Quy định trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ

Các đại biểu Quốc hội dành một phút mặc niệm nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ

Tại phiên họp, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã trình bày Tờ trình về dự án Luật Dẫn độ và dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, hoạt động dẫn độ được quy định tại một số chương của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007, đã thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện pháp luật, tăng cường hội nhập quốc tế về pháp luật và cải cách tư pháp. Tuy nhiên, qua hơn 16 năm triển khai, quy định về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập.

Do đó, việc ban hành Luật Dẫn độ là hết sức cần thiết để hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về dẫn độ.

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày Tờ trình dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Dự thảo Luật Dẫn độ dự kiến gồm 4 chương và 45 điều, trong đó, sửa đổi 19 điều, bổ sung 10 điều và cắt giảm 1 điều so với Luật Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dẫn độ. Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, dự thảo luật bổ sung điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, chuyển cơ quan quyết định việc áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Công an.

Một trong những điểm mới là dự thảo luật quy định trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ. Theo đó, trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ theo quy định tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam và nước đó là thành viên thì thực hiện theo quy định tại Điều 113 của Bộ luật Tố tụng hình sự, nếu nước yêu cầu cung cấp đủ thông tin và cam kết thực hiện đầy đủ các nội dung quy định tại luật này. Văn bản yêu cầu bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ phải có lý do và mục đích; thông tin về tội danh bị và khung hình phạt; cam kết bồi thường thiệt hại trong trường hợp có oan, sai đối với người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ.

Về từ chối dẫn độ cho nước ngoài, cơ bản quy định này được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp, đồng thời bổ sung một số trường hợp bắt buộc từ chối dẫn độ như: Người bị yêu cầu dẫn độ có khả năng bị truy bức, tra tấn ở nước yêu cầu dẫn độ do có sự phân biệt về chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch, dân tộc, thành phần xã hội hoặc quan điểm chính trị hoặc vì lý do khác; hành vi mà người bị yêu cầu dẫn độ không phải là tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự; bổ sung trường hợp có thể từ chối dẫn độ, bao gồm tội phạm bị yêu cầu dẫn độ là tội phạm liên quan đến chính trị, quân đội.

Bộ Công an là Cơ quan Trung ương về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù

Về Tờ trình dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thi hành Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra hiện nay, việc xây dựng dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là cần thiết, phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm đẩy mạnh chiến lược hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp và tăng cường hội nhập quốc tế.

Dự thảo luật gồm 4 chương, 45 điều. So với quy định của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 trong lĩnh vực chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, dự thảo luật sửa đổi 14 điều, xây dựng mới 18 điều, bỏ 5 điều và 2 quy định.

Về Cơ quan Trung ương về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Điều 6 dự thảo luật quy định Bộ Công an là Cơ quan Trung ương về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Về điều kiện tiếp nhận, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, dự thảo luật quy định người đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài có thể được tiếp nhận, chuyển giao khi có đủ các điều kiện: Là công dân Việt Nam (trường hợp tiếp nhận người đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài về Việt Nam) hoặc là công dân của nước nhận hoặc là người được phép cư trú không thời hạn ở nước nhận hoặc nước nhận đồng ý tiếp nhận (trường hợp chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù ở Việt Nam cho nước ngoài); hành vi phạm tội mà người đó bị kết án phạt tù cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật nước chuyển giao (hoặc nước nhận);

Vào thời điểm nhận được yêu cầu chuyển giao, thời hạn chưa chấp hành án phạt tù phải còn ít nhất là một năm; trong trường hợp đặc biệt, thời hạn này có thể ít hơn một năm. Bản án đối với người được chuyển giao đã có hiệu lực pháp luật; có sự đồng ý của Việt Nam và nước chuyển giao (hoặc nước nhận); có sự đồng ý của người được chuyển giao. Trường hợp người được chuyển giao không có đầy đủ năng lực để đồng ý theo pháp luật của nước chuyển giao thì phải có sự đồng ý của người đại diện hợp pháp của người đó...

Góp phần thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế về dẫn độ

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Dẫn độ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban tán thành sự cần thiết xây dựng Luật và cho rằng, nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, quy định của Hiến pháp, bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên và bảo đảm yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ (Điều 5), Ủy ban tán thành việc quy định cụ thể các điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại và giao Bộ Công an quyết định việc áp dụng nguyên tắc này trong dẫn độ; trường hợp cần thiết, Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan trước khi quyết định.

Về dẫn độ có điều kiện (Điều 12), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành với quy định của dự thảo Luật về việc trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này vì phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay, góp phần thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế về dẫn độ, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Có ý kiến đề nghị làm rõ phạm vi những loại điều kiện mà Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ để tránh tùy nghi trong quá trình thực hiện.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát, bám sát quá trình sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan đến tương trợ tư pháp là Luật Dẫn độ, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và một số dự án Luật khác đang trình Quốc hội xem xét, thông qua để kịp thời cập nhật, chỉnh lý dự thảo Luật, bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Thẩm tra dự thảo Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành luật. Tuy nhiên, về nguyên tắc "có đi có lại", cơ quan thẩm tra đề nghị Bộ Công an cần tham khảo ý kiến Bộ Ngoại giao trước khi quyết định, nhằm bảo đảm tính thận trọng, phù hợp với đường lối đối ngoại... Riêng về quy định chuyển đổi hình phạt, cơ quan thẩm tra cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ tác động, đặc biệt trong bối cảnh sự khác biệt lớn về hệ thống pháp luật và hình phạt giữa các quốc gia.

Xuân Tùng (TTXVN)