Sản xuất nông nghiệp tuần hoàn: Nâng giá trị kinh tế, bảo vệ môi trường

Biến phế phụ phẩm thành sản phẩm có ích

Sau nhiều lần nghiên cứu, thử nghiệm, chị Lương Thị Liên, Giám đốc Hợp tác xã Thực phẩm sạch Hoàng Gia, phường Tân Mỹ (TP Bắc Giang) đã thành công với phương pháp ủ lên men trái cây bỏ đi (quả mã xấu) thành nước tưới cho cây trồng và ủ thức ăn thừa làm cám cho vật nuôi. Gia đình chị sinh sống gần chợ Mía (chuyên kinh doanh trái cây). Từ những năm trước, chị thấy số lượng lớn trái cây bị đổ ra môi trường gây mất mỹ quan, ô nhiễm; mặt khác, gia đình chị có công ty với số lượng người lao động đông nên mỗi ngày dư thừa khá nhiều đồ ăn do công nhân không ăn hết. Nhận thấy sự lãng phí, chị bắt đầu mày mò, tìm hiểu cách tái chế nguồn thức ăn này.

Hộ ông Dương Văn Huy, xã Yên Sơn (Lục Nam) tự sản xuất cám cho cá.

Chị Liên đã đi tham quan một số mô hình tương tự ở ngoài tỉnh; liên hệ với người có chuyên môn để được hướng dẫn và đầu năm 2023 đã hoàn thiện công thức. Theo đó, các chất để ủ gồm nước, đường, sữa chua, một số loại men tiêu hóa. Tất cả được tính toán theo tỷ lệ nhất định và ủ cùng chuối, xoài, thanh long, khoai tây…; thức ăn thừa. Sau một thời gian, chị thu được dung dịch đa dưỡng chất từ các thùng ủ trái cây, nước này dùng để tưới cho cây trồng, bã làm phân bón; thực phẩm dư thừa được ủ đúng quy cách trở thành nguồn thức ăn cho bò, lợn. Mỗi năm, gia đình chị thu gom từ 25-30 tấn quả bị bỏ đi, thức ăn thừa.

Hợp tác xã Thực phẩm sạch Hoàng Gia hoạt động ở nhiều lĩnh vực, trong đó có trồng trọt, chăn nuôi. Mỗi năm, Hợp tác xã nuôi hơn 50 con bò, 50 con lợn nái, hơn 100 con lợn rừng và có gần 1 ha trồng cỏ, ngô (làm thức ăn cho vật nuôi), dược liệu (dành dành, chùm ngây). “Nhờ áp dụng phương pháp nói trên, Hợp tác xã giảm 50% chi phí mua cám, phân bón mỗi năm; đặc biệt, vật nuôi khỏe mạnh, chất lượng thịt thơm ngon. Tính riêng mảng nông nghiệp, chúng tôi lãi gần 200 triệu đồng/năm”, chị Liên nói. Mới đây, một số nhóm nghiên cứu, sinh viên đã đến tham quan mô hình để học hỏi kinh nghiệm.

Nhiều năm nay, các thành viên Hợp tác xã Hệ sinh thái nông nghiệp Mạnh An, xã Quang Trung (Tân Yên) đã tận dụng phụ phẩm từ sâm nam núi Dành chế biến thành thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm. Thân, lá, bã từ củ sâm được đun thành nước uống cho vật nuôi hoặc băm nhỏ cùng ngô, khoai, sắn, đậu tương, bột cá, cám gạo, một số cây dược liệu khác sau đó ép thành thức ăn chăn nuôi dạng viên. Hiện Hợp tác xã đang nuôi hơn 1 nghìn con gà và 100 con lợn thịt.

Thực tế cho thấy, khi sử dụng thức ăn có nguồn gốc từ thảo dược, vật nuôi tăng sức đề kháng; sinh trưởng, phát triển tốt; giá bán mỗi kg cao hơn khoảng 30% so với phương pháp nuôi thông thường. Hay như hộ ông Dương Văn Huy, thôn Mười Lăm-Mười Sáu, xã Yên Sơn (Lục Nam) cũng đầu tư mua máy, nguyên liệu để tự sản xuất thức ăn cho cá. Ngoài ra, ông còn cung cấp cho nhiều hộ dân ở trong và ngoài huyện, giá rẻ hơn từ 5-7 nghìn đồng/kg so với cám đang bán trên thị trường. Với hơn 1 ha nuôi cá các loại (koi, trắm, chép…), mỗi năm, gia đình ông lãi gần 2 tỷ đồng.

