Quảng Ninh: Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế

Tại kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản thế giới ngày 12/7/2025, UNESCO đã chính thức vinh danh Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc gồm 12 điểm di tích, nằm trên địa bàn 3 tỉnh, thành phố là Quảng Ninh, Hải Phòng, Bắc Ninh. Trong đó tỉnh Quảng Ninh gồm 5 điểm: Thái Miếu, chùa Lân, chùa Hoa Yên, chùa Ngọa Vân, bãi cọc Yên Giang.

Hàng năm, Yên Tử đón 1,5 - 2 triệu lượt khách.

Thông qua các đền thờ, am thất, tuyến hành hương, bia đá, mộc bản và các di tích được bảo tồn nghiêm cẩn, phân bố trên một không gian rộng lớn từ Yên Tử đến Vĩnh Nghiêm và Côn Sơn - Kiếp Bạc, di sản phản ánh đầy đủ các giai đoạn phát triển của Phật giáo Trúc Lâm: từ việc thành lập và thể chế hóa đến sự phục hưng và tiếp tục lan tỏa giá trị sáng tạo, nhân văn. Các điểm di tích này, được hình thành từ nhiều thế kỷ trước đây, luôn thể hiện sự phát triển tiếp nối, đóng vai trò là trung tâm tôn giáo, văn hóa tâm linh, là điểm đến hành hương của hàng triệu du khách mỗi năm.

Quảng Ninh đã có chiến lược trong bảo tồn, khai thác tốt từ việc nghiên cứu, đánh giá giá trị di sản, huy động các nguồn lực xã hội hóa cho đầu tư trùng tu, tôn tạo các di tích cũng như hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, dịch vụ tại di tích. Chính vì thế mà trong những năm gần đây, các di tích của Quảng Ninh đã có diện mạo khác hẳn, không chỉ bền vững mà còn được mở rộng khang trang, bề thế, trở thành điểm đến hấp dẫn du khách.

Chỉ riêng ở lĩnh vực du lịch văn hóa tâm linh, Yên Tử đón 1,5 - 2 triệu lượt khách hàng năm, chiếm khoảng 60% lượng khách du lịch tâm linh toàn tỉnh Quảng Ninh. Sau khi trở thành di sản văn hóa thế giới, giá trị của di sản đã được lan tỏa xa hơn, mở ra cơ hội nâng tầm phát triển du lịch cho Quảng Ninh dựa trên nền tảng văn hóa.

Lượng khách quốc tế đến Hạ Long tăng mạnh trong những năm gần đây.

Bên cạnh Yên Tử, Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long đã 3 lần được UNESCO vinh danh về giá trị địa chất, địa mạo và cảnh quan. Từ năm 1996 đến nay, Vịnh Hạ Long đón gần 60 triệu lượt khách, tổng thu phí tham quan ước đạt trên 8.800 tỷ đồng. Đây là điểm đến nổi tiếng toàn cầu, đồng thời là động lực phát triển kinh tế quan trọng của Quảng Ninh.

Các chính sách, giải pháp phát triển bền vững Vịnh Hạ Long của tỉnh luôn được sự hỗ trợ, tư vấn và ủng hộ của các tổ chức thế giới, thông qua mối liên hệ mật thiết với các tổ chức, như: Ủy ban Di sản thế giới, Trung tâm Di sản thế giới, Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Mạng lưới các khu bảo tồn biển, Mạng lưới Các di sản thiên nhiên thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương, CLB Các vịnh đẹp nhất thế giới... Qua đó, nhiều hoạt động giao lưu với các nước trong và ngoài khu vực về kinh tế - văn hóa, nhất là lĩnh vực quản lý, bảo tồn Di sản đã được triển khai, nhiều chương trình dự án được tài trợ thực hiện.

Đoàn khách thăm quan các điểm du lịch trên vịnh Hạ Long.

Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh, giai đoạn 2020 - 2024, tỉnh đã đón trên 59 triệu lượt du khách, trong đó 6,5 triệu lượt khách quốc tế, tổng thu từ hoạt động du lịch đạt trên 113.310 tỷ đồng, đóng góp của du lịch vào GRDP Quảng Ninh hàng năm từ 5,6 - 9,64% (riêng năm 2021 là 2,3% do ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19). Đây là con số minh chứng rõ nét cho thấy di sản văn hóa - thiên nhiên đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế bằng cách thu hút du khách du lịch, tạo ra nguồn thu nhập và việc làm, kích thích các ngành kinh tế liên quan, đồng thời doanh thu từ du lịch được tái đầu tư để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, tạo nên chuỗi phát triển bền vững.

Năm 2025, Quảng Ninh dự kiến đón trên 20 triệu lượt khách, trong đó có 4,5 triệu lượt khách quốc tế, doanh thu đạt 55.000 tỷ đồng, gấp 2,3 lần so với năm 2020; đóng góp của du lịch vào GRDP của Quảng Ninh trên 10%.

Vùng đất bên bờ di sản Vịnh Hạ Long. Ảnh: QMG

Để phát huy giá trị di sản, Quảng Ninh đa dạng các sản phẩm, dịch vụ du lịch, nâng cao chất lượng trải nghiệm cho khách tham quan, hướng đến phát triển du lịch bền vững. Cụ thể, tỉnh nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch truyền thống; phát triển tuyến, điểm và sản phẩm, dịch vụ du lịch mới; mở rộng không gian du lịch nhằm tăng trải nghiệm, kéo dài thời gian nghỉ dưỡng của du khách, giảm áp lực cho khu vực di sản. Các bãi tắm, hang động mới, các khu vực có cảnh quan đẹp, an toàn; xây dựng các sản phẩm lưu niệm đặc sắc mang bản sắc riêng của Vịnh...

Trong Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XVI đã đưa kinh tế di sản thành nhiệm vụ trọng tâm, gắn với phát triển văn hóa, con người, bản sắc Quảng Ninh. Văn kiện cũng định hướng phát triển công nghiệp văn hóa, thúc đẩy kinh tế di sản thành động lực tăng trưởng mới.

Mục tiêu đến năm 2030, Quảng Ninh trở thành trung tâm du lịch quốc gia, tầm quốc tế, điểm đến hàng đầu khu vực ASEAN, gắn với các di sản - kỳ quan thế giới như Vịnh Hạ Long, Quần thể Yên Tử, Thương cảng cổ Vân Đồn… và hệ thống dịch vụ du lịch biển đảo đẳng cấp.

Hạ Long - đô thị hiện đại nằm cạnh Vịnh Hạ Long - Di sản Thiên nhiên Thế giới.

Trong năm 2025, Quảng Ninh sẽ tổ chức tới 170 chương trình, sự kiện và hoạt động kích cầu du lịch trong và ngoài nước, bao gồm 24 chương trình cấp quốc gia và quốc tế, cùng 146 chương trình cấp địa phương. Tất cả đều được xây dựng dựa trên nền tảng văn hóa đặc sắc, khai thác tối đa thế mạnh di sản để tạo sức hút mạnh mẽ đối với du khách.

Quỳnh Nga