Quảng Nam: Sạt lở bờ sông Thu Bồn, nông dân đứng ngồi không yên

Tình trạng xói lở bờ sông Thu Bồn đoạn qua thôn Nhị Dinh 3, xã Điện Phước, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam kéo dài hàng chục năm qua và đang tiếp tục tịnh tiến vào khu dân cư.

“Hà bá” nuốt chửng đất canh tác, nhà cửa bị uy hiếp

Hàng trăm hộ dân thôn Nhị Dinh 3 luôn sống trong tâm thế bất an với mối lo thường trực vì quá trình sạt lở bờ sông Thu Bồn chưa có dấu hiệu dừng lại. Đặc biệt, khi mùa mưa bão cận kề, nỗi thấp thỏm của họ càng tăng lên gấp bội.

Nguyên đoạn bờ sông kéo dài gần 2km lâm vào tình trạng sạt lở.

Đang cặm cụi phát quang đám cỏ dại mọc um tùm cao chừng gần nửa mét, ông Hồ Quang Thường (64 tuổi, khu dân cư Bình Trị, thôn Nhị Dinh 3) cho hay, gần 500m2 đất canh tác ven sông của gia đình ông đã ngưng sản xuất suốt 2 năm qua. Ông đang tính cải tạo thửa đất để sắp tới trồng khoai mỳ.

“Đất đai bỏ hoang hoài thấy cũng tiếc. Bây chừ đầu tư công sức vun trồng các loại cây thì không chừng mất trắng như các vụ mùa trước vì bờ sông sạt lở. Cách đây độ chục năm, khu đất của gia đình tôi rộng lên tới 1.200 mét vuông, song dần dà sạt lở ăn sâu vào bờ khiến phần lớn diện tích đất đã bị kéo tuột xuống dưới sông.

Mấy năm trước, sạt lở cũng có nhưng không đáng kể, 2 năm trở lại đây thì diễn tiến quá nhanh”, ông Thường giãi bày.

Sạt lở ăn sâu vào khu đất sản xuất của hộ ông Thường.

Cũng như hộ ông Thường, thửa đất rộng hàng trăm mét vuông ven sông Thu Bồn của hộ ông L.Đ. (trú thôn Nhị Dinh 3) đang bị bỏ hoang vì sạt lở. Người chủ cho hay, sạt lở ngày một ăn sâu vào bờ khiến quỹ đất canh tác của nông dân cứ eo hẹp theo thời gian.

Theo ông Đ., vị trí sạt lở nặng nhất chỉ còn cách nhà người dân 100m. Trong khi bờ sông Thu Bồn phía xã Điện Phước bị sạt lở thì bờ đối diện thuộc xã Điện Trung lại xảy ra bồi lắng dài hơn 500m, rộng 250m.

Dẫn phóng viên đi dọc bờ sông đang bị nước “ngoạm” nham nhở, ông Trương Phú Hòa, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Nhị Dinh 3 cho hay, trong những năm gần đây, bờ sông Thu Bồn đoạn thuộc địa bàn thôn Nhị Dinh 3 thường xuyên bị sạt lở. Đặc biệt, vào mùa mưa lũ, tốc độ xói lở diễn ra rất nhanh. Sự xói lở đã làm thay đổi hình thái ở nhiều đoạn sông, gây mất đất sản xuất. Không ít hộ gia đình đã phải khăn gói rời đi nơi khác sinh sống.

Theo ông Trương Phú Hòa, vào mùa mưa lũ, tốc độ xói lở diễn ra rất nhanh.

“Từ năm 2022 đến nay, nguyên đoạn bờ sông kéo dài gần 2 cây số lâm vào tình trạng sạt lở nặng, ăn sâu vào bờ gần cả trăm mét. Trung bình hàng năm có khoảng 2-3 hecta đất sản xuất và đất vườn ven sông bị dòng lũ cuốn trôi. Dự báo khoảng 40 hecta đất nông nghiệp đang có nguy cơ không thể sản xuất” – ông Hòa nói và thông tin thêm, thời gian qua, sạt lở đã ảnh hưởng đến khoảng 240 hộ dân với 1.200 nhân khẩu sống trong khu dân cư Bình Trị.

