Quỹ đầu tư mạo hiểm giúp thúc đẩy khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo

Nghiên cứu chế tạo Robot tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc. Ảnh Thanh Hải

Cần thiết thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm

Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay Việt Nam có hơn 200 Quỹ đầu tư mạo hiểm đang hoạt động, phần lớn trong số đó là các quỹ tư nhân có vốn nước ngoài, tập trung vào các startup công nghệ. Chỉ có khoảng 30 quỹ được đăng ký thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam. Các quỹ này chủ yếu đầu tư vào các startup trong lĩnh vực công nghệ thông tin, fintech, giáo dục, y tế và thương mại điện tử. Đặc điểm chung là đầu tư vào các giai đoạn sớm (pre-seed, seed) với mỗi khoản đầu tư từ vài trăm nghìn đến vài triệu đô la Mỹ.

Tuy nhiên, hoạt động đầu tư mạo hiểm vào khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST) tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức như: quy định pháp lý về đầu tư mạo hiểm có nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước chưa cụ thể, đặc biệt về mô hình hoạt động của Quỹ đầu tư mạo hiểm; khó khăn trong việc thu hút các startup tiếp nhận nguồn đầu tư trong nước khi mà các cơ chế tiếp cận vốn từ ngân hàng, quỹ đầu tư trong nước còn rất phức tạp, khó khăn chưa tiếp cận theo nguyên tắc thị trường, chấp nhận khả năng rủi ro, bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả; sự thiếu liên kết giữa các cơ quan quản lý Nhà nước, viện nghiên cứu, trường đại học và khu vực tư nhân để nguồn vốn đầu tư cho KHCN & ĐMST của Nhà nước có thể phát huy hiệu quả nhằm giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của TP Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung.

Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng phụ thuộc vào tri thức và ĐMST, các quốc gia, địa phương có định hướng phát triển bền vững đều chú trọng xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp, đặc biệt là khởi nghiệp ĐMST. Tại Việt Nam, Hà Nội là một trong những trung tâm kinh tế, chính trị, giáo dục lớn nhất cả nước, nơi tập trung đông đảo các viện nghiên cứu, trường đại học, các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp và đặc biệt là đội ngũ trí thức, doanh nhân trẻ năng động.

Tuy nhiên, một trong những rào cản lớn nhất đối với các DN khởi nghiệp ĐMST chính là khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt là vốn đầu tư mạo hiểm giai đoạn sớm. Trong khi đó, các nhà đầu tư tư nhân thường dè dặt do rủi ro cao, thiếu thông tin, thiếu các công cụ hỗ trợ quản trị đầu tư. Trên cơ sở đó, việc thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm có yếu tố Nhà nước tại TP Hà Nội là cần thiết nhằm: cung cấp nguồn vốn chiến lược và hỗ trợ phi tài chính (đào tạo, cố vấn, kết nối quốc tế), giúp DN khởi nghiệp sáng tạo phát triển sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế 2 con số; thúc đẩy hình thành, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST, kết nối các thành phần: trường đại học, viện nghiên cứu, nhà đầu tư, các DN khởi nghiệp sáng tạo và đối tác quốc tế, đặc biệt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của TP Hà Nội.

Quỹ đầu tư mạo hiểm thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Theo dự thảo Nghị quyết, Quỹ đầu tư mạo hiểm TP Hà Nội là quỹ do UBND TP Hà Nội thành lập và hoạt động theo mô hình hợp tác công tư dựa trên hợp đồng hợp tác đầu tư kinh doanh (BCC), không có tư cách pháp nhân. Quỹ được cấp vốn điều lệ từ ngân sách địa phương, được nhận tài trợ, huy động các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật nhằm mục tiêu đầu tư vốn vào các DN công nghệ cao, DN khoa học và công nghệ, DN khởi nghiệp sáng tạo trong các lĩnh vực trọng điểm về khoa học và công nghệ của Thủ đô nhằm hỗ trợ, thúc đẩy ĐMST và thương mại hóa sản phẩm khoa học, công nghệ. Quỹ hoạt động theo nguyên tắc thị trường, chấp nhận khả năng rủi ro, bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả, chống thất thoát, lãng phí vốn.

