QUY ĐỊNH CHẶT CHẼ CÁC TRƯỜNG HỢP VÀ THẨM QUYỀN QUYẾT ĐỊNH CÁC TRƯỜNG HỢP CHỈ ĐỊNH THẦU

Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi)

Tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thảo luận tại tổ và hội trường về dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) với 129 lượt ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu. Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Dự thảo Luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 3/2023, sau đó tiếp tục được hoàn thiện trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách, gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan.

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao cơ quan soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra đã nghiên cứu, tiếp thu rất nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia qua các hội thảo, hội nghị. Các đại biểu ghi nhận dự thảo Luật trình Quốc hội cho ý kiến lần này đã rất hoàn chỉnh và có đủ điều kiện để thông qua, sớm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác đấu thầu trong thời gian qua.

Một trong những nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm là quy định về chỉ định thầu. Trước đó, tại Kỳ họp thứ 4, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật bổ sung nhiều trường hợp chỉ định thầu, giảm trường hợp đấu thầu là không phù hợp, cần quy định chặt chẽ, chỉ áp dụng chỉ định thầu trong trường hợp thật sự cần thiết, cấp bách và quy định tiêu chí cụ thể, tránh lạm dụng. Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, chỉnh lý Điều 23 Dự thảo luật mới theo hướng giảm một số trường hợp chỉ định thầu.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi)

Theo đó, trong dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 này đã bỏ quy định áp dụng chỉ định thầu đối với gói thầu tái định cư vì đây là công việc không phức tạp và nhiều nhà thầu có thể thực hiện được. Đối với dự án quan trọng quốc gia, việc chỉ định thầu sẽ do Quốc hội quyết định khi phê duyệt chủ trương đầu tư của dự án.

Dự thảo Luật cũng đã chỉnh lý quy định về chỉ định thầu đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn theo hướng áp dụng đối với một số gói thầu có tính đặc thù, liên quan đến bản quyền tác giả hoặc phải bảo đảm tính tương thích về công nghệ.

Để bao quát các trường hợp cấp bách, cấp cứu trong lĩnh vực y tế, dự thảo Luật quy định chỉ định thầu đối với gói thầu cung cấp thuốc, hóa chất, thiết bị y tế để cấp cứu người bệnh trong trường hợp cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không có đủ thuốc, hóa chất, thiết bị y tế; Gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế chỉ có duy nhất một hãng sản xuất trên thị trường do yêu cầu về giải pháp công nghệ.

Ngoài ra dự thảo đã Luật hóa quy định về hạn mức chỉ định thầu đã được áp dụng theo quy định tại Nghị định số 63/2014/NĐ-CP. Trường hợp cần điều chỉnh hạn mức chỉ định thầu để phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và yêu cầu quản lý nhà nước trong từng thời kỳ, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định. Bổ sung một số trường hợp chỉ định thầu đang được áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt theo quy định tại Quyết định số 17/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhưng có đủ điều kiện để áp dụng chỉ định thầu.

Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An

Phát biểu tại hội trường về nội dung này, đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An cho rằng dự thảo Luật thì đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu là chưa phù hợp, vì về lâu dài sẽ không tạo ra tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu, tiềm ẩn nhiều rủi ro, dễ xảy ra tiêu cực. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát, quy định chặt chẽ hơn các trường hợp và thẩm quyền quyết định các trường hợp chỉ định thầu theo quy định tại Điều 23 của dự thảo Luật, tránh việc áp dụng tùy tiện hoặc lách các quy định của pháp luật.

Ngoài ra, đại biểu Lê Thị Song An đề nghị dự thảo luật cần quy định rõ hơn cách thức để xác định cụ thể nội dung này nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cơ quan, đơn vị khi áp dụng chỉ định thấu với gói thầu chỉ có duy nhất một nhà thầu thực hiện được trên thị trường do yêu cầu về giải pháp công nghệ. Đại biểu Lê Thị Song An phân tích, một số lĩnh vực như y tế, trên thực tiễn chỉ có một nhà sản xuất thực hiện nhưng để các cơ sở y tế chứng minh mặt hàng đó là duy nhất để thực hiện chỉ định là khó thực hiện.

