Quỹ phòng thủ dân sự - hình thành từ đầu hay trong trường hợp cấp bách?

Chiều 14/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) thảo luận, cho ý kiến về một số nội dung của dự thảo Luật Phòng thủ dân sự (PTDS).

Báo cáo do Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh (UBQPAN) Lê Tấn Tới trình bày cho biết, một số ý kiến đề nghị cân nhắc không quy định Quỹ PTDS hay hợp nhất các quỹ, vì dễ trùng lặp nguồn thu, chồng chéo với các quỹ đã có trong luật chuyên ngành; có ý kiến đề nghị chỉ quy định việc thành lập quỹ, còn các nội dung khác giao cấp có thẩm quyền quy định chi tiết.

Chủ nhiệm UBQPAN Lê Tấn Tới trình bày báo cáo tại phiên họp.

Về vấn đề này, có 2 loại ý kiến: Loại ý kiến thứ nhất đề nghị cho giữ như dự thảo Luật Chính phủ trình, vì cho rằng, hoạt động PTDS có phạm vi rất rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực đời sống xã hội, xử lý những vấn đề quan trọng tầm quốc gia, liên quan đến phòng, chống, khắc phục hậu quả chiến tranh; phòng, chống, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố, thiên tai, dịch bệnh... Quỹ thực hiện trên nguyên tắc tự nguyện, không bắt buộc; được sử dụng trong điều kiện nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) không đáp ứng kịp thời, trong khi yêu cầu tài chính, nguồn lực khi có sự cố, thảm họa xảy ra là rất lớn, cấp thiết.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị bỏ quy định này với lý do: Hằng năm, ngân sách thường xuyên đã bố trí gồm cả nguồn dự toán ngân sách và nguồn dự phòng để thực hiện các nhiệm vụ chi cho phòng chống thiên tai, dịch bệnh… Nhiệm vụ chi của Quỹ PTDS trong một số trường hợp có thể trùng với nhiệm vụ chi của NSNN. Bên cạnh đó, hiệu quả của Quỹ này không cao vì khi xảy ra thiên tai sẽ cần kinh phí rất lớn, nên nếu để số dư ở mức nhỏ sẽ không đáp ứng được yêu cầu, nếu dư Quỹ lớn sẽ lãng phí vì không thường xuyên sử dụng; việc khắc phục hậu quả vẫn chủ yếu là NSNN.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương điều hành thảo luận.

Ngoài ra, nguồn thu của Quỹ chỉ do điều tiết từ các quỹ khác là không phù hợp. Việc hình thành Quỹ PTDS sẽ dẫn đến chấm dứt sự tồn tại của Quỹ phòng chống thiên tai và Quỹ phòng chống dịch, trong khi tính chất của Quỹ phòng chống thiên tai và Quỹ phòng chống dịch khác nhau. Việc thành lập Quỹ là không cần thiết và chưa phù hợp với Luật NSNN và quy chế hoạt động của các quỹ tài chính ngoài ngân sách.

Cơ quan soạn thảo tán thành với loại ý kiến thứ nhất và đề nghị giữ quy định như dự thảo Chính phủ trình, có chỉnh lý một số nội dung. Tuy nhiên, đa số ý kiến trong Thường trực UBQPAN đề nghị không quy định Quỹ PTDS mà thiết kế phương án hình thành quỹ trong trường hợp thật sự cần thiết.

UBQPAN đã xây dựng hai phương án xin ý kiến UBTVQH, trong đó Phương án 1 giữ quy định về Quỹ PTDS như dự thảo Chính phủ trình (tại điểm b khoản 2 Điều 43 và Điều 44).

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định thảo luận tại phiên họp.

Phương án 2 bỏ Điều 44 dự thảo Luật Chính phủ trình (Quỹ PTDS) và sửa điểm b khoản 2 Điều 43 (Tài chính, lực lượng, phương tiện, dữ trữ cho PTDS) thành: "Trong trường hợp cấp bách, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập quỹ theo quy định của pháp luật để quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, hỗ trợ, đóng tự nguyện bằng tiền, tài sản của các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước và các nguồn hợp pháp khác cho hoạt động phòng chống, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố".

"Việc chỉnh sửa này xuất phát từ kinh nghiệm của việc thành lập Quỹ vaccine thời gian qua, thể hiện sự linh hoạt trong huy động kịp thời nguồn lực cho các tình huống đặc biệt cấp bách" - Chủ nhiệm UBQPAN Lê Tấn Tới lý giải.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng thảo luận tại phiên họp.

Thảo luận tại phiên họp, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh ủng hộ phương án của Chính phủ, tuy nhiên nên kết hợp cả phương án 1 và phương án 2 để quy định cách huy động, nguồn huy động, nguyên tắc sử dụng..., đáp ứng yêu cầu đề ra.

Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đồng tình phương án 2 với lý do, UBTVQH trước đây từng giám sát các quỹ tài chính ngoài ngân sách, và thấy rằng nhiều quỹ hoạt động không hiệu quả, huy động không hiệu quả, cuối cùng cũng phụ thuộc vào NSNN, nhiều quỹ có nội dung chi trùng với nội dung chi ngân sách.

"Nội dung chi của Quỹ PTDS trùng gần như hoàn toàn với nội dung chỉ của Quỹ phòng chống thiên tai. Không thể có 2 quỹ ngoài ngân sách mà trùng một nội dung chi. Nếu có quỹ này nữa e là rất chồng chéo, không hiệu quả. Thay vào đó, trường hợp cần thiết Chính phủ thành lập các quỹ để đáp ứng yêu cầu cấp bách, phòng chống dịch bệnh hay thiên tai tại thời điểm cụ thể", Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương phát biểu giải trình thêm tại phiên họp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định và Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cũng bày tỏ nhất trí với phương án 2 do UBQPAN nêu ra vì phương án này linh hoạt, phù hợp hơn.

Phát biểu giải trình thêm tại phiên họp, thay mặt Ban soạn thảo, Thượng tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đề nghị nên có Quỹ PTDS thành lập ngay từ đầu, vì hoạt động PTDS có phạm vi rất rộng, liên quan nhiều đến đời sống xã hội, khi xảy ra sự cố, thảm họa thì gây thiệt hại rất lớn.

"Nếu chúng ta có nguồn lực trong tay thì khi xảy ra có điều kiện sử dụng nguồn đó giải quyết các vấn đề cấp thiết lúc đầu, sau đó tiếp tục huy động tiếp. Đơn cử thảm họa động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ, Syria, nếu không có nguồn lực ngay từ đầu thì rất khó để đáp ứng; các quốc gia, tổ chức viện trợ thì cũng phải có thời gian chứ không có được ngay", Thứ trưởng Nguyễn Tân Cương lý giải và cho rằng, điều này cũng phù hợp với Nghị quyết số 22 của Bộ Chính trị về chỉ đạo nội dung này.

An Quỳnh