Quyết sách chiến lược đưa đất nước thoát bẫy thu nhập trung bình

Các đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai tham dự phiên thảo luận ở Tổ 4 chiều 4/11. Ảnh: Hồ Long

Chiều 4/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng (gọi tắt là dự thảo Văn kiện).

Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú tham dự phiên thảo luận ở Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai).

Quyết sách thể hiện tầm nhìn chiến lược

Theo các đại biểu, dự thảo Văn kiện được chuẩn bị công phu, khoa học, chặt chẽ, có nhiều điểm mới, phản ánh tầm nhìn chiến lược đối với sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới; đồng thời thể hiện sự nhất trí cao với nội dung của dự thảo Văn kiện.

ĐBQH Phan Xuân Dũng (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

ĐBQH Phan Xuân Dũng (Khánh Hòa) bổ sung, dự thảo Văn kiện đã nhìn thẳng sự thật, đánh giá khách quan tình hình, từ đó đưa ra khát vọng để chuẩn bị cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

“Đội ngũ trí thức đánh giá rất cao cách làm ở thời điểm hiện nay, là kết hợp 3 văn kiện của Đảng (Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội, Báo cáo về tổng kết xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng) thành Báo cáo chính trị”, đại biểu thông tin.

Về nội dung chính, đại biểu Phan Xuân Dũng cho rằng, điều rất đặc biệt là lần này, Đảng đã khẳng định: Xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

“Điều này là cực quan trọng, bởi vì từ thực tiễn của Đảng ta trong thời gian qua và vị thế của đất nước hiện nay đã đưa ra bài học: mỗi một thắng lợi của Cách mạng Việt Nam đều gắn liền với phát huy trí tuệ của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ”, đại biểu Phan Xuân Dũng nhấn mạnh.

Cũng theo đại biểu, kinh nghiệm thế giới cho thấy, không có quốc gia nào giàu mạnh mà không dựa vào khoa học và công nghệ; vị thế của mỗi quốc gia đều được khẳng định phần lớn dựa vào trí tuệ của dân tộc đó dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ.

“Lần này, Đảng lấy tiêu đề như vậy cho việc xác lập mô hình tăng trưởng của đất nước khiến đội ngũ trí thức thấy rất phấn khởi và tự hào, đồng thời thấy vai trò, vị trí của mình trong thời gian tới là rất nặng nề”.

Khẳng định như vậy, đại biểu Phan Xuân Dũng cho biết, đội ngũ trí thức mong muốn Đảng sẽ tiếp tục tin tưởng, giao thêm trách nhiệm cho trí thức, làm cho trí thức hoàn toàn tự tin để cống hiến trí tuệ của mình.

Chia sẻ ý kiến trên, ĐBQH Nguyễn Thành Trung (Lào Cai) bày tỏ “hoàn toàn nhất trí” với quan điểm của dự thảo Báo cáo chính trị về sự cần thiết phải xác lập và chuyển sang mô hình tăng trưởng mới trong giai đoạn 2026 - 2030, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

“Đây là quyết sách thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng nhằm khắc phục hạn chế cố hữu của mô hình tăng trưởng trước đây (dựa vào vốn và lao động giá rẻ), đồng thời chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ tạo ra động lực mới bứt phá để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, đạt được mục tiêu trở thành nước phát triển”, đại biểu Nguyễn Thành Trung nhận định.

ĐBQH Nguyễn Thành Trung (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đề xuất tập trung ba nhóm giải pháp chính

Để cụ thể hóa nội dung của dự thảo Văn kiện vào thực tiễn, đại biểu Nguyễn Thành Trung đề xuất 3 nhóm giải pháp chính.

Một là, hoàn thiện thể chế pháp lý. Theo đó, cần xây dựng thể chế linh hoạt, đặc thù, nhất là trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, thậm chí xây dựng các cơ chế thí điểm đối với mô hình kinh tế mới, công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; cần tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng, linh hoạt; khuyến khích dám nghĩ, dám làm, chấp nhận rủi ro, thất bại trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong khu vực doanh nghiệp nhà nước và khu vực công.

Cần có cơ chế tài chính đột phá, có chính sách đầu tư mạo hiểm, cơ chế ưu đãi thuế đặc biệt cho dự án nghiên cứu và phát triển (R&D), dự án chuyển giao công nghệ cao; thúc đẩy mạnh mẽ việc huy động nguồn lực xã hội, vốn tư nhân cho khoa học công nghệ, tránh chỉ dựa vào nguồn lực ngân sách nhà nước. Đồng thời, cụ thể hóa cam kết tỷ lệ chi cho R&D so với GDP – “đây là nội dung rất quan trọng”, đại biểu nêu.

Cùng với đó, cần có cơ chế bảo vệ sở hữu trí tuệ và dữ liệu; tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ; xây dựng khung pháp lý về quản trị dữ liệu quốc gia, thúc đẩy chia sẻ, khai thác dữ liệu trong phát triển kinh tế số.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, cơ cấu lại nền kinh tế dựa trên công nghệ với việc hình thành công nghiệp nền tảng, công nghệ chiến lược làm nòng cốt, tập trung phát triển công nghiệp lõi, ưu tiên phát triển công nghệ bán dẫn, AI, vật liệu mới để hình thành chuỗi giá trị nội địa, giảm phụ thuộc vào nước ngoài.

Cần có chính sách cụ thể để hỗ trợ, thu hút doanh nghiệp công nghệ số trở thành hạt nhân dẫn dắt. Xác định chuyển đổi xanh và chuyển đổi số trong sản xuất, đặc biệt là tập trung vào các ngành truyền thống như dệt may, da giày, nông nghiệp để tăng năng suất, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Lồng ghép kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn thông qua ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải.

Xây dựng và phát triển trung tâm đổi mới sáng tạo, cực tăng trưởng tại các đô thị lớn như ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng; tạo sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước – doanh nghiệp – viện, trường trong nghiên cứu ươm tạo, thương mại hóa sản phẩm khoa học và công nghệ.

Ba là, phát triển nhân lực chất lượng cao gắn với văn hóa đổi mới, đột phá về nhân lực khoa học công nghệ. Cần triển khai chương trình quốc gia về đào tạo chuyên gia công nghệ cao, đặc biệt trong lĩnh vực AI, chip bán dẫn, dữ liệu lớn. Cải cách mạnh mẽ giáo dục dạy nghề, gắn kết chương trình đào tạo với nhu cầu thực tiễn thị trường.

Đồng thời, có chính sách thu hút trọng dụng nhân tài; xây dựng chính sách đột phá mang tính cạnh tranh quốc tế để thu hút, giữ chân và trọng dụng các nhà khoa học, chuyên gia đổi mới, người có tài năng. Đặc biệt là tạo môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích sáng tạo, tôn vinh thành tựu khoa học và công nghệ.

“Với việc xác định rõ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính, cùng các giải pháp đồng bộ về thể chế, nguồn lực, Việt Nam sẽ tạo ra bước ngoặt phát triển mới mạnh mẽ, bền vững, thực hiện thành công mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước chất lượng cao”, đại biểu Nguyễn Thành Trung tin tưởng.

Đan Thanh