Robot ở xưởng, AI trong văn phòng: Kỷ nguyên kinh tế vắng con người

Ý tưởng 'điên rồ' của Musk và làn sóng tự động hóa ở Trung Quốc

Elon Musk, vị tỷ phú nổi tiếng với những dự án táo bạo như Tesla, SpaceX và xAI, một lần nữa khiến giới công nghệ sửng sốt. Ngày 1/8 vừa qua, Elon Musk chính thức công bố Macrohard - một công ty phần mềm được vận hành hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo (AI), không có bất kỳ nhân viên nào.

Tên gọi Macrohard là một trò chơi chữ châm biếm Microsoft (micro-soft thành macro-hard, ngụ ý "lớn" và "cứng"), nhưng có lẽ dự án này không hề là trò đùa.

Trên nền tảng X (trước đây là Twitter), tỷ phú Elon Musk đăng tải: "Tham gia @xAI và giúp xây dựng một công ty phần mềm AI thuần túy mang tên Macrohard. Cái tên nghe có vẻ hài hước, nhưng dự án này hoàn toàn có thật!". Thương hiệu đã được đăng ký tại Cục Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ (USPTO), chứng tỏ sự nghiêm túc.

Ý tưởng cốt lõi của Macrohard là sử dụng hệ thống AI đa tác nhân để mô phỏng toàn bộ hoạt động của một công ty phần mềm truyền thống. Các "AI agent" sẽ đảm nhận vai trò kỹ sư viết mã, tester (kiểm thử), designer (thiết kế giao diện), thậm chí quản lý sản phẩm và marketing. Tất cả diễn ra trong môi trường mô phỏng trước khi ra sản phẩm thực tế.

Để hỗ trợ, Macrohard dựa vào siêu máy tính Colossus - hệ thống có thể sử dụng hàng triệu GPU NVIDIA, đặt tại Memphis, trở thành trung tâm huấn luyện AI mạnh nhất thế giới.

Elon Musk nhấn mạnh, về nguyên tắc, các công ty phần mềm như Microsoft không tự sản xuất bất kỳ phần cứng vật lý nào nên việc mô phỏng chúng bằng AI là hoàn toàn khả thi.

Elon Musk lý giải về tính khả thi của việc mô phỏng hoàn toàn bằng AI. Nguồn: X

Việc Musk gây dựng những startup “không tưởng” không còn là điều mới mẻ. Từ việc biến Tesla thành ông vua xe điện, SpaceX chinh phục vũ trụ, đến xAI với mô hình ngôn ngữ Grok cạnh tranh với ChatGPT của OpenAI, Elon Musk luôn chứng minh rằng ý tưởng "điên rồ" của ông có thể thành hiện thực nhờ tầm nhìn dài hạn, khả năng huy động những nguồn vốn khổng lồ và thu hút nhân tài.

Với Macrohard, nếu thành công, nó sẽ tái định nghĩa ngành phần mềm, tự động hóa hoàn toàn thay vì cần hàng chục nghìn kỹ sư như Microsoft hiện nay. Musk thậm chí kêu gọi: "Kỹ sư nào giỏi, hãy gia nhập xAI và Macrohard. Microsoft không còn là tương lai của AI nữa".

Như những gì Elon Musk nói, Macrohard sẽ trực tiếp thách thức Microsoft - gã khổng lồ thống trị phần mềm văn phòng với Windows, Office, Azure và Copilot. Bằng cách kết nối với xAI và Grok, Macrohard có thể tạo ra sản phẩm rẻ hơn, nhanh hơn nhờ loại bỏ chi phí nhân sự.

Tuy nhiên, thách thức lớn là độ phức tạp của AI: liệu các AI agent có thể sáng tạo như con người? Dù vậy, với siêu máy tính Colossus, Macrohard có tiềm năng đe dọa Microsoft, buộc họ phải đẩy mạnh tự động hóa.

Báo chí gọi đây là "công ty AI vận hành tự động đầu tiên", vừa là bước nhảy vọt công nghệ, vừa là mối đe dọa cho lao động trí thức. Nếu thành công, Macrohard có thể thay thế hàng triệu việc làm IT, đặc biệt ở mảng gia công (outsourcing) và dịch vụ phần mềm, dẫn đến tranh cãi xã hội lớn.