Có cùng vấn đề quan tâm, đại biểu Nguyễn Hữu Chính – Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội bày tỏ hoàn toàn nhất trí quy định tại Điều 23 dự thảo Luật nêu các trường hợp được áp dụng chỉ định thầu, trong đó bổ sung trường hợp gói thầu cung cấp thuốc, hóa chất, thiết bị y tế để cấp cứu người bệnh trong trường hợp cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không đủ số thuốc, hóa chất, thiết bị y tế. Gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế chỉ duy nhất có một hãng sản xuất trên thị trường do yêu cầu giải pháp công nghệ, áp dụng chỉ định thầu trong trường hợp này là giải pháp kịp thời đối với các trường hợp cấp bách, ví dụ như đại dịch COVID-19 vừa qua, đại biểu nêu rõ.

Đại biểu Nguyễn Hữu Chính – Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội

Theo đại biểu Nguyễn Hữu Chính, để tránh lạm dụng, cần thiết cân nhắc và quy định chi tiết tiêu chí, điều kiện áp dụng hình thức chỉ định thầu đối với gói thầu tư vấn thi công di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, rà phá bom mìn, vật nổ để phục vụ công tác giải phóng mặt bằng theo quy định tại điểm h khoản 1 Điều 23 dự thảo Luật. Đại biểu làm rõ, việc thi công các công trình hạ tầng kỹ thuật phục vụ công tác giải phóng mặt bằng là tương đối phổ biến, cũng không quá phức tạp và cũng không mang tính đặc thù để lựa chọn hình thức chỉ định thầu mà không áp dụng hình thức đấu thầu là không cần thiết.

Có chung ý kiến cho rằng quy định “việc chỉ định các gói thầu phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh, tránh nguy hại đến tính mạng, sức khỏe người dân" là cần thiết trong bối cảnh hiện nay, song đại biểu Trần Thị Nhị Hà – Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội cho rằng còn một số thuật ngữ nội dung quy định chưa rõ về nội hàm, khái niệm thế nào là "gói thầu cần triển khai ngay" có thể dẫn đến nguy cơ áp dụng tùy tiện hình thức chỉ định thầu.

Theo đại biểu Trần Thị Nhị Hà, cụm từ "cần triển khai ngay" được quy định tại Luật Đấu thầu từ năm 2013 đã gây ra sự lúng túng trong áp dụng, đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh. Quy định tại điểm c khoản 1 Điều 23 dự thảo Luật "chỉ định thầu được áp dụng cho gói thầu chỉ có duy nhất một hãng sản xuất trên thị trường, do yêu cầu về giải pháp công nghệ" là hoàn toàn phù hợp. Tuy nhiên, tại điểm b khoản 1 Điều 28 cũng tại dự thảo Luật này "đàm phán giá được áp dụng với các gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế, vật tư y tế chỉ có 1 hoặc 2 hãng sản xuất". Như vậy, với gói thầu chỉ có duy nhất 1 hãng sản xuất trên thị trường sẽ áp dụng đàm phán giá hay chỉ định thầu, Luật cần quy định rõ trường hợp nào áp dụng đàm phán giá, trường hợp nào áp dụng chỉ định thầu, để các đơn vị khi tổ chức mua sắm áp dụng đúng quy định pháp luật.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà – Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội

Đối với quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 23 quy định này cho phép áp dụng chỉ định thầu đối với các trường hợp có tính độc quyền bảo hộ sáng chế, tuy nhiên bên cạnh các trang thiết bị y tế, mua sắm từ nguồn ngân sách, các cơ sở y tế còn nhận rất nhiều trang thiết bị y tế từ nguồn viện trợ, tài trợ, trong số đó cũng có một số trang thiết bị y tế cũng đòi hỏi đảm bảo tính tương thích về công nghệ và bản quyền, vì vậy cần phải bổ sung quy định đối với trường hợp trang thiết bị y tế được nhận từ viện trợ, tài trợ.

Về chỉ định thầu rút gọn, dự thảo Luật lần này quy định các gói thầu được chỉ định thầu rút gọn theo hạn mức gói thầu. Đại biểu Trần Thị Nhị Hà đề nghị có điều riêng trong dự thảo quy định về chỉ định thầu rút gọn, trong đó mở rộng các trường hợp áp dụng chỉ định thầu rút gọn gồm cả trang thiết bị y tế, vật tư tiêu hao, sinh phẩm, hóa chất xét nghiệm và thuốc. Nội dung dự thảo cần quy định phân biệt các trường hợp chỉ định thầu rút gọn và chỉ định thầu, không để xảy ra lúng túng trong việc áp dụng pháp luật như hiện nay./.

Bảo Yến