Ray Dalio đuối sức trong 1 năm đen tối: Quỹ đầu cơ lớn nhất thế giới mất 'ánh hào quang', chiến lược đầu tư sai lầm, bế tắc trong cuộc khủng hoảng quản lý

Ray Dalio đang trải qua 1 năm cực kỳ tồi tệ. Trên thực tế, vị tỷ phú có nguy cơ mất đi danh hiệu "ông vua của các quỹ đầu cơ" mà ông mong muốn. Trong năm nay, Bridgewater Associates đã ghi nhận khoản lỗ khổng lồ, ngay cả khi những đối thủ vẫn "hái ra tiền" bất chấp biến động thị trưởng. Chỉ trong tháng 8, lợi nhuận của quỹ Pure Alpha II đã giảm 18,6%.

Theo hơn 25 người hiểu về hoạt động nội bộ của công ty, sự tổn thất đó - ở mức tồi tệ nhất trong 1 thập kỷ, là những vấn đề hàng đầu đẩy Bridgewater vào một cuộc khủng hoảng quản lý. Đầu tiên, các mô hình trên máy tính của công ty nắm bắt sai xu hướng của thị trường trong 2 năm liên tiếp. Sau đó, các khách hàng lớn bắt đầu tìm cách rút tiền, với 3,5 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm. Các nhà tư vấn trong ngành dự đoán con số này sẽ tiếp tục tăng cao hơn.

Chưa dừng ở đó, Dalio cũng thất bại trong việc dàn xếp mâu thuẫn với những nhân viên cũ, đồng giám đốc điều hành cũ và đã sa thải hàng chục nhân viên. Đây thực sự là một bước ngoặt đáng chú ý với vị tỷ phú 71 tuổi – người từ lâu đã tự hào rằng mình là một người có suy nghĩ lớn về nền kinh tế thế giới, hoạt động quản lý và nhiều lĩnh vực khác.

Lợi nhuận của quỹ Pure Alpha II sụt giảm mạnh nhất trong nhiều năm.

Trong khi đó, những người trong nội bộ Bridgewater lo ngại rằng công ty đã mất phương hướng khi Dalio nỗ lực giữ hình ảnh của mình, gây ấn tượng với Davos và xuất bản cuốn sách vào năm 2018 có tên "Principles" – chia sẻ về những quy tắc của ông trong cuộc sống và kinh doanh.

Tại các cuộc họp ở tòa thị chính và thư gửi đến khác hàng, Dalio và đồng CIO đã nỗ lực thể hiện sự lạc quan về tình hình hiện tại. Họ cho biết, con người có xu hướng học hỏi nhiều hơn từ những sai lầm hơn là thành công. Bởi vậy, trong năm nay, họ đã học hỏi được rất nhiều điều.

Lợi nhuận sụt giảm

Bất chấp những biến động, công ty vẫn tự tin về vị thế của mình và khả năng kiếm lời cho khách hàng. Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg hôm 15/9, Dalio cho hay: "Chúng tôi là quỹ đầu cơ lớn nhất thế là có lý do. Chúng tôi chưa bao giờ chứng kiến sự sụt giảm đáng kể, năm nào cũng có lãi, nhưng chúng tôi vẫn biết rằng những ngày như thế này sẽ đến. Chúng tôi đã bỏ lỡ đà sụt giảm của thị trường và đó là thực tế."

Tuy nhiên, ông nói thêm rằng: "Chúng tôi đang hoạt động theo cách mà chúng tôi vẫn làm từ trước đến nay."

Công ty hiện nhận được 45 cam kết đầu tư từ các nhà đầu tư, gồm nhiều trong số đó có quy mô 1 tỷ USD, Bridgewater cho biết nhưng không nói rõ liệu số tiền nào đang được đổ vào các quỹ đầu cơ Pure Alpha hay các sản phẩm dài hạn chi phí thấp.