Ở phía bên kia bán cầu, Trung Quốc đang dẫn dắt một mô hình sản xuất mới với "nhà máy không đèn" (lights-out factories), nơi AI và tự động hóa thay thế gần như hoàn toàn lao động con người. Những nhà máy này hoạt động 24/7 mà không cần ánh sáng, vì không có công nhân.

Các nhà máy không đèn sử dụng cánh tay robot, dây chuyền lắp ráp tự động và mạng lưới logistics điều khiển bởi AI, giúp giảm chi phí lao động và tăng năng suất vượt trội.

Hai mô hình công nghệ và tương lai kinh tế toàn cầu

So sánh hai mô hình, có thể thấy, "nhà máy không đèn" của Trung Quốc tập trung vào sản xuất hữu hình: robot và kết nối vạn vật (IoT) thay thế công nhân trong xưởng, sản xuất hàng hóa vật lý như smartphone, xe điện với tốc độ cao và chi phí thấp.

Ngược lại, "công ty không nhân viên" như Macrohard của Elon Musk thiên về dịch vụ vô hình và quản trị bằng AI: phần mềm, dữ liệu được xử lý bởi agent ảo, không cần văn phòng hay nhân sự truyền thống.

Sự giống nhau ở chỗ cả hai tối ưu chi phí, loại bỏ giới hạn lao động con người như giờ làm việc hay lỗi cá nhân, dẫn đến năng suất tăng vọt.

Tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk. Ảnh: White House

Cuộc đua AI và tự động hóa toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc được kỳ vọng sẽ tối ưu hóa kinh tế thế giới. Hai mô hình cạnh tranh nhưng bổ sung lẫn nhau: Trung Quốc sản xuất hàng hóa giá rẻ, Mỹ cung cấp nền tảng phần mềm và sáng tạo AI. Kết quả là tương lai kinh tế thay đổi, với chuỗi cung ứng linh hoạt hơn, hàng hóa rẻ hơn.

Tuy nhiên, hệ quả xã hội có thể nghiêm trọng: công nhân Trung Quốc mất việc vì robot, như ở các nhà máy Foxconn tự động hóa; nhân viên văn phòng Mỹ bị AI thay thế, nguy cơ thất nghiệp hàng loạt. Toàn cầu phải đối mặt với đào tạo lại lực lượng lao động, thay đổi kỹ năng - từ sản xuất thủ công sang quản lý AI.

Vậy, con người sẽ làm gì trong kỷ nguyên AI? Liệu con người sẽ chuyển sang vai trò sáng tạo, giám sát hoặc lĩnh vực đòi hỏi cảm xúc như nghệ thuật, y tế?

Về cạnh tranh Mỹ-Trung, ai sẽ thắng? Trung Quốc mạnh ở sản xuất số lượng lớn, giá rẻ, tốc độ triển khai nhờ chính sách nhà nước. Mỹ dẫn đầu công nghệ cốt lõi, với Nvidia cung cấp chip tiên tiến - nguồn lực thiết yếu cho AI.

Dưới thời Tổng thống Donald Trump nhiệm kỳ 2, Mỹ hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc, như lệnh cấm bán GPU cao cấp, giúp duy trì lợi thế. Ông Trump còn huy động 500 tỷ USD từ tư nhân cho trung tâm dữ liệu và cho sản xuất chip nội địa. Thế giới tương lai có thể hình thành "hai cực công nghệ": Trung Quốc sản xuất - Mỹ sáng tạo, tất cả đều dựa trên công nghệ, nhưng có lẽ Mỹ có lợi thế chiến lược nếu duy trì liên minh toàn cầu.

Tương lai nền kinh tế phi nhân lực hứa hẹn năng suất tăng vọt, nhưng vấn đề đặt ra là liệu có dẫn đến nền kinh tế không lương, không công việc? Thách thức là bất bình đẳng gia tăng nếu không có chính sách phân phối lại.

Nếu không chuyển đổi kịp, các nước có trình độ công nghệ thấp hơn dễ bị bỏ lại phía sau trong Công nghiệp 4.0. Các chính phủ cần đầu tư giáo dục AI, hợp tác quốc tế để biến thách thức thành động lực tăng trưởng, nếu không muốn bị tụt hậu trong làn sóng tự động hóa mới.

Mạnh Hà