Quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc chính thức trở thành Di sản Văn hóa Thế giới

Đây là Di sản Thế giới thứ 9 của Việt Nam được UNESCO ghi danh và là Di sản liên tỉnh thứ hai, sau Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà. Sự kiện trọng đại này không chỉ là niềm vinh dự lớn lao với ba địa phương liên quan mà còn là niềm tự hào chung của cả dân tộc Việt Nam.

Giáo sư Nikolay Nenov (Bulgaria), Chủ tịch Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO), chính thức gõ búa công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản Văn hóa Thế giới. Ảnh: Cục Di sản Văn hóa

Quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là trung tâm của dòng Phật giáo Trúc Lâm - một trường phái Thiền mang bản sắc Việt Nam, được sáng lập vào thế kỷ XIII dưới triều Trần, với vai trò nổi bật của Phật hoàng Trần Nhân Tông – vị vua duy nhất ở châu Á từ bỏ ngai vàng để xuất gia tu hành, khai sáng nên dòng Thiền độc lập, kết tinh tinh thần dân tộc và triết lý sống hài hòa, nhân ái.

Phật giáo Trúc Lâm là minh chứng cho sự giao hòa giữa Phật giáo Đại thừa, Nho giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa, hình thành nên một hệ tư tưởng khoan dung, tự tại, hướng đến hòa bình và lòng nhân ái - hoàn toàn phù hợp với các giá trị cốt lõi mà UNESCO theo đuổi.

Di sản Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được ghi nhận là một minh chứng đặc biệt về sự kết hợp giữa tôn giáo, nhà nước và nhân dân trong việc định hình bản sắc văn hóa Việt Nam. Không gian di sản trải rộng trên các địa hình núi non linh thiêng, bao gồm hệ thống đền chùa, am thất, tuyến hành hương, bia đá, mộc bản, các lễ hội truyền thống và sinh hoạt văn hóa tâm linh đã duy trì từ hàng thế kỷ.

Hệ thống di tích được hình thành từ thế kỷ XIII, lưu giữ đầy đủ các giai đoạn phát triển của Phật giáo Trúc Lâm: từ hình thành, thể chế hóa đến phục hưng và lan tỏa giá trị nhân văn. Các trung tâm di tích như Chùa Yên Tử, Chùa Vĩnh Nghiêm, Khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc... phản ánh sinh động quá trình vận động và phát triển của tư tưởng Thiền học Việt Nam.

Các hoạt động hành hương, hoằng dương Phật pháp, tổ chức lễ hội - cả trong nước và tại các tổ chức Phật giáo Trúc Lâm quốc tế – tiếp tục khẳng định tầm ảnh hưởng bền vững và toàn cầu của dòng Thiền Trúc Lâm, đặc biệt trong việc truyền cảm hứng về nhân sinh quan, đạo đức xã hội, bảo vệ môi trường và hòa hợp con người với thiên nhiên.

Quần thể di tích này bao gồm một chuỗi các di tích cấp quốc gia đặc biệt đã được xếp hạng như: Quần thể danh thắng Yên Tử, Khu di tích nhà Trần ở Đông Triều, Chùa Vĩnh Nghiêm, Chùa Bổ Đà, Khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, Di tích An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương... cùng các di sản văn hóa phi vật thể, lễ hội truyền thống, cổ vật, bảo vật quốc gia. Hệ sinh thái rừng thiêng Yên Tử và cảnh quan núi non đóng vai trò nền tảng định hình không gian văn hóa linh thiêng.

Đoàn Việt Nam tại kỳ họp của UNESCO. Ảnh: Cục Di sản Văn hóa

Theo bà Nguyễn Thị Hạnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh, hồ sơ đề cử Di sản đã được tỉnh Quảng Ninh chủ trì xây dựng công phu, bài bản với sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương và các chuyên gia. Bà nhấn mạnh: “Thời khắc được UNESCO ghi danh là một niềm tự hào lớn không chỉ đối với Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng mà còn của cả đất nước. Tỉnh Quảng Ninh cam kết tiếp tục triển khai đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản một cách bền vững.”

Phát biểu tại kỳ họp, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam khẳng định: “Việc ghi danh di sản khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế với các giá trị nhân văn, tư tưởng hòa hiếu của Phật giáo Trúc Lâm. Đây cũng là sự ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo vệ di sản và thúc đẩy đối thoại văn hóa, hòa bình toàn cầu.”

Cùng quan điểm, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh: “Thành công này đến từ quá trình dài thực hiện bảo tồn di tích, nghiên cứu giá trị, tu bổ và lập hồ sơ chuyên sâu. Việt Nam sẽ tiếp tục thực hiện mô hình quản lý bền vững, gắn kết di sản vật thể với di sản phi vật thể, lấy cộng đồng làm trung tâm bảo vệ và phát huy di sản.”

Ông cũng thông báo, ngày 23/11/2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Di sản Văn hóa mới, nội luật hóa các quan điểm phát triển bền vững của UNESCO, trong đó quy định rõ các nguyên tắc đánh giá tác động di sản, xây dựng kế hoạch quản lý và bảo tồn phù hợp với tinh thần Công ước Di sản Thế giới 1972.

Cảnh sắc linh thiêng và hùng vĩ của Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc, nơi giao hòa giữa thiên nhiên và văn hóa tâm linh Phật giáo Trúc Lâm. Ảnh: Lã Nghĩa Hiếu/Thanh Niên

Nguyễn Thúy Hằng