'Săn' ảnh động vật hoang dã trên dãy Trường Sơn

Đặc biệt, thời gian gần đây, qua công tác tuần tra, giám sát và sử dụng công nghệ thông minh, lực lượng chức năng ghi nhận liên tiếp xuất hiện nhiều loại ĐVHD quý hiếm thuộc diện nguy cấp như: Mang Trường Sơn, Lửng lợn Đông Dương, Gà lôi, Voọc chà vá chân nâu...

Bảo tồn các loài có nguy cơ tuyệt chủng

Nhiều năm nay, hàng chục máy bẫy ảnh được cài đặt trên thực địa trải đều ở Tiểu khu 74 thuộc lâm phận phường Phong Điền (TP Huế). Trung bình, mỗi máy bẫy ảnh hoạt động khoảng 66 ngày liên tục đã chụp được các hình ảnh ĐVHD trong Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Phong Điền. Tại khu vực đặt bẫy ảnh tìm kiếm thú rừng với hệ thống khe suối dày đặc như: khe Lu, khe Rào Trăng, khe Ta Nor… Nơi đây đã ghi nhận sự tồn tại, sinh trưởng của nhiều loài ĐVHD, trong đó có một số loài quý hiếm, nguy cấp. Các loài thú ghi nhận qua máy bẫy ảnh cũng rất phong phú, đa dạng, trong đó có các loài linh trưởng là khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides), cùng với hai loài thú móng guốc lợn rừng (Sus scrofa), sơn dương Đông Dương (Capricornis milneedwardsii maritimus). Có hai loài được xếp hạng sắp nguy cấp (VU) trong Danh lục Đỏ IUCN là khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides); sơn dương Đông Dương (Capricornis milneedwardsii maritimus); có một loài được xếp cấp DD (thiếu dẫn liệu) là thỏ vằn Trường Sơn (Nesolagus timminsi)...

Nhiều loại động vật quý hiếm được phát hiện thông qua đặt bẫy ảnh

Theo đại diện Khu BTTN Phong Điền, qua khảo sát thực tế, thông qua máy bẫy ảnh cho thấy, sơn dương Đông Dương, hay còn gọi dê rừng với số lượng ngày càng suy giảm do nạn săn bắt, môi trường sống bị thu hẹp và chia cắt. Loài này đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam và thuộc diện quý hiếm nguy cấp, được xếp vào cấp VU tại Danh lục Đỏ IUCN. Thỏ vằn Trường Sơn (Nesolagus timminsi) là loài đặc hữu, chỉ có ở vùng dãy Trường Sơn, đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng...

Còn tại Khu bảo tồn Sao La nằm ở phía Tây Nam của TP Huế với diện tích hơn 15.000 ha, gồm diện tích rừng nguyên sinh tự nhiên còn sót lại của khu vực Trung Trường Sơn. Có độ che phủ rừng hơn 90%, Khu bảo tồn Sao La hiện là “mái nhà chung” của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Tại đây ghi nhận 42 loài thú, 84 loài ếch nhái, bò sát, 139 loài chim, 54 loài cá… với nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam và Sách Đỏ IUCN với hơn 1.100 loài thực vật. Từ năm 2023 đến nay, Khu bảo tồn Sao La thực hiện nhiều đợt đặt bẫy ảnh tại hàng trăm điểm đặt với tổng cộng trên 500 máy bẫy ảnh. Qua đó, ghi nhận sự xuất hiện của khoảng 50 loài động vật với 2 loài cực kỳ nguy cấp, 1 loài nguy cấp và 4 loài sắp nguy cấp theo Sách đỏ thế giới năm 2024. Thông qua việc đặt bẫy ảnh, tại Khu bảo tồn Sao La (TP Huế) ghi nhận sự xuất hiện của hàng chục loại động vật, trong đó nhiều loài thuộc nhóm cự kỳ nguy cấp, quý hiếm. Các loài động vật quý hiếm được ghi nhận như: Mang Trường Sơn, Sơn dương, Trĩ Sao, Tê tê Java, Rái cá vuốt bé, Sơn dương, Khỉ đuôi lợn, Khỉ mặt đỏ, voọc chà vá chân nâu...

Tương tự, qua hệ thống bẫy ảnh giám sát đa dạng sinh học được thiết lập trong nhiều năm qua, tại VQG Bạch Mã, loài gà lôi trắng được ghi nhận xuất hiện tại nhiều khu vực như đỉnh Bạch Mã, Thác Phướn, Núi Mang, Thượng Nhật. Đặc biệt, thời gian gần đây tại VQG Bạch Mã liên tiếp xuất hiện nhiều loại động vật quý hiếm thuộc diện nguy cấp như: mang Trường Sơn, lửng lợn Đông Dương, gà lôi, voọc chà vá chân nâu... “Việc ghi nhận hình ảnh của những loài quý hiếm trên không những cho thấy sự phong phú của hệ động vật nơi đây, mà còn khẳng định tầm quan trọng của công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở vùng rừng đặc dụng. Trong các đợt giám sát, hình ảnh loài này được ghi nhận khá thường xuyên, nhất là ở những cánh rừng nguyên sinh và ít bị tác động. Điều đó cho thấy môi trường sống của chúng ở Bạch Mã vẫn đang được bảo vệ hiệu quả”, ông Nguyễn Vũ Linh, Giám đốc VQG Bạch Mã chia sẻ.

