Sắp có lễ hội trái cây lần thứ hai tại Hồ Nam 2025: Cơ hội xuất khẩu rộng mở

Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 6/2025” với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản mùa vụ” được Bộ Công Thương tổ chức chiều 27/6 tại trụ sở Bộ Công Thương theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Hội nghị nhằm đánh giá tổng quan về tình hình sản xuất, trong nước và xuất khẩu các mặt hàng nông sản, đặc biệt nhóm mặt hàng nông sản có tính thời vụ như vải, nhãn, xoài, chôm chôm, thanh long...; đánh giá thực trạng và xu hướng tại một số thị trường xuất khẩu truyền thống cũng như thuận lợi, khó khăn trong mở rộng, đa dạng hóa thị trường của các doanh nghiệp trong ngành, đề xuất, kiến nghị các giải pháp cụ thể đối với hệ thống thương vụ Việt Nam và cơ quan chức năng nhằm hỗ trợ ngành thời gian tới.

Thách thức trước những biến động thị trường

Thông tin về tình hình tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu rau quả thời gian qua tại hội nghị, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho biết, ngành rau quả đạt kim ngạch xuất khẩu 7,148 tỷ USD trong năm 2024, tăng 28% so với 5,6 tỷ USD năm 2023, khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, 5 tháng đầu năm 2025 ghi nhận kim ngạch giảm 13,5%, chỉ đạt 2,3 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2024. Sự sụt giảm này phản ánh những thách thức về tính mùa vụ, sự phụ thuộc vào thị trường truyền thống và các rào cản kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu.

Năm 2024, nhãn là điểm sáng với kim ngạch xuất khẩu 70 triệu USD, tăng 300%, xoài đạt 371 triệu USD, tăng 45%. Ngược lại, thanh long giảm 15,6% (534 triệu USD) và vải giảm 40% (31 triệu USD). Những con số này cho thấy ngành cần các giải pháp đồng bộ để nâng cao chất lượng, chế biến sâu và đa dạng hóa thị trường nhằm giảm phụ thuộc vào các mặt hàng mùa vụ và một số thị trường chính.

Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 6/2025” với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản mùa vụ” được Bộ Công Thương tổ chức chiều 27/6

Cũng theo ông Nguyên, rau quả Việt Nam hiện có mặt tại hơn 80 quốc gia, với Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu (EU) là các thị trường trọng điểm. Cụ thể, hiện Trung Quốc chiếm 65-70% kim ngạch xuất khẩu, nhưng yêu cầu chuyển từ tiểu ngạch sang chính ngạch với các tiêu chuẩn khắt khe về mã số vùng trồng, cơ sở chế biến và vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Đây là cơ hội để doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất sạch đạt chuẩn GlobalGAP, VietGAP, nâng cao giá trị sản phẩm.

Hoa Kỳ là thị trường lớn thứ hai, ưa chuộng trái cây nhiệt đới như dừa, sầu riêng, thanh long, xoài, nhãn, vải, và chôm chôm. Tuy nhiên, chi phí logistics cao do khoảng cách địa lý và rào cản thuế quan ngày càng tăng, đòi hỏi cải thiện công nghệ bảo quản và tối ưu chuỗi cung ứng.

Hàn Quốc, đứng thứ ba với chuối, xoài và thanh long là chủ lực. Yêu cầu nghiêm ngặt về VSATTP đòi hỏi doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế. EU cũng là thị trường tiềm năng nhờ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) với ưu đãi thuế quan. Tuy nhiên, quy định khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và truy xuất nguồn gốc yêu cầu doanh nghiệp đầu tư mạnh vào sản xuất sạch và chứng nhận quốc tế như HACCP.

Thực tế cho thấy, Việt Nam sở hữu diện tích cây ăn trái 1,2 triệu ha, sản lượng 12 triệu tấn/năm, đảm bảo nguồn cung đa dạng. Nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã đã áp dụng tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP, nâng cao chất lượng sản phẩm. 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) với ưu đãi thuế quan 0% mở ra cơ hội thâm nhập các thị trường như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông. Các chương trình xúc tiến thương mại, đàm phán mở cửa thị trường chính ngạch và đầu tư vào chế biến sâu (nước ép, trái cây sấy khô, đông lạnh) giúp tăng giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào sản phẩm tươi.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - chia sẻ trực tuyến tại hội nghị

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng chỉ ra những thách thức đối với nông sản của Việt Nam. Cụ thể, nông sản Việt Nam hiện phụ thuộc nhiều theo tính mùa vụ cao với các mặt hàng như vải, nhãn, xoài, thanh long và sầu riêng. Theo đó, sẽ gây áp lực lớn trong thu hoạch, vận chuyển và tiêu thụ, dẫn đến ùn ứ và rớt giá. Sự phụ thuộc vào Trung Quốc khiến ngành dễ tổn thương trước các thay đổi về chính sách thuế quan hoặc tiêu chuẩn nhập khẩu. Hạ tầng logistics, đặc biệt là kho lạnh và vận chuyển lạnh còn hạn chế, với tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch 20-40%. Chi phí logistics cao làm giảm sức cạnh tranh so với Thái Lan, Philippines và các nước Nam Mỹ.

