Cải cách điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính

Đơn giản hóa quy trình, hồ sơ là trọng tâm trong cải cách thể chế tài chính hiện nay.

Rà soát, cắt giảm điều kiện kinh doanh theo hướng thực chất

Triển khai Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới cùng các nghị quyết của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, Bộ Tài chính xác định việc rà soát, cắt giảm điều kiện kinh doanh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, mang tính nền tảng đối với quá trình phục hồi và phát triển kinh tế.

Trong bối cảnh nền kinh tế bước vào giai đoạn tăng trưởng mới, yêu cầu đặt ra không chỉ là mở rộng quy mô thị trường mà còn phải nâng cao chất lượng thể chế, giảm tối đa các rào cản không cần thiết đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh. Trên tinh thần đó, Bộ Tài chính đã tập trung rà soát toàn diện hệ thống pháp luật về điều kiện đầu tư, kinh doanh thuộc phạm vi quản lý, bảo đảm nguyên tắc chỉ duy trì những điều kiện thực sự cần thiết, hợp lý, có mục tiêu quản lý rõ ràng và chi phí tuân thủ tương xứng.

Thực hiện Nghị quyết số 140/NQ-CP và Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh giai đoạn 2025-2026, Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1848/QĐ-TTg ngày 27/8/2025 phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý của Bộ.

Theo phương án được phê duyệt, Bộ Tài chính sẽ tổ chức triển khai việc sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ các quy định tại 22 văn bản quy phạm pháp luật, gồm 5 luật, 16 nghị định và 1 thông tư. Trọng tâm của phương án là cắt giảm 123 trên tổng số 363 điều kiện kinh doanh hiện hành, tương ứng tỷ lệ 33,05%, vượt mục tiêu tối thiểu 30% theo yêu cầu của Chính phủ.

Việc cắt giảm này không mang tính cơ học, dàn trải mà được thực hiện trên cơ sở đánh giá kỹ lưỡng tác động quản lý nhà nước, mức độ cần thiết của từng điều kiện, cũng như khả năng thay thế bằng các biện pháp quản lý hậu kiểm, ứng dụng công nghệ thông tin hoặc tiêu chuẩn hóa quy trình. Các điều kiện được đưa vào diện rà soát, cắt giảm tập trung chủ yếu ở những lĩnh vực có ảnh hưởng lớn đến môi trường đầu tư, kinh doanh như chứng khoán, kinh doanh bảo hiểm, dịch vụ tài chính, thuế, hải quan, kế toán và kiểm toán.

Đáng chú ý, trong tổng số các điều kiện kinh doanh được cắt giảm, có 38 điều kiện đang được triển khai theo lộ trình sửa đổi Luật Đầu tư và một số nghị định liên quan. Điều này cho thấy nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc gắn cải cách điều kiện kinh doanh với quá trình hoàn thiện khung pháp lý tổng thể, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Đến nay, các đơn vị thuộc Bộ Tài chính được giao chủ trì xây dựng văn bản quy phạm pháp luật đã tích cực triển khai nhiệm vụ, khẩn trương tổng hợp, hoàn thiện hồ sơ để trình Chính phủ và Quốc hội đối với các dự án luật quan trọng như Luật Đầu tư sửa đổi, Luật Quản lý thuế sửa đổi. Đồng thời, Bộ cũng đang tập trung hoàn thiện các nghị định liên quan để trình Chính phủ ban hành trong năm 2025 và tiếp tục trong năm 2026, bảo đảm thực hiện đầy đủ, đúng tiến độ phương án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Việc cắt giảm mạnh điều kiện kinh doanh không chỉ góp phần tháo gỡ những “điểm nghẽn” về thể chế, mà còn thể hiện sự chuyển biến rõ nét trong tư duy quản lý, từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ can thiệp hành chính sang tạo lập khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho thị trường vận hành thông suốt, hiệu quả hơn.

