Sàn giao dịch vàng - giải pháp cho thị trường vàng?

Kinh nghiệm quốc tế về lập sàn giao dịch vàng

Vàng luôn được coi là một “hầm trú ẩn” an toàn, được nhiều người tin cậy, nhất là khi thế giới có nhiều bất ổn về địa chính trị và kinh tế. Trong hai năm gần đây, nhu cầu vàng của nhà đầu tư cá nhân, nhà đầu tư tổ chức và các quốc gia có sự gia tăng mạnh mẽ, khiến giá vàng tăng cao, liên tục thiết lập các mức kỷ lục mới về giá. Kinh nghiệm của nhiều quốc gia cho thấy, việc có một sàn giao dịch vàng hoạt động hiệu quả là một yếu tố quan trọng và cần thiết để ổn định giá vàng. Hiện tại, đa phần các quốc gia dẫn đầu về xuất khẩu vàng nữ trang trên thế giới đều là những nước có sàn giao dịch vàng như Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ... Nhờ hiệu quả của hoạt động sàn giao dịch vàng, các nước này bảo đảm được nguồn cung vàng nguyên liệu cho sản xuất nữ trang xuất khẩu, tạo việc làm cho người lao động, mang lại nguồn thu ngoại tệ lớn, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế.

Khách hàng mua, bán vàng tại Công ty Cổ phần Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải. Ảnh: NGỌC HẢI

Bàn về vấn đề này tại Việt Nam, ông Đinh Nho Bảng, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho rằng: “Hiện tại, Việt Nam vẫn chưa có một sàn giao dịch vàng quốc gia. Đó là điều trăn trở đối với Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam và các doanh nghiệp trong ngành suốt nhiều năm qua. Việc thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia không chỉ là một giải pháp cho các hoạt động giao dịch, đầu tư, kinh doanh vàng mà còn tạo điều kiện bảo đảm nguồn cung vàng nguyên liệu. Từ đó, đưa Việt Nam trở thành một trung tâm chế tác và xuất khẩu nữ trang chất lượng cao trong khu vực. Ngành công nghiệp nữ trang của Việt Nam có tiềm năng lớn, nhưng tình trạng khan hiếm nguyên liệu khiến chúng ta chưa thể phát huy được thế mạnh này”.

Chia sẻ những kinh nghiệm từ quốc tế về thành lập sàn giao dịch vàng, ông Shaokai Fan, Giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương, Hội đồng Vàng thế giới, cho hay: Đây là công cụ quan trọng để minh bạch hóa giá và phát triển thị trường tài chính. Sàn giao dịch vàng không có một mô hình chuẩn duy nhất cho mọi quốc gia. Điều quan trọng là mỗi nước phải xác định rõ mục tiêu khi xây dựng sàn giao dịch vàng, bảo đảm các điều kiện về thanh khoản, số lượng thành viên tham gia và cơ chế kết nối với thị trường quốc tế, từ đó lựa chọn và điều chỉnh mô hình cho phù hợp với bối cảnh cụ thể.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Thế Hùng, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho biết: “Việc nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia ở Việt Nam đã có sự chỉ đạo của Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ vì mục đích chiến lược là phát triển thị trường trong nước lành mạnh, hiện đại, minh bạch; đồng thời là công cụ quản lý hiệu quả của Nhà nước, phù hợp với thông lệ quốc tế khi Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Với quy mô thị trường vàng đứng thứ 10 trên thế giới về mức tiêu thụ, đầu tư, tích lũy và sản xuất trang sức, mỹ nghệ cùng các ngành công nghiệp khác (trung bình 50-60 tấn/năm), Việt Nam cần có các công cụ hiệu quả để huy động nguồn vàng, chuyển hóa thành các sản phẩm tài chính, nguồn ngoại tệ phục vụ sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế; đồng thời, phải bảo đảm quyền lợi cho người tham gia quá trình này, tức là phải bảo đảm giá trị vàng cho họ và nhận được những lợi ích cần thiết (như gửi tiết kiệm vàng). Để làm được việc này thì cơ quan huy động (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, các ngân hàng thương mại, quỹ đầu tư...) cần có các công cụ giao dịch hiệu quả, quản lý nguồn vàng huy động và phòng ngừa các rủi ro về mặt thanh khoản”.

