Rosé (BLACKPINK) rút khỏi Hiệp hội Bản quyền Âm nhạc Hàn Quốc, lộ những bất cập của nền công nghiệp K-pop

Nền âm nhạc toàn cầu của Hàn Quốc, K-pop, đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thầm lặng nhưng nghiêm trọng, không phải về doanh số bán album hay chất lượng, mà là về tiền bản quyền. Do hệ thống phân phối phức tạp và lỗi thời, những người sáng tạo âm nhạc tại Hàn Quốc đang thấy một phần thu nhập phát trực tuyến nhỏ hơn đáng kể so với các đối tác quốc tế của họ. Vấn đề đã trở nên nghiêm trọng, đến mức ngay cả những thần tượng nổi tiếng như Rosé của BLACKPINK cũng đang từ chối hệ thống bản quyền của Hàn Quốc. Động thái này nêu bật các vấn đề về tiền bản quyền, thứ vẫn tiếp tục gây bất lợi cho những người sáng tạo âm nhạc trong ngành công nghiệp K-pop.

Cấu trúc nhiều lớp lỗi thời của cách phân phối doanh thu bản quyền tại Hàn Quốc

Động thái táo bạo của Rosé đã gây ra cuộc tranh luận và làm mới sự chú ý về cách xử lý tiền bản quyền âm nhạc của Hàn Quốc. Bất chấp chiến thắng thương mại của K-pop trên trường thế giới, các nhạc sĩ và nhà soạn nhạc ở Hàn Quốc kiếm được ít hơn nhiều so với các đồng nghiệp của họ ở các thị trường âm nhạc lớn khác.

Theo một báo cáo gần đây do KOMCA công bố, chỉ có 10,5% tổng doanh thu phát trực tuyến ở Hàn Quốc thuộc về các nhạc sĩ và chủ sở hữu bản quyền thực sự. Để so sánh, những người sáng tạo ở Hoa Kỳ nhận được khoảng 12,3%, trong khi con số này thậm chí còn cao hơn ở Vương quốc Anh (16%) và Đức (15%). Sự chênh lệch đáng báo động này cho thấy cách các nghệ sĩ và nhà sáng tạo Hàn Quốc hoạt động theo một hệ thống kém thuận lợi hơn.

Trong mô hình phân phối doanh thu bản quyền Hàn Quốc hiện tại, thu nhập phát trực tuyến phải thông qua nhiều trung gian, chẳng hạn như nhà phân phối và công ty sản xuất, cùng một số tổ chức quản lý bản quyền tham gia trước khi bất kỳ khoản doanh thu nào đến tay những người sáng tạo thực sự. Mỗi bên liên quan đều lấy một phần doanh thu, chỉ để lại một phần nhỏ cho các nhạc sĩ và người viết lời.

Mạng lưới phức tạp này hoàn toàn trái ngược với các hệ thống được cho là hợp lý hơn ở các quốc gia khác, nơi những người sáng tạo thường làm việc trực tiếp với một nhà xuất bản hoặc công ty duy nhất. Các dịch vụ phát trực tuyến của Hàn Quốc như Melon có thể chiếm khoảng 35% tổng doanh thu phát trực tuyến. Con số này cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu, thường dưới 30%. Đáng chú ý, vào năm 2008, các nền tảng giữ lại gần 57,5% và những người sáng tạo chỉ nhận được 5%. Mặc dù đúng là tình hình đã được cải thiện theo thời gian, nhưng sự mất cân bằng vẫn là một vấn đề cấp bách.

KOMCA, đại diện cho hơn 50.000 thành viên, bảo vệ bản quyền và thu tiền bản quyền thay mặt cho các nhạc sĩ, những nhà sáng tạo. Tuy nhiên, trong bối cảnh này, quyết định rời khỏi KOMCA của Rosé được nhiều người coi là một động thái mang tính chiến lược. Âm nhạc của Rosé tạo ra doanh thu từ cả Hàn Quốc và các quốc gia khác trên toàn cầu, nên hệ thống hiện tại yêu cầu cô phải trả phí cho cả các nhà xuất bản quốc tế và một lần nữa cho các nhóm bản quyền trong nước như KOMCA. Việc khấu trừ gấp đôi này làm giảm đáng kể thu nhập cuối cùng của cô, lên tới 30% - 40%. Bằng cách hủy bỏ KOMCA, Rosé có thể đàm phán trực tiếp với các nền tảng hoặc nhà xuất bản toàn cầu. Hiện tại, cô có khả năng giữ lại tới 100% thu nhập phát trực tuyến của mình (như với Apple Music), tùy thuộc vào các điều khoản của thỏa thuận.