Thời gian dự kiến thí điểm thành lập quỹ là 10 năm kể từ ngày cấp có thẩm quyền phê duyệt quyết định thành lập; sau 5 năm đầu đánh giá sơ kết kết quả thực hiện đề án, 10 năm đánh giá tổng kết thí điểm thành lập quỹ trình HĐND TP quyết định tiếp tục hay chấm dứt hoạt động của quỹ. Đại hội nhà đầu tư gồm UBND TP Hà Nội và tối đa 6 nhà đầu tư tư nhân góp vốn thành lập trên hợp đồng góp vốn. Hội đồng quản lý quỹ có số lượng thành viên tối đa 9 người. Công ty quản lý quỹ được Quỹ đầu tư mạo hiểm TP thuê để thực hiện việc quản lý vốn và hoạt động đầu tư theo hợp đồng quản lý quỹ ký kết với hội đồng quản lý quỹ. Vốn của Quỹ đầu tư mạo hiểm TP được hình thành từ vốn góp từ ngân sách TP Hà Nội và tối đa 6 nhà đầu tư theo thỏa thuận tại điều lệ quỹ và hợp đồng góp vốn. Phần vốn góp từ ngân sách Nhà nước đóng góp vào vốn của Quỹ đầu tư mạo hiểm của TP do HĐND TP quyết định. Quỹ có thể tiếp nhận các khoản tài trợ, viện trợ và các nguồn vốn hợp pháp khác theo quyết định của đại hội nhà đầu tư và phù hợp với quy định của pháp luật.

Quỹ đầu tư mạo hiểm TP được bố trí vốn điều lệ từ ngân sách TP, vốn góp từ các nhà đầu tư, được nhận tài trợ, huy động các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật. Phần vốn góp từ ngân sách của TP không quá 600 tỷ đồng và không vượt quá 49% vốn điều lệ của quỹ. Phần vốn góp còn lại từ các nhà đầu tư đáp ứng các điều kiện theo điều lệ quỹ và được thực hiện thông qua hợp đồng góp vốn. Căn cứ danh mục nhiệm vụ khoa học và công nghệ trọng điểm của Thủ đô, quy chế quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ của Thủ đô do Chủ tịch UBND TP phê duyệt, hội đồng quản lý quỹ quy định chi tiết danh mục đầu tư của quỹ theo từng giai đoạn.

PGS.TS Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Thủ đô Hà Nội cho biết, Quỹ đầu tư mạo hiểm có sử dụng ngân sách đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và phát triển kinh tế, đặc biệt là đối với các DN khởi nghiệp. Khi kết hợp nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, hiệu quả của các quỹ này càng được nhân lên. Nhiều quốc gia phát triển đã nhận thấy tầm quan trọng của Quỹ đầu tư mạo hiểm trong việc thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, nhiều nước đã ban hành các chính sách hỗ trợ tích cực cho sự phát triển của các Quỹ đầu tư mạo hiểm, đặc biệt là những quỹ sử dụng ngân sách Nhà nước.

Việc đưa quy định về đầu tư mạo hiểm có sử dụng ngân sách vào Luật Thủ đô 2024 là một bước tiến quan trọng, tạo ra những tác động tích cực và mở ra nhiều cơ hội mới cho việc thúc đẩy ĐMST tại Hà Nội như: tạo nguồn vốn ổn định; thúc đẩy ĐMST; xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp; tăng cường vị thế của Hà Nội; phát triển công nghiệp; phát triển sản phẩm, dịch vụ mới; tạo ra việc làm; thu hút đầu tư nước ngoài; lan tỏa mô hình thành công, khuyến khích các địa phương khác học hỏi, áp dụng; đóng góp vào nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế. Ths Thạch Lê Anh, chuyên gia về khởi nghiệp ĐMST và đầu tư mạo hiểm cho biết, với mô hình quỹ hợp tác công – tư, đây là mô hình phổ biến, trong đó chính phủ và các nhà đầu tư tư nhân cùng góp vốn thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm. Chính phủ có thể sử dụng ngân sách để đóng góp một phần vốn ban đầu, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia.

Việc triển khai cơ chế đầu tư mạo hiểm có sử dụng ngân sách Nhà nước sẽ mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho Hà Nội và nền kinh tế quốc gia, giúp thúc đẩy khởi nghiệp và ĐMST; tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia; tạo việc làm và cải thiện chất lượng lao động; phát triển bền vững và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ths Thạch Lê Anh, chuyên gia về khởi nghiệp ĐMST và đầu tư mạo hiểm

Bảo Châu