Hiện, vị trí sạt lở chỉ còn cách khu dân cư gần nhất 100m. Ngoài ra, nhà cửa của hàng trăm hộ dân sống trong vùng lân cận cũng đang bị đe dọa.

Cấp thiết xây dựng kè và nạo vét

Tháng 5/2024, UBND thị xã Điện Bàn có tờ trình gửi UBND tỉnh đề xuất các giải pháp khắc phục tình trạng sạt lở bờ sông Thu Bồn đoạn qua thôn Nhị Dinh 3.

Nhiều nguyên nhân khiến bờ sông Thu Bồn sạt lở.

Theo UBND thị xã Điện Bàn, có nhiều nguyên nhân dẫn đến sạt lở và bồi lắng, trong đó nguyên nhân chủ yếu là tình hình thời tiết diễn biến ngày càng phức tạp, mưa lũ với cường độ lớn và thời gian kéo dài đã khiến dòng chảy trên sông thay đổi bất thường.

Khảo sát cho thấy, mặt cắt lòng sông trước khi hình thành bãi bồi rộng hơn 400m và trải dài đều nhau hơn 2km. Sau khi hình thành bãi bồi, mặt cắt lòng sông bị co hẹp còn 180m. Lòng sông hẹp lại khiến dòng chảy xiết và hướng về phía bờ đối diện mạnh hơn, tạo điểm sạt lở với tốc độ ngày càng nhanh hơn.

Qua phân tích các tính toán về dòng chảy và lòng sông, UBND thị xã Điện Bàn nhận thấy giải pháp chung cần làm là nạo vét chỉnh dòng chảy, xây dựng công trình kè bảo vệ, trồng cây dọc 2 bờ sông nhằm ổn định đường bờ, giảm vận tốc dòng chảy tác động vào khu dân cư.

Cận cảnh xói lở bờ sông Thu Bồn.

Kinh phí dự kiến cho phương án xây dựng kè kết hợp nạo vét chỉnh dòng chảy là 29,8 tỷ đồng; xây dựng kè, không nạo vét chỉnh dòng là 20,0 tỷ đồng và nạo vét tận thu vật liệu xây dựng thông thường là 15,6 tỷ đồng.

Sau khi tiếp nhận tờ trình của UBND thị xã Điện Bàn, mới đây, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Hồ Quang Bửu có công văn về việc xử lý sạt lở bờ sông Thu Bồn, đoạn qua thôn Nhị Dinh 3.

Theo đó, tỉnh giao thị xã tổ chức xử lý trước mắt tình trạng sạt lở bờ sông như: Thông báo, cắm biển cảnh báo, khoanh vùng ngăn không cho người, phương tiện vào khu vực sạt lở, theo dõi diễn biến sạt lở; chỉ đạo việc xử lý bước đầu để hạn chế sạt lở; tổ chức khảo sát, đánh giá, lập dự án đầu tư xử lý sạt lở trong trường hợp cần thiết.

Nông dân bỏ hoang ruộng đất vì sạt lở bờ sông.

Ngoài ra, UBND thị xã Điện Bàn được giao chủ trì, phối hợp với các ngành, đơn vị liên quan tổ chức đánh giá tác động quá trình hoạt động của bến thủy nội địa của hộ kinh doanh Trương Đức Long (thuộc thôn Nhị Dinh 3) đến sự an toàn bờ sông và tổ chức thực hiện các giải pháp phòng chống sạt lở tại khu vực hoạt động bến thủy nội địa.

UBND tỉnh Quảng Nam giao Sở NN&PTNT chủ trì, phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường và các ngành, đơn vị liên quan rà soát, hướng dẫn UBND thị xã Điện Bàn nạo vét chỉnh dòng chảy đoạn bãi bồi thuộc xã Điện Trung theo đúng quy định pháp luật về khoáng sản, quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông…

Về đề nghị đầu tư dự án kè chống sạt lở, trước mắt, tỉnh Quảng Nam giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các ngành, đơn vị, địa phương liên quan rà soát, tham mưu UBND tỉnh để làm văn bản đề nghị các bộ, ngành Trung ương hỗ trợ kinh phí từ nguồn ngân sách Trung ương nhằm thực hiện dự án.