Tại Nghị quyết về việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn được thông qua sáng 11-12, Quốc hội đã giao Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, có giải pháp và lộ trình phù hợp về thành lập sàn giao dịch vàng. Trong kết luận Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11-2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khẩn trương trình cấp có thẩm quyền về việc nghiên cứu, thành lập sàn giao dịch vàng trong tháng 12-2025.

Nghiên cứu mô hình phù hợp, tăng minh bạch, giảm rủi ro

Lưu ý về những vấn đề trong quá trình thành lập sàn giao dịch vàng, ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải kiêm Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam nhận định: “Trong nhiều năm qua, nguồn cung vàng của thị trường Việt Nam có những hạn chế, chưa đáp ứng được hết tất cả yêu cầu. Thời gian tới, sàn giao dịch vàng sẽ đóng một vai trò hết sức quan trọng trong chiến lược phát triển của ngành vàng. Thị trường Việt Nam là một thị trường rất tiềm năng và đang đứng trước những cơ hội lớn trong việc mở cửa. Tuy nhiên, để bảo đảm rằng thị trường vàng của chúng ta mở cửa nhưng vẫn kiểm soát, có sự thận trọng trong phòng, chống rủi ro thì việc nghiên cứu kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển trên thế giới là rất quan trọng. Bên cạnh đó, khi sàn giao dịch vàng đi vào hoạt động thì cơ chế định giá, tính minh bạch cũng như tính kết nối giữa giá vàng trong nước và giá vàng quốc tế sẽ càng rõ ràng hơn. Đây là cơ hội rất tốt để các doanh nghiệp sản xuất trang sức, mỹ nghệ tiếp cận các nguồn nguyên liệu minh bạch”.

Hoạt động chế tác trang sức, mỹ nghệ tại Công ty Cổ phần Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải. Ảnh: NGỌC HẢI

Về chính sách nguyên liệu, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam Nguyễn Thế Hùng lưu ý: “Việt Nam không có mỏ vàng lớn nên phần lớn nguyên liệu vàng phục vụ nhu cầu trong nước đều từ nhập khẩu. Do đó, nhằm hiện thực hóa việc phát triển ngành nghề sản xuất, kinh doanh vàng trang sức, mỹ nghệ có sản phẩm chất lượng cao, giá cả hợp lý để xuất khẩu, tái tạo ngoại tệ thì các doanh nghiệp này phải được ưu tiên tiếp cận với nguồn nguyên liệu có giá hợp lý thì mới cạnh tranh được. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần có quy định rõ, yêu cầu các thành viên sàn giao dịch vàng được phép nhập khẩu nguyên liệu phải bán ít nhất 50% lượng vàng họ nhập về cho các đơn vị sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ, tránh tình trạng nhập khẩu về chỉ để sản xuất bán vàng miếng, tạo chênh lệch giá không đúng với mục tiêu đề ra”.

Thông tin về thành lập sàn giao dịch vàng, ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý ngoại hối (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) cho rằng, đây là chủ đề được nhiều chuyên gia, ngân hàng thương mại, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế quan tâm, với kỳ vọng có thể tăng tính minh bạch, chuẩn hóa giao dịch và giảm tình trạng chênh lệch giá trên thị trường. Tuy nhiên, kinh nghiệm trong nước và quốc tế cũng cho thấy, mô hình này chỉ mang lại lợi ích nếu được thiết kế phù hợp; ngược lại, có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu thiếu khuôn khổ pháp lý đầy đủ, thiếu giám sát chặt chẽ hoặc thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý. Với vai trò là cơ quan quản lý trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm và có chính sách để vừa phát triển thị trường vàng, vừa góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, an ninh tài chính tiền tệ và hệ thống ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan, Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam và các tổ chức quốc tế để nghiên cứu, tổng hợp, báo cáo Chính phủ về chủ trương thành lập sàn giao dịch vàng cũng như các công cụ hỗ trợ phát triển thị trường vàng.