Sách in - đường dẫn tới những cuộc cách mạng tư tưởng lớn

Nghề in bắt nguồn từ hơn 1.800 năm trước, với những bản in khắc gỗ ở Trung Hoa và Nhật Bản dùng để in hình ảnh mang tính tôn giáo lên giấy, lụa hoặc tường.

Cuốn sách in hoàn chỉnh xưa nhất còn lại, ghi cụ thể thời điểm ấn loát, là Kinh Kim cương, ra đời năm 868 ở Trung Hoa. Được in bằng mộc bản.

Đến thế kỷ 9, người Trung Hoa đã in được những cuốn sách hoàn chỉnh, trong đó có Kinh Kim cương năm 868, cuốn sách in xưa nhất còn tồn tại đến nay. Người Trung Hoa thậm chí đã phát minh một kiểu bản in chữ rời, in bằng khuôn chữ làm sẵn.

Nhưng chỉ đến năm 1455, tại Mainz, Đức, khi Johann Gutenberg dùng bản in chữ rời để in Kinh Thánh, thì kỷ nguyên sách in mới thực sự bắt đầu.

Kinh Thánh Gutenberg là cuốn sách lớn đắt tiền mà chỉ người có của mới mua được. Nhưng các nhà làm sách nhanh chóng làm ra những cuốn sách nhỏ và rẻ hơn. Một người tiên phong trong việc in hàng loạt là Aldus Manutius, học giả Venice, người lập nên nhà in lớn đầu tiên trên thế giới là Aldine Press vào thập niên 1490.

Cột mốc ra đời sách in ở châu Âu (1455), Kinh Thánh Gutenberg là cuốn đầu tiên dùng bản in chữ rời. Tuy nhiên, phần trang trí kỳ công khiến nó có giá cao, chỉ giới thượng lưu mới mua được.

Manutius đã giới thiệu phông Italic (từ chữ Italy, nay được dùng để chỉ chung chữ in nghiêng), một loại phông chữ trang nhã dễ đọc, cùng với loại sách “khổ tám” tiện dụng - tương tự khổ sách bìa cứng điển hình ngày nay.

Sách không còn chỉ nằm trong thư viện nữa, mà có thể được đọc ở mọi nơi. Trong vòng 50 năm kể từ khi Kinh Thánh Gutenberg ra đời, đã có 10 triệu bản sách được in, và Aldine Press đã thực hiện những tựa sách với số lượng 1.000 bản hoặc hơn trong đợt in đầu.

Sức tác động có thể được thấy ở cả bình diện xã hội, khi các tư tưởng được chia sẻ cho nhiều độc giả một cách nhanh chóng, lẫn bình diện cá nhân, vì sách cho phép người ta có thể ngồi nhà mà thỏa sức tưởng tượng.

Điều thú vị là phần nhiều những tư tưởng được chia sẻ đầu tiên qua các ấn phẩm này đều là tư tưởng cổ xưa.

Aldine Press chú trọng xuất bản tác phẩm cổ điển, dẫn đến mối quan tâm được khôi phục dành cho những Virgil và Homer, Aristotle và Euclid.

Dẫu vậy, những sách mới hơn như Thần khúc của Dante và Hypnerotomachia Poliphili cũng nhanh chóng trở thành kinh điển, và thông qua sách in, phong cách của chúng đã ảnh hưởng tới các tác giả khắp châu Âu, trong đó có William Shakespeare ở Anh.

Dante hoàn thành Thần khúc năm 1320, nhưng mãi đến năm 1472 mới in lần đầu. Việc xuất bản tác phẩm này giúp chuẩn tắc hóa tiếng Italy, và Thần khúc đã ảnh hưởng lên nhiều thế hệ họa sĩ nhà văn suốt hàng thế kỷ.

Sách in, như công trình giải phẫu học mang tính cách mạng của Andreas Vesalius hay tác phẩm bước ngoặt nói về vị trí của Trái Đất trong vũ trụ của Galileo, không chỉ giúp lan truyền mau chóng các ý tưởng khoa học; với việc nhiều người có thể tra cứu từ chính xác một nguồn, chúng còn giúp củng cố kiến thức.

Chúng đem lại cảm giác rằng hiểu biết của con người về thế giới đang dần tăng lên. Một khía cạnh khác được thúc đẩy nhờ sách in là sự bộc lộ những suy nghĩ cá nhân.

Trước khi có sách in, người viết sách thường là một thợ chép chữ khuyết danh, chủ yếu chỉ sao chép nội dung thay vì tự tạo ra tác phẩm của riêng mình.

Thế rồi sách in xuất hiện, tác quyền cá nhân được chú trọng, giúp nhiều tác giả trở nên nổi tiếng ngay khi họ còn sống, chẳng hạn như Miguel de Cervantes với thiên tiểu thuyết Don Quixote.

Bước tiến này có thể xem là yếu tố quan trọng dẫn đến những cuộc cách mạng lớn về tư tưởng ở châu Âu - phong trào Kháng Cách, thời Phục Hưng và Thời kỳ Khai sáng.

Tuy nhiên, một trong những tác động đáng kinh ngạc của sách in lại nằm ở việc thúc đẩy sự phát triển của các ngôn ngữ quốc gia, như tiếng Anh, Pháp và Đức.

Vào thời Trung Cổ, dân Tây Âu thường sử dụng những phương ngữ hỗn tạp, đến nỗi người từ Marseilles có thể không nghe hiểu được người từ Paris nói gì; còn các học giả thì thường sử dụng tiếng Latin.

Sách in đã giúp chuẩn tắc hóa các ngôn ngữ quốc gia. Kinh Thánh Vua James, cuốn Kinh Thánh tiếng Anh đầu tiên đầy đủ thẩm quyền, đóng vai trò to lớn trong việc định hình ngôn ngữ Anh, vì nó được đọc hàng tuần ở các nhà thờ trên khắp xứ sở.

Trích "Những cuốn sách thay đổi lịch sử"