Chung tay cứu động vật hoang dã

VQG Bạch Mã có diện tích tự nhiên hơn 37.423 ha với vùng đệm thuộc địa giới hành chính của Huế và Đà Nẵng, là một trong những khu vực giàu đa dạng sinh học của Việt Nam và trên thế giới. VQG Bạch Mã có hệ động, thực vật rất phong phú, có độ cao trên 1.700m. Trong đó, riêng động vật có đến 1.728 loài, gồm 70 loài thuộc Sách Đỏ Việt Nam 2007, 52 loài trong Danh lục IUCN năm 2016 và 15 loài đặc hữu. Thời gian qua, lực lượng kiểm lâm VQG Bạch Mã cùng các đơn vị đã tích cực phối hợp tuần tra, bảo vệ rừng. Nhờ đó đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn nhiều vụ săn bắt, bẫy động vật rừng trái phép tại VQG này.

Giám đốc VQG Bạch Mã cho biết, qua áp dụng phương pháp thiết lập mục tiêu thông minh (công cụ Smart) vào tuần tra bảo vệ rừng, giám sát đa dạng sinh học, 5 năm qua, VQG Bạch Mã thực hiện hơn 2.500 đợt tuần tra kiểm soát tại rừng. Qua đó đã phát hiện hàng trăm điểm bẫy bắt thú rừng, lực lượng VQG đã tháo gỡ hơn 11.000 bẫy, sợi dây bẫy thòng lọng, bẫy kẹp, bẫy răng cưa… do các đối tượng lâm tặc sử dụng để săn bắt động vật hoang dã. Ngoài ra, lực lượng kiểm lâm của VQG thu giữ nhiều khẩu súng tự chế giấu trong rừng và phá bỏ hơn trăm lán trại được các đối tượng lâm tặc dựng lên để trú ngụ phục vụ cho hoạt động xâm phạm tài nguyên rừng. Đồng thời, phối hợp với Công an các xã miền núi Nam Đông tăng cường tuần tra, kiểm soát tại các khu vực cửa rừng và các vị trí xung yếu. Qua đó, thời gian qua đã ngăn chặn các vụ săn bắn ĐVHD trái phép.

Tuần tra, kiểm soát bảo vệ rừng giáp ranh giữa Huế và Đà Nẵng

Điển hình, quá trình tuần tra tại khoảnh 6 tiểu khu 385 VQG Bạch Mã, lực lượng kiểm lâm đã bắt quả tang 6 đối tượng gồm: Hồ Văn Công, Hồ Văn Bìm, Trần Đình Tý, Hồ Văn Tuấn, Nguyễn Văn Hạp, Nguyễn Văn Ban (đều trú xã Nam Đông, TP Huế) mang theo 1 khẩu súng săn tự chế và nhiều ba lô. Qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện bên trong các ba lô có nhiều loài động vật bị các đối tượng bắn, giết chết gồm: 2 cá thể sóc bay trâu, 1 cá thể cầy vòi hương, 6 cá thể voọc chà vá chân nâu. Liên quan đến vụ án này, TAND huyện Nam Đông cũ tuyên phạt các bị cáo mức án từ 2 năm đến 5 năm 3 tháng tù về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”. Hay quá trình tuần tra bảo vệ rừng tại Tiểu khu 417, VQG Bạch Mã phát hiện 4 đối tượng: Trần Đình Ty; Trần Ninh; Phạm Văn Nam và Nguyễn Bản (đều trú xã Hương Lộc, TP Huế) có hành vi giết cá thể sơn dương thuộc loài động vật nguy cấp, quý hiếm. TAND huyện Nam Đông cũ đã tuyên phạt các bị cáo từ mức án 2 năm đến 2 năm 6 tháng tù về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” ...

