Quốc hội thông qua '1 luật sửa 5 luật' trong lĩnh vực tư pháp

Các đại biểu Quốc hội nghe Chánh án Tòa án nhân dân tói cao Lê Minh Trí giải trình (Ảnh: Quang Vinh)

Trước đó, giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, ông Lê Minh Trí, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực có nhiều ý kiến tán thành quy định Tòa án nhân dân khu vực xét xử sơ thẩm tất cả các vụ án hành chính, vụ việc dân sự, giải quyết phá sản; có ý kiến đề nghị từng bước mở rộng thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực; có ý kiến nhất trí giao Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm tất cả các vụ án hành chính. có ý kiến băn khoăn về tính hiệu quả khi giao thẩm quyền xét xử sơ thẩm đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cho Tòa án nhân dân khu vực; có ý kiến đề nghị giao Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã; Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; có ý kiến đề nghị tiếp tục giao Tòa án nhân dân cấp tỉnh thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài thương mại, bắt giữ tàu bay, tàu biển, vụ án có tính chất phức tạp hoặc yếu tố nước ngoài.

Trước các ý kiến trên, theo ông Trí, Tòa án nhân dân tối cao xin báo cáo như sau: việc chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho Tòa án nhân dân khu vực là nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường phân cấp, phân quyền cho cơ sở.

Đây là giải pháp để sắp xếp, tổ chức Tòa án theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã được Đảng ủy Tòa án nhân dân tối cao đề xuất trong Đề án “Tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong thời kỳ mới” (sau đậy gọi tắt là Đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy Tòa án nhân dân) và được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua. Tòa án nhân dân khu vực là một cấp Tòa án mới được thành lập có quy mô, thẩm quyền, số lượng và chất lượng Thẩm phán lớn hơn so với Tòa án cấp huyện trước đây.

“Trong thời gian tới, Tòa án nhân dân tổi cao sẽ thực hiện nhiều giải pháp như tăng cường đào tạo, tập huấn, bố trí đội ngũ Thẩm phán đủ năng lực để thực hiện tốt nhiệm vụ của Tòa án nhân dân khu vực nên không cần thiết phải giữ lại thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm một số loại vụ án, vụ việc của Tòa án nhân dân cấp tỉnh”, ông Trí nói và cho hay về thầm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, Tòa án nhân dân tối cao xin tiếp thu ý kiến của Đại biểu Quốc hội, sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 37 Bộ luật Tố tụng dân sự theo hướng “Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại.”.

Bên cạnh đó: Có ý kiến nhất trí quy định thẩm quyền của Tòa Kinh tế, Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ thuộc Tòa án nhân dân khu vực. Có ý kiến đề nghị chỉ thành lập Tòa chuyên trách về phá sản, sở hữu trí tuệ, thuộc Tòa án nhân dân khu vực ở các địa bàn trọng điểm, đô thị lớn. Có ý kiến đề nghị không nên thành lập Tòa Phá sản chuyên trách vì thực tế số lượng vụ việc không nhiều. Có ý kiến đề nghị làm rõ thẩm quyền giải quyết vụ việc phá sản tại các Tòa án nhân dân khu vực không có Tòa chuyên trách về phá sản. Có ý kiến đề nghị quy định theo hướng “Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyết các vụ án phá sản trong phạm vi lãnh thổ của Tòa án nhân dân khu vực đó” và đề nghị trong trường hợp cần thiết sẽ giao cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh xử lý trong quá trình chuyển giao mô hình hoạt động như hiện nay.

Về các ý kiến trên, ông Trí giải trình: Tòa án nhân dân tối cao thấy rằng việc thành lập các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ, phá sản đã được quy định trong Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024. Tuy nhiên, khi thực hiện việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, Tòa án nhân dân tối cao đề xuất không tổ chức các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt như một cấp Tòa án mà bố trí các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực ở các tỉnh, thành phố lớn là trung tâm kinh tế, tài chính của đất nước, theo Đề án sắp xếp, tỉnh gọn bộ máy Tòa án nhân dân đã được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua.

Tòa án nhân dân tối dự kiến đề xuất tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức 2 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 2 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí 4 tuệ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.

Đây là loại việc khó, phức tạp và ngày càng tăng theo tốc độ phát triển kinh tế của đất nước nên việc giải quyết vụ việc sở hữu trí tuệ, phá sản đòi hỏi phải được tổ chức chuyên nghiệp, chuyên môn hóa cả về bộ máy và con người; đội ngũ cán bộ cần có kiến thức chuyên sâu về pháp luật, hiểu biết về các lĩnh vực chuyên môn. Về thẩm quyền của Tòa Phá sản: Tòa án nhân dân tối cao đã chỉnh lý Điều 4 dự thảo Luật (sửa đổi, bổ sung Điều 8 Luật Phá sản) về thẩm quyền giải quyết phá sản của Tòa án nhân dân theo hướng “Tòa Phá sản Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyếtphả sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã có trụ sở chính trong phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa Phá sản thuộc Tòa án nhân dân khu vực đó”.

Việt Thắng