Quy mô trái phiếu doanh nghiệp khó đạt mục tiêu 2030

Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đặt mục tiêu dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt tối thiểu 20% GDP vào năm 2025 và đạt tối thiểu 25% GDP vào năm 2030. Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, mục tiêu này ngày càng khó thực hiện.

"Trái phiếu là kênh huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp nhưng hiện nay với mục tiêu đặt ra đến năm 2025 dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt tối thiểu khoảng 20% GDP là khó", ông Hoàng Văn Cường, Ủy viên ủy ban tài chính - ngân sách Quốc hội, Phó chủ tịch Hội Khoa học kinh tế Việt Nam nhận định.

"Đến năm 2030, mục tiêu dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt được 25% cũng rất khó", ông Cường chia sẻ tại hội thảo "Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp tới 2030: Góc nhìn từ xếp hạng tín nhiệm" do VnEconomy phối hợp với Moody’s Ratings và VIS Rating tổ chức.

Theo ông Cường, sau giai đoạn tăng trưởng bùng nổ 2018-2021, khủng hoảng thị trường trái phiếu xảy ra vào năm 2022 khiến tỷ lệ dư nợ rơi từ 16% GDP xuống còn khoảng 11% GDP và hiện tại chưa có chiều hướng đi lên mà vẫn đi ngang.

Thị trường trái phiếu so với GDP khoảng 11% nhưng so tổng vốn huy động thì quy mô trái phiếu còn nhỏ hơn nữa. Vốn trái phiếu khoảng 8% so với tín dụng, các doanh nghiệp hiện nay chưa tiếp cận đúng nghĩa thị trường vốn mà vẫn thông qua ngân hàng huy động vốn ngắn hạn.

Đồng quan điểm, ông Trần Lê Minh, Tổng giám đốc CTCP Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating) cho biết nhìn vào mục tiêu năm 2030 phải đạt quy mô trái phiếu doanh nghiệp tương đương 25% GDP là rất khó.

Ông Minh ước tính, nếu Việt Nam chỉ tăng trưởng GDP tốc độ bình quân 5,5 - 6% cho 8 năm tới thì quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp vào khoảng 160-170 tỷ USD, tăng 3,5 lần so với quy mô hiện tại. Lúc đó, thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam sẽ tương đương với Malaysia.

Để vươn tới con số này thì bình quân 8 năm tới, mỗi năm Việt Nam phải phát hành mới khoảng 370 nghìn tỷ đồng trái phiếu, tương đương kết quả năm 2020, năm đỉnh cao trước khi bùng nổ những vấn đề trên thị trường. "Đây thực sự là mục tiêu khó khăn", ông Minh nhấn mạnh.

VIS Rating nêu hàng loạt điểm nghẽn của thị trường trái phiếu hiện nay như: mức độ minh bạch thông tin và chất lượng của các đợt phát hành còn yếu, chưa có sự phân hóa rõ ràng về đặc thù rủi ro của từng loại hình trái phiếu, thiếu tham chiếu để xác định giá trái phiếu doanh nghiệp và đưa ra các quyết định, sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp dài hạn còn hạn chế.

Tổng giám đốc VIS Rating chỉ ra ba điều kiện cần để giúp thị trường trái phiếu Việt Nam phát triển đạt được mục tiêu quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tới năm 2030 đạt tối thiểu là 25% GDP.

Thứ nhất, minh bạch thông tin thị trường bởi nếu không minh bạch thị trường sẽ không thể và không bao giờ phát triển được. Theo đó, phải có thông tin mức độ rủi ro trái phiếu bán trên thị trường gồm mức độ rủi ro của tổ chức phát hành, khả năng trả nợ và phải có thông tin đầy đủ về rủi ro của tổ chức phát hành được một bên độc lập cung cấp.

Thứ hai, tham chiếu đơn giản phổ biến để nhà đầu tư dựa vào đó để biết trái phiếu đang được giao dịch mức giá thế nào, hay còn gọi là đường cong lãi suất trái phiếu doanh nghiệp. Điều này giúp các nhà đầu tư tránh tình trạng dò dẫm, không biết giá nào đúng để đặt lệnh giao dịch.

Thứ ba, thay đổi cơ cấu nhà đầu tư. Nhà đầu tư cá nhân trên thị trường Việt Nam đang đóng tỷ lệ sở hữu trái phiếu doanh nghiệp cao, theo thống kê của VIS Rating cuối năm ngoái nhà đầu tư đang sở hữu 33% tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành. Ngược lại với các thị trường khác muốn phát triển trái phiếu doanh nghiệp thông qua việc phát hành kỳ hạn dài được nắm giữ bởi các nhà đầu tư là tổ chức.

"Ở thời điểm nay chúng ta làm rất tốt tiền đề và bước đầu tiên giải quyết vấn đề cho điều kiện một và hai. Nếu làm được thị trường trái phiếu sẽ phát triển về chất lượng và số lượng tốt hơn so với giai đoạn trước", ông Minh nhấn mạnh.

Trần Anh