Rối loạn lo âu ở trẻ em: thách thức sức khỏe tâm thần trong thời đại hiện nay

Ảnh minh họa

Thống kê từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ giai đoạn 2016-2019 cũng cho thấy lo âu là một trong những chẩn đoán phổ biến nhất ở trẻ em, chiếm 9,4% (tương đương khoảng 5,8 triệu trẻ), với tỷ lệ cao nhất ở độ tuổi 12-17.

Nhận diện rối loạn lo âu ở trẻ

Để minh họa rõ hơn về rối loạn lo âu ở trẻ, BSCKII Cao Thị Ánh Tuyết từ Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ một ca lâm sàng điển hình: một bệnh nhi nam 13 tuổi được gia đình đưa đến khám vì có những biểu hiện bất thường. Trước đây, cậu bé vốn là người sống hướng nội, nhưng gần đây bắt đầu thể hiện sự lo lắng quá mức về nhiều vấn đề trong cuộc sống và học tập. Cậu luôn lo sợ việc học kém sẽ ảnh hưởng đến thành tích của cả lớp, sợ gặp tai nạn khi ra đường.

Ngoài ra, cậu bé còn có những hành vi lặp đi lặp lại như kiểm tra cửa nhiều lần, cầm đồ vật lên xuống nhiều lần trước khi sử dụng. Các triệu chứng thể chất như run tay chân, hồi hộp, trống ngực cũng xuất hiện.

Sau khi thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng, bác sĩ chẩn đoán nam sinh này mắc rối loạn lo âu lan tỏa và rối loạn nghi thức. Đáng chú ý, mẹ của bệnh nhi cũng được phát hiện có triệu chứng của rối loạn lo âu lan tỏa.

BSCKII Nguyễn Hoàng Yến - Phó Phòng điều trị Tâm thần Nhi và Thanh thiếu niên cũng lưu ý rằng trẻ từ 2-5 tuổi có nguy cơ rối loạn lo âu cao gấp 2-4 lần nếu thường xuyên có các biểu hiện như ít tương tác, giao tiếp bằng mắt hạn chế, chậm thân thiện với người lạ, hoặc không sẵn sàng khám phá tình huống mới. Những dấu hiệu sớm này có thể giúp phụ huynh và chuyên gia y tế can thiệp kịp thời, ngăn chặn sự phát triển của rối loạn lo âu ở giai đoạn sau này.

Tác động và hậu quả

Rối loạn lo âu không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn tác động sâu sắc đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống của trẻ. Bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến chỉ ra rằng trẻ bị rối loạn lo âu thường né tránh các hoạt động học tập và xã hội, như đến trường, tham gia tiệc tùng hay cắm trại.

Về mặt học tập, trẻ lo âu thường gặp khó khăn trong việc tập trung trong lớp hoặc hoàn thành bài kiểm tra trong thời gian quy định, dẫn đến kết quả học tập suy giảm.

Ngoài ra, rối loạn lo âu còn có thể biểu hiện thông qua các triệu chứng thể chất như đau đầu, chóng mặt, khó nuốt, cảm giác mắc nghẹn, nôn hoặc buồn nôn, đau ngực, khó thở, đau dạ dày, tê và ngứa ran ở ngón tay hoặc ngón chân.

Đáng lo ngại hơn, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa rối loạn lo âu và ý định tự sát ở trẻ em. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng ý tưởng hoặc hành vi tự sát ở trẻ lo âu thường liên quan đến sự tuyệt vọng và trầm cảm kèm theo. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời đối với rối loạn lo âu ở trẻ em.

Phòng ngừa và điều trị

Mặc dù rối loạn lo âu có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, nhưng nó hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Bác sĩ Lê Công Thiện nhấn mạnh: "Bệnh lý này nếu điều trị sớm sẽ rất hiệu quả, việc điều trị có thể bao gồm dùng thuốc, tư vấn và các liệu pháp tâm lý".

Để dự phòng rối loạn lo âu, các chuyên gia khuyến nghị phụ huynh và người chăm sóc nên: điều chỉnh hoạt động, lối sống ở trẻ; khuyến khích trẻ tập luyện thể thao thường xuyên, khoảng 30 phút/ngày; ăn uống đủ chất; ngủ đúng giờ, đủ 8-10 tiếng/ngày tùy lứa tuổi; tập yoga hoặc thư giãn tinh thần; giải quyết các vấn đề gây lo lắng cho trẻ ngay từ đầu; tập thở thư giãn 4 thì (hít vào 3 giây, nín thở 3 giây, thở ra 3 giây, giữ 3 giây); nâng cao các kỹ năng đối phó với căng thẳng và các kỹ năng xã hội cho trẻ.

Minh Nhật