Dẫu vậy, họ lại không thể tránh khỏi việc lợi nhuận sụt giảm trong cả năm nay, khi các loại tài sản từ chứng khoán toàn cầu cho đến vàng đều tăng trong bối cảnh nền kinh tế biến động. Các đối thủ gồm Caxton Associates và Brevan Howard Asset Management đều ghi nhận lợi nhuận 2 con số.

Việc những ý tưởng lớn không thể "biến" thành lợi nhuận cao trong năm nay có thể là yếu tố khiến giọt nước tràn ly, sau gần 1 thập kỷ nhà đầu tư ghi nhận lợi nhuận thấp mà chi phí bỏ ra ở mức cao. Theo nguồn tin nội bộ, vấn đề ở đây là việc Bridgewater giảm bớt rủi ro vào tháng 3 khi thị trường sụp đổ và chậm chạp trong việc gia tăng rủi ro trở lại, dù Fed đã tung ra những động thái hỗ trợ. Do đó, dù đã thực hiện hướng đi được cho là đúng xu hướng như mua cổ phiếu, vàng và đặt cược đồng yen/USD, nhưng quỹ vẫn không thu được lợi nhuận từ tầm nhìn xa.

Đó là một sai lầm tương tự với cách tiếp cận của công ty vào tháng 1 năm ngoái, khi chủ tịch Fed Jerome Powell phát tín hiệu rằng ông sẽ làm bất kỳ điều gì để giữ vững tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Lợi nhuận tăng 14,6% trong năm 2018 phần lớn nhờ vào dự báo về cơn bán tháo vào tháng 12, Bridgewater đã không thể chuyển danh mục sang vị thế đặt cược giá tăng và mất 5% trong 2 tháng đầu năm 2019. Sau đó, họ đã điều chỉnh mô hình để đáp ứng hiệu quả hơn tình trạng chuyển đổi mô thức (paradigm shift).

Thay đổi mô hình

Trong khi các đối thủ như Renaissance Technologies sử dụng chiến lược định lượng thiên về toán học, Dalio đã xây dựng công ty của mình và khối tài sản dựa trên các mô hình coi kinh tế học tương tự với định luật vật lý không chịu ảnh hưởng bởi thời gian.

Các cựu nhân viên chia sẻ rằng việc Dalio trở nên nổi tiếng hơn đã khiến ông bị phân tâm trước những chiến lược của công ty. Ông cũng không chấp nhận việc thay đổi mô hình máy tính, bao gồm cả việc đưa thêm dữ liệu mới vốn là tiêu chuẩn ở những công ty khác, ví dụ theo dõi các tàu chở dầu và hoạt động thẻ tín dụng. Trong khi đó, một người làm việc lâu năm lập luận về những thay đổi đó và cho biết trong 5 năm qua, Bridgewater đã có những cải thiện đáng kể về quá trình theo dõi thị trường.

Năm nay, sau khi các NHTW trên toàn cầu bơm thanh khoản vào thị trường, nhân viên đầu tư của Bridgewater đã nỗ lực một lần nữa để thay đổi mô hình, lần này để ứng phó với ảnh hưởng chưa từng có của tình trạng các công ty lớn và nền kinh tế trên thế giới phải đóng cửa. Họ mất hơn 1 tháng để loại bỏ những chiến lược không có hiệu quả trong môi trường mới và chỉnh sửa những chiến lược họ cho rằng có thể áp dụng được.

Nguồn tin thân cận chia sẻ, trong khi đó, tỷ phú Dalio đã mất tới 70 tiếng 1 tuần để giải quyết các vấn đề và mức độ rủi ro đã ở mức chưa từng chứng kiến kể từ khoảng tháng 8.

Nhân viên hoang mang

Tuy nhiên, ngoài những vấn đề về hiệu quả hoạt động, công ty của tỷ phú Dalio còn đối mặt với những tranh chấp về nhân sự. Hồi tháng 7, cựu CEO Eileen Murray đã kiện Bridgewater về khoản thưởng chưa được trả và cáo buộc phân biệt giới tính trong khoản thù lao cho bà khi rời đi. Các nhà đầu tư và chuyên gia tư vấn cho biết vụ tranh chấp này đã gây khó khăn cho công ty, đặc biệt là bởi vị thế của Murray tại công ty và ngành tài chính nói chung.