Rosé tạo nên lịch sử và trở thành ca sĩ đầu tiên xuất hiện trên trang bìa của 'W Magazine China', đồng thời nữ ca sĩ thần tượng này cũng được tạp chí TIME vinh danh là một trong 100 người có sức ảnh hưởng nhất năm 2025 và trở thành nghệ sĩ K-pop nữ đầu tiên trong lịch sử Billboard Hot 100 có bài hát lọt bảng xếp hạng trong 30 tuần.

Con đường mới cho các nghệ sĩ K-pop toàn cầu

Rosé là nghệ sĩ Hàn Quốc đầu tiên kể từ năm 2002 rời khỏi KOMCA. Cô đã đi theo bước chân của ca sĩ huyền thoại Seo Taiji, người đã từ chối gia hạn hợp đồng của mình hơn hai thập kỷ trước. Seo Taiji đã rút khỏi KOMCA sau khi tổ chức này chấp thuận phiên bản nhại lại bài hát Come Back Home năm 1995 mà không có sự đồng ý của anh. Sau đó, anh đã kiện KOMCA về khoản thanh toán tiền bản quyền, giành được chiến thắng một phần, mặc dù có các vụ kiện liên quan kéo dài trong 12 năm.

Quyết định của Rosé hiện đang thúc đẩy một cuộc thảo luận rộng rãi hơn trong ngành về việc bảo vệ lao động sáng tạo và tương lai của ngành xuất bản âm nhạc Hàn Quốc. Động thái này khơi dậy cuộc đối thoại, nhiều người tự hỏi, liệu có nhiều nghệ sĩ khác sẽ đi theo con đường của cô hay không, đặc biệt là những người có âm nhạc tiếp cận được nhiều đối tượng khán giả toàn cầu.

Với sự rút lui của mình, việc quản lý bản quyền các bài hát của Rosé hiện thuộc về một nhà phân phối tại Hoa Kỳ. Trong khi gia hạn hợp đồng cho các hoạt động nhóm BLACKPINK với YG Entertainment, các thành viên đã chọn những con đường khác nhau cho sự nghiệp solo của họ. Rosé đã ký hợp đồng độc quyền với hãng thu âm có trụ sở tại Hoa Kỳ, Atlantic Records, thuộc Warner Music Group, vào tháng 9/2024. Hãng thu âm này giám sát bản quyền quốc tế thông qua Hiệp hội Các nhà soạn nhạc, tác giả và nhà xuất bản Hoa Kỳ (ASCAP) và Broadcast Music Inc. (BMI). Kể từ đó, Rosé đã tập trung vào sân khấu quốc tế. Đĩa đơn ăn khách toàn cầu APT có sự góp mặt của Bruno Mars, tiếp tục hoạt động mạnh mẽ trên bảng xếp hạng đĩa đơn chính của Billboard Hot 100 của Hoa Kỳ.

Theo nhà phê bình văn hóa đại chúng Jung Min Jae: "Thay đổi này chủ yếu ảnh hưởng đến cách xử lý thu nhập của Rosé chứ không phải hướng đi sự nghiệp của cô. Điều đó chỉ có nghĩa là thông tin chi tiết về việc phân phối của cô sẽ được báo cáo và giải quyết thông qua hệ thống của Hoa Kỳ và sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến các hoạt động của cô".

Mặc dù việc tránh các khoản phí nhân đôi có thể là một yếu tố, nhưng việc chuyển sang hệ thống quản lý bản quyền có trụ sở tại Hoa Kỳ có thể cung cấp một cách tiếp cận hợp lý hơn cho một nghệ sĩ có sự nghiệp quốc tế.

Không giống như hệ thống tập trung của Hàn Quốc, nơi KOMCA và Hiệp hội Các nhà soạn nhạc, tác giả và nhà xuất bản Hàn Quốc xử lý hầu hết các bản quyền âm nhạc, bao gồm phát sóng, biểu diễn và phát trực tuyến, ngành công nghiệp Hoa Kỳ áp dụng cách tiếp cận phi tập trung hơn, sử dụng nhiều tổ chức để quản lý các khía cạnh khác nhau của quyền âm nhạc. Hệ thống này có thể cung cấp cho các nhạc sĩ, chủ sở hữu thực sự quyền kiểm soát chi tiết hơn đối với các quyền của họ, cho phép tự chủ và linh hoạt hơn, nhưng cũng yêu cầu họ phải khám phá các tình huống cấp phép phức tạp hơn.