"Bên cạnh đó, nhiều sản phẩm chưa đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và truy xuất nguồn gốc của EU, Mỹ, Nhật Bản. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún và khả năng quảng bá thương hiệu yếu khiến nhiều sản phẩm xuất khẩu dưới dạng thô hoặc qua trung gian nước ngoài, làm giảm giá trị gia tăng. Các quy định nhập khẩu thay đổi liên tục cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) trong việc thích ứng" - ông Nguyên nói.

Cơ hội lớn để trái cây Việt Nam vươn xa trên thị trường quốc tế

Để thúc đẩy mạnh xúc tiến xuất khẩu nông sản trong thời gian tới, với vai trò của Cục Xúc tiến thương mại, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) - cho biết, sau thành công của Lễ hội Trái cây Việt Nam lần thứ nhất tại Bắc Kinh vào tháng 9/2024, Bộ Công Thương đã trao đổi và thống nhất với phía Trung Quốc sắp tới sẽ tiếp tục tổ chức Lễ hội Trái cây lần thứ hai tại tỉnh Hồ Nam, vào tháng 9/2025. Sự kiện này sẽ được phối hợp tổ chức bởi Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các cơ quan liên quan, với sự hỗ trợ tích cực từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam.

Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương)

Lễ hội kỳ vọng thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia, tạo cơ hội giao thương và mở rộng thị trường, theo đó, ông Phú nhấn mạnh đến vai trò của Hiệp hội Rau quả Việt Nam trong việc truyền tải thông tin đến các doanh nghiệp thành viên, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia tích cực. Đặc biệt, các doanh nghiệp cần xác định rõ sản lượng xuất khẩu dự kiến cho từng mặt hàng chủ lực (thanh long, xoài, nhãn, vải, chanh leo, sầu riêng) và cần sự hỗ trợ cụ thể từ tham tán thương vụ, Cục Thị trường nước ngoài, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật.

Thông tin thêm tại hội nghị, ngoài các thị trường truyền thống như đã nêu trên, ông Vũ Bá Phú cũng chỉ ra một số thị trường mới nổi tiềm năng với nông sản Việt có thể kể tới như Nga, Đông Âu và Belarus, nơi nhu cầu trái cây nhiệt đới đang tăng cao. "Thời gian tới, Bộ Công Thương dự kiến tổ chức đoàn doanh nghiệp tham dự World Food Moscow và xúc tiến thương mại tại Belarus vào tháng 9/2025, tạo cơ hội giới thiệu các sản phẩm chủ lực như thanh long, xoài, nhãn, vải và chanh leo" - ông Phú thông tin.

Đề cập đến những thách trong nâng cao năng lực cạnh tranh, ông Phú đề nghị hệ thống thương vụ Việt Nam tại Nga, Belarus và Đông Âu cần nghiên cứu thị trường chuyên sâu: Cung cấp thông tin cập nhật về nhu cầu, thị hiếu, quy định nhập khẩu và các đối thủ cạnh tranh tại các thị trường này. Đặc biệt, chú trọng đến các xu hướng tiêu dùng trái cây nhiệt đới và sản phẩm chế biến sâu. Tổ chức kết nối giao thương như phối hợp với Đại sứ quán Việt Nam và các hiệp hội ngành hàng tại các nước này để tổ chức các sự kiện kết nối doanh nghiệp, hội chợ triển lãm và các buổi gặp gỡ với nhà nhập khẩu, siêu thị và chuỗi bán lẻ.

Hội nghị được tổ chức kết hợp trực tiếp và trực tuyến trên nền tảng Zoom, với sự góp mặt của khoảng 300 đại biểu là lãnh đạo các cơ quan quản lý, đại diện hệ thống thương vụ Việt Nam tại nhiều quốc gia, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp xuất khẩu

Bên cạnh đó, cần hỗ trợ pháp lý và thủ tục như tư vấn cho doanh nghiệp về quy định hải quan, chứng nhận chất lượng (HACCP, GlobalGAP) và các yêu cầu kiểm dịch thực vật để đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu của các thị trường này.

"Cục Xúc tiến thương mại và Vụ Phát triển thị trường nước ngoài sẽ hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các chương trình hội chợ, triển lãm quốc tế như World Cup Moscow, đồng thời cung cấp thông tin thị trường và kết nối với các đối tác tiềm năng. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cần hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng vùng trồng đạt chuẩn, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng sản phẩm" - ông Phú cho hay.

Bên cạnh đó, ông Phú nhấn mạnh sự tham gia của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn như Vina T&T Group, là yếu tố then chốt để Lễ hội Trái cây tại Hồ Nam và các hoạt động xúc tiến tại Nga, Belarus thành công. Các doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng về sản phẩm, năng lực sản xuất và chiến lược thị trường để tận dụng tối đa các cơ hội giao thương.

Theo các chuyên gia tại hội nghị, ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế. Tuy nhiên, để vượt qua thách thức về mùa vụ, chất lượng, logistics và cạnh tranh, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân. Thương vụ Việt Nam cần đóng vai trò cầu nối, cung cấp thông tin và hỗ trợ thâm nhập thị trường mới, trong khi các cơ quan chức năng đầu tư vào sản xuất sạch, chế biến sâu và chuỗi cung ứng. Với những nỗ lực này, trái cây Việt Nam sẽ không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn vươn xa, mang lại giá trị kinh tế bền vững và nâng cao đời sống người nông dân.

Đỗ Nga - Phương Cúc