Đối mặt với khó khăn chồng chất, Bridgewater đã cắt giảm hàng chục nhân viên, cho biết họ cần sa thải bớt vì chịu ảnh hưởng bởi đại dịch và dự đoán số lượng khách hàng cũng giảm trong tương lai. Công ty thông báo, hiện tại họ có khoảng 300 nhà đầu tư, con số trước đây là 350.

Những khách hàng vẫn gắn bó với Bridgewater chia sẻ rằng lợi nhuận 10,4% hàng năm kể từ năm 1994 và dịch vụ khách hàng tốt là điều khiến họ hài lòng. Công ty có khoảng 200 nhân viên làm việc với khách hàng và cũng ra mắt bản tin phân tích thị trường. Ngoài ra, quỹ này còn phát hành báo cáo riêng cho cho khách hàng trên toàn bộ danh mục đầu tư, phân tích từ rủi ro cho đến tác động của lạm phát.

Tuy nhiên, các nhân viên của công ty vẫn bất an vì lợi nhuận sụt giảm và động thái sa thải gần đây. Một vụ kiện với 2 nhà quản lý tài sản trẻ cũng khiến các nhân viên công ty lo ngại. Họ là Lawrence Minicone và Zachary Squire, đã rời Bridgewater và dự định mở công ty riêng có tên Tekmerion Capital Management. Hồi tháng 7, Bridgewater đã thực hiện một vụ đánh cắp bí mật thương mại của 2 người này nhằm làm giảm tiến độ làm việc của họ. Vụ việc hiện đã được giải quyết, Bridgewater phải bồi thường cho 2 nhà sáng lập của Tekmerion.

Cách tiếp cận cực đoan

Vụ kiện trên nhấn mạnh điều mà 1 số người cho rằng Bridgewater có cách tiếp cận cực đoan trong việc sa thải nhân viên. Các nhân viên bị sa thải phải tạm dừng lao động trong 2 năm mà không được trả lương (gardening leave), trong thời gian đó họ phải xin phép trước khi nhận một công việc mới. Ngoài ra, giữa công ty và nhân viên cấp cao còn có những thỏa thuận bí mật.

Thỏa thuận có thể nghiêm ngặt đến mức nếu được thực hiện, một nhân viên có thể không được giao dịch cổ phiếu và ngoại hối trong phần còn lại của sự nghiệp. Theo ước tính của các cựu nhân viên, khoảng ¼ trong số 200 người làm việc đầu tư trực tiếp tại Bridgewater cảm thấy rất khó hoặc không thể làm công việc khác trong lĩnh vực tài chính.

Bridgewater phản hồi về vấn đề này, cho biết họ làm như thế để bảo vệ tài sản trí tuệ và hỗ trợ nhân viên trong sự nghiệp sau khi họ rời đi. Dẫu vậy, những bàn tán xung quanh vụ việc Tekmerion đã buộc công ty phải tổ chức một diễn đàn mở, nơi các nhân viên có thể thảo luận về vấn đề này.

Cuối cùng, những thay đổi được thực hiện trong năm nay đối với các mô hình có thể đem lại hiệu quả, bởi Bridgewater đã nổi tiếng với khả năng phát triển mạnh mẽ sau suy thoái dù trước đó gặp khó khăn. Dù đã mất tới 20% lợi nhuận trong khủng hoảng tài chính, nhưng hết năm 2008 vẫn ghi nhận mức tăng 45%, 25% vào năm 2010 và 2011. Và sau khi mất 22% trong bong bóng dot-com, công ty vẫn báo lãi 3 năm liên tiếp trên 20% so với năm 2002.

Sự hồi phục tương tự ở lần này có thể sẽ là quá muộn với 1 số nhà đầu tư đã mất niềm tin vào Dalio. Kể từ khi rút khỏi vị trí điều hành, hình ảnh của ông trước công chúng được tạo ra bởi những cuốn sách và những người bạn nổi tiếng.

Tham khảo Bloomberg

Lục Lam