Cải cách thủ tục hành chính gắn với giảm chi phí tuân thủ

Cùng với cải cách điều kiện kinh doanh, Bộ Tài chính xác định đơn giản hóa thủ tục hành chính là giải pháp trực tiếp và thiết thực nhất để giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp, qua đó cải thiện chất lượng môi trường đầu tư, kinh doanh.

Trên cơ sở đó, Bộ đã ban hành Quyết định số 1362/QĐ-BTC ngày 15/4/2025 về Kế hoạch thực hiện Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính năm 2025, yêu cầu các đơn vị trực thuộc tập trung rà soát toàn bộ quy trình giải quyết thủ tục, đề xuất phương án đơn giản hóa theo hướng rút ngắn thời gian xử lý, giảm hồ sơ, giấy tờ không cần thiết, tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục hành chính.

Theo Quyết định số 1848/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa 208 thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý của Bộ Tài chính. Trong đó, 43 thủ tục được cắt giảm hoàn toàn và 165 thủ tục được đơn giản hóa về quy trình, hồ sơ, thời gian giải quyết.

Việc triển khai các phương án này dự kiến mang lại hiệu quả rất lớn về mặt chi phí và thời gian cho xã hội. Cụ thể, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính ước tính giảm khoảng 17,29 nghìn tỷ đồng mỗi năm, tương đương 37,87%, trong khi tổng thời gian giải quyết thủ tục hành chính giảm 2.036 ngày, tương đương 34,93%. Để thực hiện các nội dung cải cách, Bộ Tài chính sẽ sửa đổi, bổ sung 49 văn bản quy phạm pháp luật, gồm 8 luật, 32 nghị định, 1 quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 7 thông tư và 1 thông tư liên tịch.

Không dừng lại ở việc xây dựng phương án, Bộ Tài chính đã và đang tổ chức triển khai quyết liệt trên thực tế. Đến nay, các đơn vị trong toàn ngành đã chủ động rà soát 747 trên tổng số 928 thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý, tương ứng 80,49%. Tổng thời gian dự kiến cắt giảm đạt hơn 4.325 ngày, tương đương 35,19%, trong khi tổng chi phí dự kiến cắt giảm khoảng 35.890 tỷ đồng, đạt 47,58%.

Tính từ ngày 26/3/2025 đến nay, toàn ngành Tài chính đã thực hiện cắt giảm, đơn giản hóa 475 thủ tục hành chính theo Nghị quyết số 66/NQ-CP của Chính phủ, trong đó có 101 thủ tục được cắt giảm và 374 thủ tục được đơn giản hóa. Kết quả này giúp tiết kiệm hơn 18.494 tỷ đồng chi phí tuân thủ và hơn 2.123 ngày giải quyết thủ tục cho người dân, doanh nghiệp.

Những con số trên không chỉ phản ánh quy mô cải cách lớn mà còn cho thấy hiệu quả thực chất của quá trình triển khai. Việc giảm mạnh chi phí và thời gian tuân thủ góp phần trực tiếp cải thiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và mở rộng thị trường.

Quan trọng hơn, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính còn gắn chặt với mục tiêu xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, liêm chính, phục vụ. Thông qua việc chuẩn hóa quy trình, tăng cường số hóa và minh bạch hóa thủ tục, Bộ Tài chính đang từng bước chuyển đổi phương thức quản lý theo hướng dựa trên dữ liệu, giảm tiếp xúc trực tiếp, qua đó hạn chế phát sinh tiêu cực và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Có thể khẳng định, chương trình cắt giảm điều kiện kinh doanh và đơn giản hóa thủ tục hành chính do Bộ Tài chính triển khai không chỉ là giải pháp tình thế nhằm hỗ trợ doanh nghiệp trong ngắn hạn, mà còn là bước đi chiến lược nhằm hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập và phát triển bền vững. Đây cũng là đóng góp quan trọng của ngành Tài chính trong việc cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng quản trị quốc gia trong giai đoạn phát triển mới.

MINH PHƯƠNG