K-pop cần tái cấu trúc, nếu không muốn đi đến hồi kết trước bối cảnh thất vọng của kỷ nguyên thần tượng thế hệ thứ 5

Khi K-pop tiếp tục mở rộng phạm vi tiếp cận toàn cầu, quản lý bản quyền trở thành một vấn đề ngày càng phức tạp. Với hầu hết các nghệ sĩ K-pop hiện kiếm được doanh thu từ thị trường quốc tế, việc Rosé rời khỏi KOMCA đã tạo ra một tiền lệ, đặt ra câu hỏi về việc liệu tổ chức này có thể theo kịp nhu cầu đang thay đổi của ngành hay không.

Trong khi Hoa Kỳ từ lâu đã thống trị ngành công nghiệp âm nhạc, thu phí trên toàn cầu trong nhiều thập kỷ, ngành công nghiệp âm nhạc của Hàn Quốc chỉ mới bắt đầu mở rộng ảnh hưởng của mình ra ngoài châu Á, nhờ vào sự trỗi dậy nhanh chóng của K-pop. Theo KOMCA, họ đã thu được 37,7 tỷ won (26,3 triệu đô la) tiền bản quyền ở nước ngoài vào năm 2024, tăng 38,1% so với mức 27,3 tỷ won vào năm 2023. Tuy nhiên, nếu KOMCA không thể quản lý hiệu quả việc sử dụng bản quyền và thu tiền thanh toán trên toàn cầu, nhiều nghệ sĩ K-pop có thể cân nhắc chuyển sang các công ty quốc tế cung cấp dịch vụ quản lý bản quyền hiệu quả hơn. Nhà phê bình Jung lưu ý rằng, quyết định của Rosé có thể đóng vai trò là chất xúc tác để các nghệ sĩ Hàn Quốc khác cân nhắc những con đường tương tự, đặc biệt là những thế hệ thần tượng có mức độ phủ sóng toàn cầu cao.

Cộng đồng fan hâm mộ trong và ngoài nước của BLACKPINK đang phản ứng với kế hoạch thông báo trở lại gần đây của BLACKPINK, YG. Cư dân mạng tỏ ra bất bình khi lịch trình bài hát mới vẫn chưa được xác nhận và chuyến lưu diễn mới sẽ bắt đầu vào ngày 5/7 nhưng các thành viên thì vẫn tập trung quảng bá cho hoạt động solo của mình.

Con đường mới của những thế hệ thần tượng đã tạo được chỗ đứng trên thị trường quốc tế sẽ là mắt xích quan trọng khiến nền công nghiệp K-pop 'lao đao' khi thế hệ thần tượng kế thừa (thế hệ thứ 5) chưa đáp ứng được kỳ vọng của thị trường trong nước. Ngoại lệ có trường hợp NewJeans, nhưng với những kiện tụng gần đây với Hybe, nhóm nhạc nữ này dường như biến mất trên bản đồ K-pop.

ILLIT.

Các thần tượng thế hệ thứ 5 được mô tả là những nghệ sĩ biểu diễn "ngậm thìa bạc", được đặc quyền và thiếu kỹ năng hoặc đam mê từng định nghĩa K-pop. Những lời chỉ trích gồm: nhiều thần tượng hiện tại xuất thân từ gia đình giàu có, sợ hát trực tiếp và phụ thuộc nhiều vào các hãng đĩa để định hướng. Việc lạm dụng phẫu thuật thẩm mỹ và thiếu sự đầu tư nghệ thuật cũng được nêu ra là lý do khiến sự quan tâm giảm sút.

Boy Next Door.

Trong khi các nghệ sĩ phương Tây, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, thị trường âm nhạc lớn nhất thế giới, thường tự viết và sản xuất các bài hát riêng, lồng ghép thông điệp cá nhân vào âm nhạc của họ, thì cảm giác chân thực này ngày càng thiếu trong K-pop. Điều thú vị là người hâm mộ Đông Nam Á đang dần có xu hướng chuyển sự chú ý sang các nhóm nhạc thần tượng trong nước có giọng hát và kỹ năng biểu diễn mạnh mẽ hơn. Những nhóm này được cho là đang thu hút sự chú ý lớn trên các nền tảng như X (Twitter), thậm chí còn vượt trội hơn các thần tượng K-pop trong cuộc bình chọn của người hâm mộ toàn cầu. Trong khi 100 triệu lượt xem từng là chuẩn mực cho một bản hit K-pop, hầu hết các video gần đây đều phải vật lộn để vượt qua 20–30 triệu, còn các nghệ sĩ Đông Nam Á, được hưởng lợi từ lượng người xem trong nước lớn, thường thấy số lượt xem cao hơn. Tình trạng hiện tại của K-pop và ngành giải trí Hàn Quốc, chỉ ra sự suy giảm về chất lượng giọng hát, thiếu các buổi biểu diễn trực tiếp và quá phụ thuộc vào dịch vụ dành cho người hâm mộ, cũng như nội dung theo phong cách của người có sức ảnh hưởng.

Ly Ly