Tại Khu BTTN Phong Điền nằm ở vùng gò đồi và miền núi của phường Phong Điền và các xã A Lưới (TP Huế) với 43 tiểu khu là nơi có nhiều giá trị đa dạng sinh học độc đáo. Nằm trong vùng sinh thái Trường Sơn, Khu BTTN Phong Điền được ghi nhận như một khu vực đa dạng sinh học trọng điểm bởi tầm quan trọng về nhiều loài chim và động vật có vú, là hành lang bảo tồn ưu tiên. Các cuộc khảo sát thực địa gần đây xác định tầm quan trọng về đa dạng sinh học của Khu BTTN Phong Điền với 38 loài thú, 204 loài chim, 35 loài bò sát và lưỡng cư và 755 loại thực vật... đang sinh sống tại đây; trong đó, có nhiều loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam... Nhằm bảo vệ các loài ĐVHD, quý hiếm tại Khu BTTN Phong Điền trước nguy cơ săn bắt có thể dẫn đến bị tuyệt chủng, từ năm 2024 đến nay, các Trạm, Đội kiểm lâm đã tiến hành hơn 1.000 đợt tuần tra, tháo gỡ gần 3.000 bẫy thú rừng các loại.

Theo ông Lê Ngọc Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm TP Huế, thời gian qua, địa phương thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ và qua đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân trong việc bảo tồn ĐVHD. Bên cạnh công tác tuyên truyền đến người dân, mô hình các đội tuần tra bảo vệ rừng trải đều trên nhiều tiểu khu của vùng bảo tồn để tháo gỡ bẫy thú, chống lại các hành vi săn bắt động vật rừng trái phép. Tính riêng trong năm 2024 và 8 tháng đầu năm 2025, 20 đơn vị trong toàn TP Huế đã tiến hành khoảng 10.000 đợt tuần tra, truy quét bảo vệ rừng, góp phần vào công tác bảo tồn ĐVHD, đa dạng sinh học.

Voọc chà vá chân nâu xuất hiện trên đỉnh Bạch Mã

Nhằm chung tay cứu lấy, bảo tồn ĐVHD, động vật quý hiếm; trong 3 năm qua đã có khoảng 300 cá thể động vật rừng được người dân trên địa bàn TP Huế tự nguyện giao nộp, trong đó có 220 cá thể loài động vật nguy cấp quý hiếm. Tất cả các cá thể động vật đã được tái thả vào vùng sống tự nhiên. Điển hình như ông Lê Hồng Nọ ở xã A Lưới 4 (TP Huế) tự nguyện giao nộp cho Hạt kiểm lâm cá thể khỉ vàng - động vật rừng nguy cấp, quý hiếm với mong muốn để thả về môi trường tự nhiên. Hay ông Nguyễn Văn Quý ở thị trấn Phú Lộc (TP Huế) cũng đã tự nguyện giao nộp tê tê Java và được Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật - Vườn Quốc gia Cúc Phương chăm sóc để thả về môi trường tự nhiên. Được biết, cá thể tê tê Java là loài động vật được xếp vào danh mục cực kỳ nguy cấp theo Sách đỏ.

Nhằm chung tay bảo tồn nguyên vẹn các hệ sinh thái, các loài động thực vật quý hiếm khác; bảo tồn các loài, nguồn gen có trong mỗi loài và các sinh cảnh, cảnh quan của các khu rừng…, từ đầu năm đến nay, TP Huế đã quyết định thành lập 2 Khu dự trữ thiên nhiên (DTTN) với diện tích gần 60.000 ha. Trong đó, Khu DTTN Phong Điền có tổng diện tích hơn 40.760 ha. Việc thành lập Khu DTTN Phong Điền nhằm bảo vệ, duy trì và phát triển hệ sinh thái rừng tự nhiên vùng đất thấp tại Trung Trường Sơn, bảo tồn nguồn gen quý hiếm, đảm bảo môi trường sống tự nhiên cho các loài động, thực vật hoang dã. Khu dự trữ sẽ bảo vệ sự đa dạng sinh học, tập trung vào các loài động, thực vật quý hiếm, trong đó có sao la, mang lớn, mang Trường Sơn, vượn đen má vàng, voọc chà vá chân nâu, cu li nhỏ, gấu ngựa...

Kiểm lâm đặt bẫy ảnh tại khu rừng nguyên sinh vườn quốc gia Bạch Mã

Đối với Khu DTTN Sao La nằm ở Trung Trường Sơn (TP Huế) có tổng diện tích hơn 19.000 ha nhằm bảo vệ diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ đầu nguồn sông Hương và sông Bồ; bảo vệ, xây dựng, phát triển rừng và tài nguyên thiên nhiên, khôi phục, bảo tồn nguyên vẹn các hệ sinh thái, các loài động thực vật quý hiếm khác. Đặc biệt, quần thể Sao La và hai loài thú móng guốc Mang lớn và Mang Trường Sơn. Khu DTTN Sao La được ghi nhận là một trong những nơi có tính đa dạng sinh học cao và là nơi sinh sống của Sao La - một trong những loài động vật có vú lớn quý hiếm nhất, thuộc danh mục loài động vật cực kỳ nguy cấp. Nơi đây ghi nhận 1.114 loài thực vật; 42 loài thú, 84 loài ếch nhái, bò sát, 139 loài chim, 54 loài cá; trong đó có nhiều loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam và Sách Đỏ IUCN.

Hải Lan