/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, đến nay có những sản phẩm đã hết thời gian quy định, nhưng các chủ thể, nhất là chủ thể cá nhân chưa mặn mà với việc hoàn thiện hồ sơ, thủ tục đăng ký chứng nhận lại sản phẩm OCOP.

Sản phẩm chẳm chéo của Hợp tác xã M’Then được công nhận sản phẩm OCOP đạt chuẩn 3 sao từ cuối năm 2019, đến năm 2024 đã hết hiệu lực, nhưng chủ thể không nộp hồ sơ xét công nhận lại. Được biết, nguyên nhân do thị trường tiêu thụ sản phẩm chẳm chéo sau khi được công nhận sản phẩm OCOP so với trước khi được công nhận không mở rộng và tăng về số lượng, nên sau khi hết thời hạn chứng nhận lần đầu, Hợp tác xã không hoàn thiện hồ sơ để công nhận lại. Do sản phẩm đã được nhiều người biết đến, nên dù không sử dụng logo OCOP thì đơn đặt hàng vẫn đều như trước. Chính vì thế, việc đầu tư hàng chục triệu đồng hoàn thiện hồ sơ, thủ tục tái chứng nhận được cho là không cần thiết.

Câu chuyện của chẳm chéo M’Then phản ánh một thực tế phổ biến, nhiều chủ thể vẫn coi OCOP như một “tấm huân chương treo tường” hơn là giấy thông hành để mở rộng thị trường. Năm 2024, toàn tỉnh có 35 sản phẩm OCOP hết thời gian chứng nhận cần phải đăng ký lại (đều là sản phẩm 3 sao), nhưng chỉ 16 sản phẩm được chủ thể hoàn thiện hồ sơ công nhận lại (trong đó 13 sản phẩm được chứng nhận lại lần 2). Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy như: Sản phẩm mất đi lợi thế cạnh tranh; thương hiệu địa phương thiếu sự bảo chứng cần thiết để vươn xa và quan trọng hơn, tính bền vững của chương trình OCOP...

Sản phẩm bánh Khẩu xén, Chí chọp của Hợp tác xã Hoa Ban Trắng được công nhận lại sản phẩm OCOP năm 2024.

Lý do không tham gia công nhận lại sản phẩm OCOP được các chủ thể đưa ra là Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP mới theo Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ có nhiều nội dung mới và tiêu chuẩn khắt khe hơn. Đặc biệt, sản phẩm OCOP 4 sao có thêm một số tiêu chí cứng về môi trường, sở hữu trí tuệ, chứng nhận chất lượng là những tiêu chí khó và cần nhiều thời gian thực hiện. Trong khi đó, hầu hết chủ thể sản xuất sản phẩm OCOP trên địa bàn tỉnh đều có quy mô sản xuất vừa và nhỏ, tiềm lực kinh tế không mạnh nên việc đầu tư, hoàn thiện quy trình đáp ứng các yêu cầu gặp khó khăn.

Bên cạnh đó, hồ sơ, thủ tục tái chứng nhận OCOP mất nhiều thời gian, công sức và chi phí, trong khi việc được công nhận tiêu chuẩn OCOP 3 sao không mang lại sự đột phá nhiều cho sản phẩm. Vì vậy, nhiều chủ thể nỗ lực chuyển hạng lên 4 sao thay vì làm hồ sơ, thủ tục công nhận lại 3 sao. Là chủ thể sản phẩm trà cây cao cổ thụ theo Công ty TNHH Trà Phan Nhất, các bước để công nhận lại do quy định mới yêu cầu các tiêu chuẩn cao hơn, tốn kém thời gian, chi phí. Đối chiếu các tiêu chí, để đánh giá nâng hạng các sản phẩm lên 4 sao thì chưa đủ mà công nhận lại 3 sao thì đơn vị không muốn. Do đó, thay vì đánh giá lại sản phẩm OCOP đã đến hạn, đơn vị tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm lên thành 4 sao.

Đến hết năm 2025, toàn tỉnh có 14 sản phẩm OCOP được chứng nhận năm 2022 (12 sản phẩm được xếp hạng 3 sao và 2 sản phẩm được xếp hạng 4 sao) sẽ hết hiệu lực, như: Cà phê bột Hà Chung (bột pha phin) của cơ sở chế biến cà phê Hà Chung; Miến dong Lộc Biên của Hợp tác xã Miến dong Lộc Biên; Gạo nếp nương Tâm Thiện của Hợp tác xã Tâm Thiện... Nhằm quản lý hiệu quả và thúc đẩy phát triển sản phẩm OCOP đã được chứng nhận (mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng, nâng hạng sao...), Sở Nông nghiệp và Môi trường thông báo và yêu cầu các chủ thể khẩn trương chuẩn bị, hoàn thiện và nộp hồ sơ đề nghị công nhận lại sản phẩm OCOP theo quy định. Việc thực hiện đúng quy định nhằm đảm bảo quá trình chứng nhận được liên tục, không bị gián đoạn và bảo vệ quyền lợi cho các chủ thể.

Theo ông Lò Hồng Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến hết ngày 13/1/2026, các sản phẩm được chứng nhận năm 2022 chưa được đánh giá, phân hạng và công nhận lại thì chủ thể phải dừng việc sử dụng nhãn hiệu chứng nhận sản phẩm OCOP (logo OCOP có gắn sao) để in, dán trên bao bì, nhãn mác sản phẩm. Các cơ quan, đơn vị liên quan tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng tem chứng nhận sản phẩm OCOP của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh, theo đúng quy định tại Quyết định số 1162/QĐ-VPĐP-OCOP ngày 17/9/2020 của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương. Đồng thời, xem xét thu hồi Giấy chứng nhận OCOP đối với các sản phẩm và chủ thể không đảm bảo điều kiện, không đáp ứng yêu cầu của chương trình.

Để OCOP thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế nông thôn, Điện Biên cần có giải pháp khuyến khích, hỗ trợ và đồng hành cùng các chủ thể trong quá trình tái chứng nhận, thay vì chỉ dừng lại ở khâu công nhận ban đầu. Đây là “nút thắt” cần tháo gỡ nếu muốn sản phẩm OCOP của tỉnh không chỉ dừng ở con số bao nhiêu sản phẩm, mà thực sự khẳng định vị thế bền vững. Đối với các chủ thể cần chủ động lập hồ sơ đăng ký đánh giá, xếp hạng lại sản phẩm; nâng cao chất lượng, mẫu mã, uy tín của sản phẩm để tạo niềm tin với người tiêu dùng, chiếm lĩnh thị trường. Trong trường hợp chủ thể không tham gia đánh giá, công nhận lại cho sản phẩm, các cơ quan chuyên môn sẽ lập hồ sơ, hủy bỏ danh hiệu OCOP và xử lý nếu có hành vi lợi dụng danh hiệu OCOP để tiêu thụ sản phẩm trên thị trường.

Quốc Huy