Quốc hội biểu quyết thông qua 4 Luật trong lĩnh vực tư pháp với tỷ lệ tán thành rất cao

Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 04 dự thảo Luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, sáng ngày 27/10/2025, Quốc hội đã thảo luận tại Hội trường về việc tiếp thu, chỉnh lý 04 dự thảo Luật về tương trợ tư pháp.

Ngay sau phiên họp, UBTVQH đã chỉ đạo Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chủ trì, phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao) và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu và chỉnh lý 04 dự thảo Luật theo ý kiến của các vị ĐBQH, Đoàn ĐBQH và các cơ quan có liên quan.

04 dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý đã được gửi lấy ý kiến và đạt sự thống nhất cao của các cơ quan trình là Chính phủ và Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Quang cảnh phiên họp sáng 26/11

Nhìn chung, 04 dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện đã bám sát mục tiêu, quan điểm đề ra khi xây dựng các dự án luật, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường hợp tác quốc tế về pháp luật và hội nhập quốc tế trong tình hình mới, hoàn thiện pháp luật về tương trợ tư pháp nói chung và pháp luật trong từng lĩnh vực dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, tương trợ tư pháp về hình sự và tương trợ tư pháp về dân sự nói riêng; khắc phục những bất cập, hạn chế trong quá trình thực hiện Luật Tương trợ tư pháp năm 2007. UBTVQH cũng chỉ đạo các cơ quan rà soát, chỉnh lý, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Người bị phạt từ 1 năm tù đã có thể bị dẫn độ

Về dự thảo Luật Dẫn độ, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 04 chương, 45 điều. Theo UBTVQH, có 03 vấn đề lớn.

Cụ thể, về các trường hợp có thể bị dẫn độ (Điều 7), có ý kiến đề nghị nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu từ 02 năm tù trở lên tại khoản 1 Điều 7 để bảo đảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế, tránh lãng phí nguồn lực hành chính cho vụ việc nhỏ, đồng thời thể hiện chính sách nhân đạo, chỉ dẫn độ đối với những hành vi thật sự nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho xã hội.

UBTVQH xin báo cáo như sau: Quy định “người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 01 năm trở lên...” tại khoản 1 Điều 7 của dự thảo Luật là nội dung được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành (Điều 33), phù hợp với tập quán quốc tế và cam kết trong các hiệp định về dẫn độ mà Việt Nam đã ký kết, nhằm bảo đảm khả năng hợp tác linh hoạt, kịp thời trong nhiều vụ việc và không giới hạn ở các hành vi phạm tội nghiêm trọng.

Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Hoàng Thanh Tùng báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 04 dự thảo Luật

Trên thực tế, cơ quan có thẩm quyền có thể xem xét khả năng dẫn độ đối với người có hành vi phạm tội mà pháp luật quy định hình phạt tù là 01 năm nhưng người đó có vai trò quan trọng trong việc giải quyết vụ án.

Bên cạnh đó, chính sách nhân đạo của Nhà nước ta được bảo đảm qua cơ chế xem xét trong từng vụ việc cụ thể chứ không bằng việc đặt thêm tiêu chí về mức hình phạt. Nếu nâng ngưỡng hình phạt tù cao hơn sẽ dẫn tới trường hợp không thể dẫn độ đối với các vụ việc có mức hình phạt thấp mặc dù vẫn có ảnh hưởng quốc tế rõ ràng, làm giảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế và không khắc phục được nguy cơ vi phạm quyền con người trong từng trường hợp cụ thể.

Do đó, để bảo đảm tính tương thích quốc tế, duy trì hiệu quả hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đề nghị Quốc hội cho giữ ngưỡng hình phạt tối thiểu là 01 năm tù như quy định của dự thảo Luật.

Về dẫn độ có điều kiện (Điều 13), có ý kiến đề nghị bổ sung vào khoản 2 Điều 13 nội dung theo dõi việc thực hiện cam kết của nước ngoài sau dẫn độ; trường hợp vi phạm, Việt Nam có quyền yêu cầu bồi thường hoặc áp dụng các biện pháp ngoại giao tương ứng.

UBTVQH báo cáo như sau: Việc xem xét, chấp thuận và thực hiện điều kiện dẫn độ nhất định thuộc thẩm quyền nội bộ của từng quốc gia. Sau khi việc dẫn độ được thực hiện, theo nguyên tắc tôn trọng độc lập chủ quyền và không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác, Việt Nam chỉ có thể theo dõi, đôn đốc thông qua kênh ngoại giao khi cần thiết chứ không có thẩm quyền áp dụng chế tài đối với quốc gia khác.

Hoạt động dẫn độ dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng chủ quyền và thiện chí giữa các quốc gia, nên việc đặt ra cơ chế kiểm soát hoặc chế tài đối với nước ngoài có thể bị coi là can thiệp vào công việc nội bộ, ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại, đồng thời làm phát sinh xung đột pháp lý, không phù hợp với tập quán quốc tế. Do đó, đề nghị Quốc hội cho phép không bổ sung nội dung này vào dự thảo Luật.