Cùng những cách làm trên, nông dân ở nhiều nơi tiếp tục duy trì việc ủ rơm, rạ, chất thải từ động vật làm phân bón, góp phần hạn chế phân bón hóa học, tiết kiệm chi phí đầu vào, bảo vệ nguồn đất, nước. Người dân còn tận dụng chất thải từ chăn nuôi để nuôi trùn quế; trùn quế tiếp tục được sử dụng làm thức ăn cho chăn nuôi, làm phân bón chất lượng cho cây trồng; tận dụng mùn cưa, phụ phẩm nông nghiệp làm nguyên liệu trồng nấm; thu gom râu ngô, búp ổi để làm trà bằng phương pháp sấy lạnh, giúp tăng nguồn thu từ những thứ tưởng chừng bỏ đi.

Ngoài ra, nông dân còn quan tâm canh tác lúa thân thiện với môi trường; chủ động ứng dụng cơ giới hóa vào sản xuất, nhất là sử dụng mạ khay, máy cấy, thiết bị bay không người lái trong phun thuốc bảo vệ thực vật. Cách làm này giúp tiết kiệm khoảng 150 nghìn đồng/sào và giải quyết được vấn đề thiếu lao động.

Hỗ trợ nhân rộng cách làm hay

Bên cạnh những mô hình, cách làm hay giúp tiết kiệm chi phí sản xuất nông nghiệp vẫn còn trường hợp ngại thay đổi dẫn đến gia tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến lợi nhuận, tác động xấu tới môi trường.

Để đồng hành cùng nông dân trong sản xuất, giúp tiết kiệm chi phí đầu vào, tăng lợi nhuận, thời gian qua, các cấp, ngành, đoàn thể đã triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ. Đơn cử như Hội Nông dân các cấp triển khai mô hình canh tác lúa thân thiện với môi trường, tham gia mô hình, người dân được hỗ trợ 50% chi phí mua thóc giống, 70% chi phí mua chế phẩm sinh học xử lý rơm rạ. Giai đoạn 2025-2030, Hội Nông dân các cấp tiếp tục quan tâm phối hợp với các địa phương xây dựng mô hình trình diễn trên diện tích 500 ha lúa 2 vụ/năm. Đến năm 2030, xây dựng được mô hình trình diễn trên tổng diện tích 3 nghìn ha áp dụng hiệu quả ba kỹ thuật của phương pháp (xử lý rơm rạ bằng men vi sinh, bón phân hợp lý, tưới ướt - khô xen kẽ theo từng thời điểm).

Kế hoạch năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục phối hợp triển khai các giải pháp để hoàn thành mục tiêu tỉnh đề ra là có ít nhất 80% chất thải chăn nuôi và 60% phụ phẩm nông nghiệp được thu gom, tái sử dụng, tái chế thành các nguyên liệu, nhiên liệu và các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Vụ chiêm xuân 2024-2025, Trung tâm Khuyến nông tỉnh phối hợp triển khai dự án “Công nghệ tưới ướt, khô xen kẽ trong canh tác lúa thích ứng với biến đổi khí hậu ở Việt Nam” với quy mô áp dụng từ 2-5 ha. Các hộ tham gia được hướng dẫn áp dụng kỹ thuật tưới ướt, khô xen kẽ giúp tiết kiệm nước, giảm phát thải, tiết kiệm chi phí sản xuất; năng suất ước tăng từ 15-20% so với phương pháp canh tác truyền thống...

Theo ông Lê Bá Thành, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm, việc sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh thải ra hàng trăm nghìn tấn phụ phẩm, nếu không được xử lý phù hợp sẽ gây lãng phí, ô nhiễm môi trường. Kế hoạch trong năm 2025, toàn ngành tiếp tục phối hợp triển khai các giải pháp để hoàn thành mục tiêu tỉnh đã đề ra là có ít nhất 80% chất thải chăn nuôi và 60% phụ phẩm nông nghiệp được thu gom, tái sử dụng, tái chế thành các nguyên liệu, nhiên liệu và các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Thời gian tới, Sở tiếp tục chỉ đạo, phối hợp triển khai các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững. Đặc biệt là quan tâm hỗ trợ, nhân rộng những cách làm hay, mô hình sản xuất tuần hoàn; hỗ trợ kinh phí mua chế phẩm sinh học, máy móc, phân bón hữu cơ, đầu tư hệ thống tưới nước tiết kiệm, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao.

Bài, ảnh: Mạc Yến