Rong biển – 'Vàng xanh' mang lại lợi ích kép kinh tế và môi trường

Rong biển ngày càng được xem là “nguồn lợi sinh học” quý giá của đại dương, mang lại lợi ích kép cho cả kinh tế và môi trường. Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn, rong biển nổi lên như một giải pháp tự nhiên, giúp giảm phát thải carbon, phục hồi sinh thái và tạo sinh kế bền vững cho hàng triệu người dân ven biển.

Thu hoạch rong biển ở Scotland.

Hiện nay, rong biển được nuôi trồng và khai thác tại hơn 50 quốc gia, với sản lượng toàn cầu vượt 35 triệu tấn mỗi năm. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), giá trị ngành rong biển thế giới đạt khoảng 17 tỷ USD, trong đó hơn 85% đến từ nuôi trồng. Châu Á giữ vai trò trung tâm, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc, Indonesia và Philippines, nơi ngành rong biển được phát triển thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ nuôi trồng, chế biến thực phẩm đến sản xuất dược phẩm, mỹ phẩm và vật liệu sinh học.

Ở Indonesia, ngành rong biển tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động, trong đó phần lớn là phụ nữ và ngư dân nghèo. Hàn Quốc biến rong biển thành sản phẩm xuất khẩu có giá trị cao, trong khi Nhật Bản đã xây dựng thương hiệu toàn cầu với các loại nori và kombu – những sản phẩm gắn liền với văn hóa ẩm thực nước này. Những mô hình đó cho thấy tiềm năng kinh tế to lớn từ một nguồn lợi sinh học vốn dĩ rất gần gũi.

Tại Việt Nam, rong biển được khai thác ở nhiều vùng biển miền Trung và Nam Trung Bộ như Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi và Ninh Thuận (cũ). Mặc dù quy mô sản xuất hiện nay còn hạn chế so với khu vực, nhưng tiềm năng phát triển rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng xanh và sản phẩm sinh học tăng mạnh. Một số doanh nghiệp trong nước đã đầu tư nuôi trồng rong sụn, rong mơ để sản xuất agar và carrageenan – nguyên liệu quan trọng trong ngành thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm.

Về mặt môi trường, rong biển đóng vai trò như “máy hút carbon tự nhiên” của đại dương. Trong quá trình sinh trưởng, rong biển hấp thụ CO₂ với hiệu quả vượt trội so với cây xanh trên cạn. Các nghiên cứu của Viện Hải dương học Plymouth (Anh) cho thấy, mỗi hecta rong biển có thể hấp thụ từ 20 đến 40 tấn CO₂ mỗi năm. Không chỉ vậy, thảm rong biển còn giúp bảo vệ bờ biển, giảm xói mòn, lọc nước và cung cấp môi trường sống cho hàng trăm loài sinh vật biển, qua đó góp phần duy trì đa dạng sinh học.

Nhiều quốc gia đang xem rong biển như một công cụ tự nhiên trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính. Tại Na Uy và Scotland, các trang trại rong biển được kết hợp cùng nuôi cá hồi, tạo nên mô hình nuôi trồng thủy sản tuần hoàn, giảm ô nhiễm dinh dưỡng và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. Ở Úc, doanh nghiệp Sea Forest đã phát triển thức ăn chăn nuôi từ rong Asparagopsis, giúp giảm tới 80% khí metan từ gia súc. Canada và Iceland cũng đang mở rộng trồng rong biển để phục hồi các vùng biển suy thoái và hấp thụ carbon quy mô lớn.

Rong biển còn mang lại tác động tích cực đến phát triển cộng đồng. Việc trồng và chế biến rong giúp tạo thu nhập ổn định cho người dân ven biển, giảm áp lực khai thác hải sản, đồng thời nâng cao khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu. Nhiều chương trình quốc tế như “Seaweed for Climate” của Liên Hợp Quốc đang thúc đẩy hợp tác nghiên cứu, đầu tư và chuyển giao công nghệ trong ngành rong biển để hướng tới phát triển bền vững.

Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả nguồn lợi sinh học này, các quốc gia cần có quy hoạch vùng nuôi hợp lý, bảo đảm cân bằng sinh thái và quản lý chất lượng giống. Ứng dụng khoa học – công nghệ, như chọn giống năng suất cao, giám sát môi trường biển bằng công nghệ số hay tận dụng phế phẩm rong biển làm nhiên liệu sinh học, là những hướng đi quan trọng.

Đối với Việt Nam, phát triển rong biển có thể trở thành một trụ cột mới trong chiến lược kinh tế biển xanh. Việc kết hợp khoa học, quản trị cộng đồng và chính sách hỗ trợ phù hợp sẽ giúp ngành rong biển không chỉ mang lại giá trị xuất khẩu mà còn góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.

Minh Thành