Về giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ (Điều 33), có ý kiến cho rằng, việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp liên quan đến quyền con người và thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong hợp tác quốc tế nên cần quy định cụ thể hơn về các cơ quan có thẩm quyền, cơ chế giao quyền và quy định về nơi giữ người trong trường hợp khẩn cấp để bảo đảm tính khả thi, đồng thời giao Bộ trưởng Bộ Công an hướng dẫn về nội dung của quyết định giữ người, chế độ và công tác quản lý đối với người bị giữ trong thời gian giữ tại các cơ sở lưu trú.

Quốc hội đã biểu quyết thông qua 4 Luật với tỷ lệ tán thành cao

Giao Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì việc chuyển đổi hình phạt tù

Đối với dự thảo Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 04 chương, 48 điều. UBTVQH cho biết đã tiếp thu, chỉnh lý đối với 02 vấn đề lớn.

Theo đó, về phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định tiếp nhận hoặc quyết định từ chối tiếp nhận bị kháng cáo, kháng nghị; phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định chuyển giao hoặc quyết định từ chối chuyển giao bị kháng cáo, kháng nghị (Điều 24, Điều 41), tiếp thu ý kiến ĐBQH, UBTVQH đã bổ sung quy định về trách nhiệm, thời hạn mà Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân phải gửi thông báo về việc kháng cáo, kháng nghị.

Về chuyển đổi hình phạt tù (Điều 25), theo UBTVQH, đây là vấn đề phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền của người đang chấp hành án phạt tù, trong khi chính sách hình sự của Việt Nam với các nước có nhiều điểm khác biệt.

Do đó, để bảo đảm quy định của dự thảo Luật khả thi, ổn định, thuận lợi khi áp dụng, phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, khoản 5 Điều 25 giao “Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định chi tiết Điều này” để quy định cụ thể về các nội dung có liên quan như: việc chuyển đổi hình phạt tù trong trường hợp hình phạt tù mà nước chuyển giao đã áp dụng với người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn trên 30 năm đối với nhiều tội, trên 20 năm đối với một tội; việc chuyển đổi hình phạt tù trong thời gian đã chấp hành được một phần bản án, quyết định của tòa án nước chuyển giao...

Trong quá trình triển khai thi hành Luật, nếu phát sinh vướng mắc, bất cập thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao căn cứ vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân để ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.

Các ĐBQH biểu quyết bằng hình thức điện tử

Không tương trợ tư pháp trong xử lý vụ việc cạnh tranh

Về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật có 04 chương, 38 điều. UBTVQH chỉnh lý đối với 03 vấn đề lớn.

Thứ nhất, về phạm vi điều chỉnh (Điều 1), có ý kiến đề nghị bổ sung “vụ việc cạnh tranh” vào phạm vi tương trợ tư pháp. UBTVQH cho biết, phạm vi tương trợ tư pháp về dân sự là hợp tác, hỗ trợ giữa Việt Nam và nước ngoài về một số hoạt động để giải quyết vụ việc dân sự, vụ việc phá sản, việc thi hành án dân sự của các cơ quan tư pháp. Trong khi đó, cơ quan giải quyết vụ việc cạnh tranh là Ủy ban Cạnh tranh quốc gia thuộc Bộ Công Thương, không phải là cơ quan tư pháp.

Theo Luật Cạnh tranh hiện hành, trình tự Ủy ban Cạnh tranh quốc gia xử lý vụ việc cạnh tranh không phải là hoạt động tố tụng tư pháp; quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh mang tính chất hành chính, kinh tế; trường hợp các bên đương sự không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại đối với quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh thì có thể khởi kiện yêu cầu Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết theo quy định của Luật Tố tụng hành chính.

Khi giải quyết vụ án hành chính, nếu phát sinh nhu cầu thu thập chứng cứ, tống đạt tài liệu, văn bản tố tụng ra nước ngoài,... thì Tòa án nhân dân có thẩm quyền sẽ làm thủ tục yêu cầu tương trợ tư pháp ra nước ngoài căn cứ vào Điều 370a của Luật Tố tụng hành chính.

Các điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về dân sự mà Việt Nam đã ký kết với các nước và vùng lãnh thổ cũng không quy định nội dung tương trợ tư pháp về dân sự trong xử lý vụ việc cạnh tranh. Do đó, quy định về phạm vi điều chỉnh của Luật Tương trợ tư pháp về dân sự như tại Điều 1 là phù hợp.

Về nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự (Điều 6), tiếp thu ý kiến của ĐBQH, UBTVQH đã chỉ đạo chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định nguyên tắc “có đi có lại” trong tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và nước ngoài để bảo đảm linh hoạt trong áp dụng, thực thi nguyên tắc này nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân của Việt Nam, thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự (có 04 chương, 42 điều) cũng được UBTVQH tiếp thu, chỉnh lý đối với 04 vấn đề lớn.

Thanh Hòa